Năm thay đổi tư duy lãnh đạo

2012 là năm đặc biệt khó khăn với lãnh đạo doanh nghiệp (DN). Tuy vậy, khủng hoảng là dịp để nhìn nhận và đánh giá lại công tác quản lý, điều hành, đặc biệt là vai trò và trách nhiệm của lãnh đạo trong phát triển bền vững DN. Có thể coi 2012 là năm bản lề với sự thay đổi về tư duy quản lý, điều hành kinh doanh của rất nhiều lãnh đạo DN.

Đọc E-paper

Yếu nhiều thứ

Trong khủng hoảng, tư duy "lướt sóng" không còn là ưu tiên của lãnh đạo DN. Theo Báo cáo Khảo sát lãnh đạo DN ngoài quốc doanh Việt Nam 2012, rất nhiều lãnh đạo cho rằng tỷ lệ cổ tức 20% đã là rất tốt.

Việc chạy theo kinh doanh siêu lợi nhuận tiềm ẩn quá nhiều rủi ro, đặc biệt là rủi ro bất ổn chính sách. Mục tiêu an toàn, chất lượng được nhiều DN đặt lên trên tăng trưởng và lợi nhuận. Lãnh đạo DN Việt Nam bắt đầu nhận ra mình yếu trên hai phương diện: năng lực quản lý chiến lược và năng lực quản trị rủi ro.

Về năng lực quản lý chiến lược, nhiều lãnh đạo nhìn nhận DN chưa có sản phẩm và dịch vụ chủ đạo, kể cả các tập đoàn lớn và nổi tiếng nhất Việt Nam. Nhiều DN lớn của Việt Nam mải mê chạy theo các dự án lớn, ngân sách từ khu vực công mà "bỏ qua" hoặc chê các khách hàng nhỏ.

Mải mê "nhặt tiền chẵn" mà quên là kinh doanh chỉ bền vững khi "nhặt tiền lẻ” và nhắm vào "túi tiền" của dân chúng. Khi khủng hoảng xảy ra, khu vực công và các khách hàng lớn cắt giảm chi, khi đó lãnh đạo mới nhận ra sự thiếu bền vững trong phát triển.

Nếu như ba năm trước đây, rất ít DN quan tâm phát triển các phần mềm cho DN nhỏ thì đến nay, hầu hết các DN tin học quay sang nhóm khách hàng này vì mất thị trường "truyền thống".

Về phương diện quản trị rủi ro, trước khủng hoảng, quan điểm "nước nổi, bèo nổi" thịnh hành. Nhiều lãnh đạo DN lạc quan là kinh tế Việt Nam chỉ có đi lên. Thậm chí, trong năm 2011, nhiều DN còn tranh thủ khủng hoảng để đẩy mạnh hoạt động vì nghĩ rằng chu kỳ khủng hoảng ngắn.

Dường như lãnh đạo Việt Nam chưa được trải nghiệm qua khủng hoảng nhiều nên trước đây coi nhẹ công tác quản trị rủi ro.

Về quản trị chiến lược, các DN đầu tư tràn lan ngoài ngành, tăng trưởng nóng khi khả năng thanh toán không cao, đầu tư vào nhiều ngành dễ và hiển nhiên cạnh tranh sẽ mạnh là minh chứng cho năng lực quản trị rủi ro, chiến lược của lãnh đạo DN chưa tốt.

Bên cạnh đó, quản trị rủi ro tác động đến dòng tiền yếu, quản trị khả năng thanh toán yếu, sự phụ thuộc của DN quá lớn vào một số nhân tố khó kiểm soát.

Nhìn vào thực tế của DN Việt, quản trị tài chính luôn bị xem nhẹ. Hầu hết DN đánh đồng chức năng tài chính với chức năng kế toán, hoặc lãnh đạo DN là người ra quyết định tài chính lại thiếu thông tin về tình hình tài chính và hiệu quả chi tiết của phương án kinh doanh.

Chìa khóa thành công

Khi phát triển DN bền vững, hệ thống quản trị trở nên quan trọng hơn quan hệ của lãnh đạo. Đổi mới và sáng tạo, nguồn nhân lực chất lượng cao và văn hóa DN đổi mới, sáng tạo là chìa khóa thành công.

Để thu hút người tài, lãnh đạo DN cần tổ chức công việc của bản thân trước khi tổ chức công việc cho cấp dưới. Xây dựng hệ thống quản lý tốt mới đảm bảo thu hút và sử dụng thành công người có năng lực.

Thất bại của lãnh đạo khi không sử dụng được người có năng lực, có kinh nghiệm làm việc quốc tế chủ yếu là do lỗi quản trị thiếu hệ thống.

DN chỉ có thể có đội ngũ nhân sự chất lượng cao khi lãnh đạo DN chú trọng kỹ năng lãnh đạo. Kỹ năng lãnh đạo không đơn giản là được cấp dưới quý mến. Giao việc, kiểm soát công việc, phân cấp, phân quyền, huấn luyện, đào tạo, khen thưởng, kỷ luật... là những công việc đồng bộ cần làm.

Có bốn năng lực mà 600 cán bộ cấp trung tham gia chương trình khảo sát "Lãnh đạo DN ngoài quốc doanh Việt Nam 2012" cho là rất yếu của lãnh đạo DN. Đó là việc đánh giá thành tích nhân viên; quản trị nhân sự kế cận; chia sẻ, đào tạo và huấn luyện nhân viên; hành xử ít cảm tính và điều chỉnh nhanh khi sai.

Có ba hành động mà lãnh đạo DN cần chú ý trong thời điểm này là nhân sự chủ chốt, dòng tiền và cơ hội thị trường. Việc của các lãnh đạo là tìm người tài về cho các vị trí chủ chốt, vận động - thu phục - huấn luyện nhân sự chủ chốt.

Việc này làm sai, mọi việc khác phát sinh và chiếm hết thời gian của lãnh đạo. Bên cạnh đó, nhà lãnh đạo phải quan tâm xem nhà mình có bao nhiêu "gạo", dự kiến bao lâu thì hết. Nếu cho rằng lãnh đạo chỉ quan tâm đến đường lối, chủ trương là sai lầm lớn.

Lãnh đạo phải có báo cáo hằng tuần, thậm chí hằng ngày về dòng tiền của DN. Bởi, nếu thiếu năng lực quản trị dòng tiền thì rủi ro trong kinh doanh sẽ rất cao.

Và một điều quan trọng không kém là chỉ đầu tư khi thấy có cơ hội thị trường và cơ hội gắn với lĩnh vực kinh doanh cốt lõi của công ty. Hãy cân nhắc việc đầu tư dàn trải và đầu tư vào thị trường ít có nhu cầu vì tỷ lệ thất bại lớn.

Học hành là nền tảng thành công của nhà lãnh đạo DN. Nếu như một doanh nhân thành đạt tại Mỹ có thể không cần bằng cấp, vì họ học được quá nhiều lý thuyết hiện đại từ "trường đời" thì tại Việt Nam, chắc chắn "trường đời" chưa đủ bởi nền kinh tế Việt Nam chưa có nhiều trải nghiệm với kinh tế thị trường.

Kinh nghiệm là quan trọng nhưng không thể mang kinh nghiệm chạy xe trên đường làng ra đường cao tốc. Học hỏi và ứng dụng các lý thuyết quản trị hiện đại của phương Tây là rất cần thiết với lãnh đạo DN Việt Nam.