Không thể giảm ùn tắc giao thông chỉ bằng thu phí!

Trong những ngày gần đây vấn đề phí “Hạn chế phương tiện cá nhân” đang là chủ đề được nhân dân cả nước quan tâm vì nó động chạm tới quyền lợi của mỗi người dân và qua đó cũng là thể hiện trách nhiệm xây dựng của nhân dân đối với các vấn đề của đất nước. Tôi cũng xin đóng góp vài ý kiến như sau:

Ùn tắc giao thông cũng như sự yếu kém của hạ tầng giao thông đang hàng ngày gây ra biết bao tai nạn và lãng phí thời gian của toàn xã hội và là một nhân tố quan trọng kìm hãm sự phát triển của đất nước.

Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) đã đúng khi cho rằng việc hạn chế phương tiện cá nhân phải thực hiện 10 năm trước đây, và vì không nghĩ đến điều đó và xử lý 10 năm trước đây nên mới có sự ùn tắc ngày nay.

Ai cũng biết rằng để giảm và chống ùn tắc là phải làm từ gốc đó là xây dựng hạ tầng, giáo dục ý thức người tham gia giao thông…, nhưng đó là kế hoạch dài hạn đòi hỏi phải có thời gian ít nhất 10 năm trở lên.

Không thể kéo giảm tình trạng ùn tắc và tai nạn giao thông chỉ bằng biện pháp thu phí!

Các loại phí và biện pháp mà bộ GTVT đang thực hiện và dự tính thực hiện là biện pháp xử lý tình huống và ngắn hạn và nó là cần thiết cho giai đoạn này. Tuy nhiên bộ GTVT đã sai lầm khi đưa ra loại phí “Lưu hành phương tiện cá nhân” hay phí “Hạn chế phương tiện cá nhân” vì những lý do sau đây:

-Một là, việc ùn tắc giao thông chỉ xảy ra ở Hà Nội, TP.HCM và một số thành phố khác, trong khi ở các thành phố nhỏ và nông thôn không bị ùn tắc giao thông và người dân cũng chỉ có phương tiện cá nhân chứ chưa hề có phương tiện công cộng. Thế thì tại sao phải hạn chế phương tiện cá nhân ở thành phố nhỏ và nông thôn? Và tại sao lại thu phí trên cả nước để bắt nhân dân cả nước phải gánh chịu cho một vài thành phố vốn đã được hưởng rất nhiều ưu đãi so với nông thôn?

-Hai là, với người dân có khả năng đóng phí (hoặc dù có khó khăn nhưng cũng phải lo được tiền đóng phí xe) thì người ta vẫn sử dụng xe như bình thường, mà hầu hết người ở Hà Nội và TP.HCM sẽ phải lo được tiền đóng phí, như vậy đâu có giảm ùn tắc!

-Ba là, đối với người không có khả năng đóng phí, liệu người ta có cất xe ở nhà để khỏi phải đóng phí được không? Nếu theo cách của bộ GTVT đang đề xuất thì câu trả lời là không được. Họ vẫn phải đóng phí hoặc bán xe đi cho người có đủ tiền đóng phí, cả hai trường hợp nếu xử lý được thì chiếc xe đó vẫn tiếp tục lưu hành như bình thường, như vậy đâu có giảm ùn tắc!

-Bốn là, Bộ GTVT đã tính đến trường hợp người có xe cũ không đáng giá bao nhiêu, hoặc xe mới nhưng rẻ tiền và người ta không có khả năng đóng phí mà xe cũng không thể bán đi được thì tính sao? Nhà nước có giúp họ mua lại để hủy đi không?

-Năm là, Nếu gọi là phí “Hạn chế phương tiện cá nhân” thì tại sao lại thu phí theo phân khối xe? Xe nào chẳng gây ùn tắc như nhau? Nếu phí này gọi là phí gây ô nhiễm môi trường thì thu theo phân khối xe là đúng. Còn xe công tại sao lại không thu phí? Có công bằng ở đây không?

