Sản xuất tại Trung Quốc: Thích nghi hay là chết?

Tốc độ tăng trưởng kinh tế chậm lại, đơn hàng xuất khẩu giảm sút khiến Trung Quốc (TQ) muốn dịch chuyển nhanh hơn trong chuỗi giá trị hàng hóa toàn cầu.

Đọc E-paper

Mặc dù có sự gia tăng của các cổng thông tin thương mại điện tử như Alibaba, Hội chợ Xuất khẩu quốc tế Caton (tổ chức hai lần một năm tại Quảng Châu, thủ phủ tỉnh Quảng Đông) vẫn là cơ hội giới thiệu sản phẩm lớn nhất của các doanh nghiệp TQ.

Hyde Xu, quản lý bán hàng tại GKO, một nhà sản xuất nhôm, đã đến hội chợ này năm nay không phải để bán hàng mà là để "cho khách hàng biết chúng tôi vẫn còn sống". "Xuất khẩu giảm, thị trường trong nước giảm, nhiều công ty vận chuyển hàng hóa cũng như các nhà máy đang lo lắng về việc bị phá sản", ông Xu nói.

Trong khi bị cáo buộc bán phá giá trên thị trường quốc tế, nhiều nhà sản xuất kim loại của TQ đã ngừng kinh doanh do nguồn cung quá lớn, suy thoái kinh tế trong nước và triển vọng kinh tế toàn cầu không chắc chắn. GKO, có trụ sở tại tỉnh Chiết Giang, đã phản ứng bằng cách ép các nhà cung cấp giảm chi phí và phát triển sản phẩm có giá trị cao hơn. Chẳng hạn, GKO gần đây đã bắt đầu sản xuất vali bằng nhôm nhẹ, có nhiều mẫu sang trọng như vali của Samsonite và Rimowa nhưng có giá bằng một nửa. "Chúng tôi phải tìm đường kinh doanh mới hoặc chúng tôi sẽ chết", ông Xu nói.

Theo Financial Times, tình hình này đang diễn ra với nhiều doanh nghiệp ở Chiết Giang, Phúc Kiến và Quảng Đông, các trung tâm của vành đai nhà máy của TQ. Nhu cầu thị trường toàn cầu vẫn còn yếu, trong khi đó, nền kinh tế TQ tiếp tục chậm lại, với mức tăng trưởng GDP hằng năm xuống đến 6,9% trong quý III từ hai con số trong những năm 2000. Janet Yellen, Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) gần đây đã nhấn mạnh "mối quan tâm về tăng trưởng ở TQ và các nền kinh tế thị trường mới nổi khác" như một mối đe dọa cho sự phục hồi của Mỹ.

Chính phủ TQ không công bố số liệu trên quy mô toàn quốc về số doanh nghiệp thua lỗ hoặc đóng cửa. Tuy nhiên, theo khảo sát sơ bộ của Caixin, chỉ số PMI tháng 9/2015 của TQ đã giảm từ mức 47,3 hồi tháng 8/2015 xuống còn 47,0 - thấp hơn mức được kỳ vọng. Chỉ số PMI của một quốc gia dưới mức 50 cho thấy khu vực sản xuất của nước đó đang bị thu hẹp.

Nhà kinh tế học Hà Phàm của Caixin nhận định: "Sự suy giảm này cho thấy ngành công nghiệp sản xuất của TQ đang ở giai đoạn quan trọng trong quá trình chuyển đổi cơ cấu". Nhiều nhà máy tại TQ đang cắt giảm chi phí và giảm giá bán hàng để tồn tại gây ra áp lực giảm phát, với chỉ số giá sản xuất hằng năm đã giảm 44 tháng liên tiếp. Trong khi giá cả đang giảm, các chi phí khác vẫn còn cao và đang tăng, đặc biệt là giá nhân công, thường chiếm khoảng một phần tư chi phí cho nhà xuất khẩu. Trung bình tiền lương công nhân nhà máy ở TQ tăng gấp bốn lần trong thập kỷ vừa qua.

Giải pháp ưu tiên của Bắc Kinh là đẩy các công ty của TQ "di chuyển lên chuỗi giá trị”, sản xuất sản phẩm cao cấp hơn với các thương hiệu mạnh. Sản xuất điện thoại di động Xiaomi hay điện lạnh gia dụng Haier là các ví dụ điển hình. Nhưng chiến lược này đòi hỏi nguồn tài chính lớn, không phù hợp với các nhà sản xuất tư nhân.

Chủ tịch TQ Tập Cận Bình và giới lãnh đạo nước này  đã nhiều lần nhấn mạnh sự cần thiết đối với TQ phải tái cân bằng nền kinh tế hướng tiêu dùng và dịch vụ. Đồng thời, nâng cấp ngành công nghiệp theo "Made in China 2025", để tạo ra công ăn việc làm có tay nghề cao hơn và thúc đẩy sự đổi mới trong các lĩnh vực như dược phẩm, hàng không vũ trụ và năng lượng mới.

Nhưng có nhà kinh tế cho rằng, động lực cải cách này đã bị mất tốc độ do suy thoái kinh tế. Các con số tổng thể cho thấy TQ đang bắt đầu di chuyển lên chuỗi giá trị, nhưng ở mức độ công ty hoặc lĩnh vực cá nhân, điều này đi cùng với rất nhiều thách thức trong ngắn hạn. Các sản phẩm made in China vẫn được coi là kém chất lượng ở nhiều thị trường tiên tiến. Với động lực cải cách của chính phủ bị đình trệ và không có dấu hiệu cải thiện trong thời gian tới, áp lực tái cơ cấu kinh tế ở TQ sẽ phải đến từ các công ty tư nhân, hiện chỉ chiếm dưới 30% sản lượng kinh tế nước này.

Chẳng hạn, Andrew Wang, đại diện của ERA, một hãng sản xuất các thiết bị năng lượng Mặt trời, nói: "Chúng tôi luôn luôn phải thích ứng và chúng tôi mới ra mắt sản phẩm mới nhất là bộ sạc năng lượng Mặt trời cho điện thoại di động". ERA gặp nhiều khó khăn khi thị trường tấm pin Mặt trời sụt giảm nhu cầu và mất giá nhanh. Tình thế buộc ERA phải nhanh chóng chuyển qua sản xuất bộ sạc năng lượng Mặt trời cho điện thoại di động giá rẻ.

>Kinh tế Trung Quốc đang "méo mó" hơn thời kỳ Đại nhảy vọt

>Khi doanh nghiệp tại Trung Quốc “di cư”

>Trung Quốc sẽ giã biệt "công xưởng thế giới"?

>Trung Quốc gồng mình vì kế hoạch Made in China 2025