Động lực mới cho đầu tư của Mỹ vào Việt Nam

Theo đó, Nvidia và Microsoft sẽ triển khai các dự án lớn về trí tuệ nhân tạo (AI) tại Việt Nam. Các tập đoàn có trụ sở tại bang California của Mỹ như Synopsys và Marvell đã thông báo sẽ xây dựng các trung tâm thiết kế chip bán dẫn tại TP.HCM. Mỹ và Việt Nam cũng tuyên bố khởi động các sáng kiến phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực bán dẫn, trong đó chính phủ Mỹ sẽ cấp khoản tài trợ ban đầu trị giá 2 triệu USD.

Một điểm đáng chú ý là FDI từ Mỹ vào Việt Nam trong những năm gần đây ở mức tương đối thấp trong tương quan với sức mạnh kinh tế Mỹ, xếp thứ 6, đứng sau Singapore, Hàn Quốc và Trung Quốc. Tuy nhiên, điều này có thể là do các doanh nghiệp Mỹ ưu tiên triển khai FDI thông qua các công ty con ở nước ngoài hoặc hướng dẫn các nhà cung cấp của họ đa dạng hóa chuỗi cung ứng, như cách nhà cung cấp chính của Apple là Foxconn (một doanh nghiệp Đài Loan) đã và đang đầu tư vào Việt Nam.

Ở mức độ cơ bản, Việt Nam cần tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh để trở nên hấp dẫn hơn đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Điều này bao gồm giảm thủ tục hành chính, đảm bảo pháp quyền và bảo vệ quyền sở hữu.

Nhiều nghiên cứu cho thấy vai trò quan trọng của các ngành công nghiệp hỗ trợ khi thu hút FDI. Bằng cách phát triển các ngành công nghiệp hỗ trợ trong lĩnh vực công nghệ cao, Việt Nam có thể thu hút doanh nghiệp dựa vào các ngành này.

Công nghiệp hỗ trợ trong công nghệ cao là gì? Đây có thể là các cơ sở giáo dục tập trung vào thiết kế vi mạch, lập trình, kỹ thuật điện tử, các lĩnh vực tiên tiến trong y học... Nhiều nhà sản xuất linh kiện chuyên dụng cũng là một phần của các ngành công nghiệp hỗ trợ thiết yếu.

Ví dụ, tỉnh Bắc Ninh đã chủ động khuyến khích các công ty trong nước nhận chuyển giao công nghệ, nâng cao tay nghề cho lực lượng lao động, đồng thời tuân thủ các thông lệ tốt nhất trong sản xuất kể từ khi Samsung bắt đầu đầu tư trực tiếp vào tỉnh này năm 2008. Từ năm 2012-2023, số lượng doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ công nghệ cao hoạt động trong địa bàn tỉnh đã tăng mạnh từ con số 126 lên 600 doanh nghiệp. Kết quả là nhiều doanh nghiệp FDI công nghệ cao khác đã đổ bộ vào tỉnh này trong những năm gần đây.

Các dự án FDI gồm Foxconn sản xuất linh kiện cho Apple, Dell và Sony; Canon sản xuất máy in và máy quét; Microsoft sản xuất máy tính bảng Surface. Ngoài ra, chúng ta cũng cần lưu ý rằng nhiều hoạt động “công nghệ thấp” cũng là thành tố quan trọng của các cụm công nghệ cao. Chẳng hạn, các công ty đóng gói chất lượng cao hiểu rõ yêu cầu trong ngành điện tử tiêu dùng hoặc các công ty hậu cần có thể xử lý hàng hóa nhạy cảm một cách đáng tin cậy.

Trường hợp cụm công nghệ cao của Bắc Ninh đưa ra lộ trình điển hình cho những gì mà quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Mỹ có thể mở ra trên quy mô quốc gia: nếu Việt Nam có thể hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước trở thành đối tác và nhà cung cấp đáng tin cậy cho dòng vốn FDI từ nước ngoài, thì tương lai của Việt Nam sẽ rất tươi sáng, với triển vọng chuyển đổi sang sản xuất có giá trị cao hơn và trở thành một phần ngày càng quan trọng trong chuỗi giá trị công nghệ cao toàn cầu.

(*) Đại học RMIT Việt Nam