Bộ Y tế đề xuất hỗ trợ tiền mặt, hiện vật cho gia đình sinh hai con gái

Cụ thể, Bộ kiến nghị ưu tiên hỗ trợ tài chính thông qua hình thức tiền mặt hoặc hiện vật đối với các gia đình sinh con một bề là hai con gái.

Đây là một trong những giải pháp quan trọng nhằm khuyến khích bình đẳng giới trong sinh đẻ, đồng thời góp phần kiểm soát hiệu quả tình trạng thiên lệch giới tính hiện nay.

Tại lễ mít tinh hưởng ứng Ngày Dân số Thế giới (11/7) năm 2025 do Bộ Y tế phối hợp cùng Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) tổ chức, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết tổng tỷ suất sinh của Việt Nam đã giảm xuống mức thấp kỷ lục trong năm 2024, chỉ còn 1,91 con/phụ nữ.

Đây là mức thấp nhất trong lịch sử nhân khẩu học của nước ta, phản ánh nguy cơ dân số già hóa nhanh chóng và thiếu hụt lực lượng lao động trong tương lai gần. Diễn biến này đòi hỏi Việt Nam phải có chính sách dân số linh hoạt, toàn diện và phù hợp với xu hướng phát triển bền vững.

Mặc dù tốc độ gia tăng tỷ số giới tính khi sinh đã được kiểm soát phần nào so với các giai đoạn trước, song mức độ chênh lệch vẫn ở mức cao và thiếu ổn định.

Năm 2024, tỷ số giới tính khi sinh tại Việt Nam là 111,4 bé trai trên 100 bé gái, cao hơn đáng kể so với mức cân bằng sinh học tự nhiên là khoảng 105 bé trai/100 bé gái.

Sự mất cân bằng này là hậu quả của nhiều yếu tố, trong đó có tư tưởng ưa thích con trai, áp lực kế thừa dòng họ và tiếp cận không kiểm soát các công nghệ lựa chọn giới tính trước sinh.

Bên cạnh những vấn đề trên, Bộ Y tế cũng cảnh báo về tình trạng tảo hôn, mang thai ở tuổi vị thành niên và hôn nhân cận huyết đang diễn ra phổ biến tại nhiều khu vực, đặc biệt là Tây Nguyên, trung du và miền núi phía Bắc.

Theo số liệu năm 2024, các hiện tượng này chiếm tới 21,9%, đặt ra nhiều thách thức về giáo dục giới tính, chăm sóc sức khỏe sinh sản và phát triển bền vững cho trẻ em gái và phụ nữ tại các vùng khó khăn.

Dù tuổi thọ trung bình của người dân Việt Nam đã cải thiện đáng kể, nhưng số năm sống khỏe mạnh trung bình hiện chỉ đạt khoảng 65 năm.

Sau ngưỡng này, phần lớn người dân phải đối mặt với các bệnh không lây nhiễm hoặc bệnh mãn tính, cho thấy những vấn đề tồn đọng về chất lượng hệ thống y tế và khả năng đáp ứng nhu cầu chăm sóc dài hạn cho người cao tuổi.

Trước những thách thức lớn về cơ cấu dân số, chất lượng sống và bình đẳng giới, Bộ Y tế đang chủ động xây dựng Dự thảo Luật Dân số và Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe - dân số giai đoạn 2026 - 2035.

Mục tiêu xuyên suốt là lấy con người làm trung tâm của mọi chính sách phát triển. Các chính sách dự kiến bao gồm: hỗ trợ tài chính và hiện vật đối với các gia đình sinh hai con gái; trợ giúp phụ nữ mang thai, sinh con, thực hiện sàng lọc trước sinh và sơ sinh; mở rộng quyền tiếp cận các chính sách về nhà ở xã hội, an sinh xã hội phù hợp với từng giai đoạn phát triển kinh tế.

Bên cạnh đó, Bộ cũng đề xuất đưa vào luật các quy định về khám sức khỏe tiền hôn nhân bắt buộc, sàng lọc và điều trị dị tật bẩm sinh, đồng thời xây dựng hệ thống chăm sóc người cao tuổi một cách toàn diện.

Đáng chú ý, Bộ Y tế cũng đề xuất cấp học bổng và miễn học phí cho sinh viên ngành lão khoa nhằm phát triển nguồn nhân lực chăm sóc người già trong bối cảnh dân số Việt Nam đang bước vào giai đoạn già hóa nhanh.

Theo Bộ trưởng Đào Hồng Lan, những chính sách này không chỉ là giải pháp ứng phó với các vấn đề dân số hiện tại, mà còn đóng vai trò then chốt trong chiến lược phát triển quốc gia bền vững và toàn diện trong tương lai.