Qua những phân tích nêu trên, ai cũng thấy rằng phí “Hạn chế phương tiện cá nhân” là không giải quyết được bài toán ùn tắc giao thông và bất hợp lý. Vì vậy, tôi kiến nghị bộ GTVT một biện pháp nhằm tháo gỡ ùn tắc giao thông mà theo tôi là hợp lý, hợp tình hơn.

Song song với kế hoạch dài hạn là việc phát triển đường sá, phương tiện giao thông công cộng và giáo dục ý thức người tham gia giao thông thì kế hoạch ngắn hạn để giảm sử dụng phương tiện cá nhân nhằm mục đích giảm ùn tắc ở Hà Nội, TP. HCM và một số TP phải đánh vào túi tiền của mỗi người tham gia giao thông tại thành phố đó.

Có nhiều hình thức thu phí nhưng phải dựa trên các nguyên tắc chỉ thu phí đối với phương tiện sử dụng ở các thành phố có xảy ra ùn tắc và phải với mức phí khác nhau, tùy mức độ ùn tắc ở từng nơi thoe nguyên tắc:

-Thu phí theo tần suất sử dụng xe, xe chạy nhiều thì thu phí nhiều. Đối với ô tô có thể thu theo số km đã chạy hàng năm do bên đăng kiểm xác định và thu tiền hộ, đối với xe máy có thể thu theo đầu xe.

-Phí giữ xe ô tô và xe máy ở trong trung tâm TP phải thật cao hơn nơi khác nhiều lần. Giải pháp này hoàn toàn thực tiễn, chỉ cần thành phố hoặc bộ GTVT tổ chức và quản lý được tòan bộ các điểm trông giữ xe để quản được phí này.

-Cấp biển số xe chỉ sử dụng vào 2 ngày cuối tuần như ở Singapore, đối với loại xe này không phải thu phí, giảm lệ phí trước bạ để khuyến khích người dân sử dụng loại hình xe này. Nếu loại xe này sử dụng vào ngày thường thì phạt thật nặng. Loại xe này ngoài biển số treo cần phải sơn cả biển số lên thân xe để chống dùng biển giả.

-Thu phí cao đối với xe đi vào trung tâm thành phố, xe đi vào giờ cao điểm. (Việc này hơi khó nhưng nếu có sự trợ giúp của công nghệ thông tin thì sẽ khả thi).

Đồng thời với việc thu phí để giảm phương tiện cá nhân cần phải có lộ trình giảm xe máy ngay từ bây giờ bằng cách như sau:

-Thông báo cho người dân sau khoảng 6 tháng nữa (hoặc thời gian nào đó phù hợp) sẽ không cho đăng ký thêm xe máy đối với người dân có hộ khẩu ở các TP có ùn tắc giao thông. Có thể sẽ xảy ra tình trạng nhờ nơi khác đăng ký hộ nhưng sẽ không đáng kể và cũng sẽ có biện pháp xử lý.

-Cấp giấy lưu hành xe máy và hàng năm sẽ cấm lưu hành trong thành phố đối với xe có tuổi từ 15 năm (hoặc 20 năm). Những loại xe quá tuổi vẫn lưu hành phải phạt thật nặng hoặc tịch thu. Đồng thời  sẽ tập trung phát triển đường sá và phương tiện giao thông công cộng... Như vậy chỉ sau 15 hoặc 20 năm tới, số lượng xe máy trong thành phố sẽ còn rất ít.

Với những biện pháp như trên tôi cho rằng chỉ sau 15-20 năm nữa bộ mặt Hà Nội, TP.HCM và một số TP có ùn tắc sẽ hoàn toàn đổi mới.

Đối với các thành phố khác trên toàn quốc cũng phải lập ngay lộ trình giảm xe máy và phát triển giao thông công cộng để tránh phải xử lý khó khăn và gây ra lãng phí xã hội như với Hà Nội, TP.HCM hiện nay.