Xu hướng gia tăng di cư lao động trong ASEAN: Cơ hội và thách thức cho khu vực

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Vũ Chiến Thắng nhận định Việt Nam sở hữu lực lượng lao động dồi dào, chăm chỉ và có tinh thần làm việc cao. Theo thống kê năm 2024, cả nước có khoảng 53 triệu người lao động từ 15 tuổi trở lên, trong đó lao động nữ chiếm gần 24,7 triệu người. Tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động được kiểm soát ở mức thấp, chỉ khoảng 2,24%.

Tuy nhiên, một trong những thách thức lớn của Việt Nam hiện nay là chất lượng nguồn nhân lực. Tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ chỉ đạt khoảng 28,3%, thấp hơn đáng kể so với nhiều nước trong khu vực như Singapore (50 - 60%), Malaysia (40 - 50%) và Thái Lan (30 - 45%).

Trước bối cảnh cạnh tranh lao động ngày càng khốc liệt trong quá trình hội nhập khu vực và toàn cầu, Việt Nam đang đối diện với áp lực nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng ngôn ngữ và khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn lao động quốc tế.

Thứ trưởng Vũ Chiến Thắng khẳng định: "Với vai trò là thành viên tích cực và có trách nhiệm của ASEAN, Việt Nam kiên định thực hiện các chính sách phát triển nguồn nhân lực, nâng cao chất lượng đào tạo, thúc đẩy hợp tác khu vực và quốc tế. Đặc biệt, việc triển khai các thỏa thuận công nhận lẫn nhau và áp dụng Khung trình độ quốc gia theo chuẩn 8 bậc của ASEAN là bước đi then chốt trong tiến trình hội nhập".

Theo các báo cáo của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) và Ban Thư ký ASEAN, lao động di cư nội khối hiện không chỉ bổ sung lực lượng cho các ngành nghề thiếu hụt nhân lực tại nước tiếp nhận, mà còn đóng vai trò thiết yếu trong lĩnh vực chăm sóc, đặc biệt trong bối cảnh dân số già hóa tại nhiều quốc gia.

Lực lượng lao động di cư đảm nhận nhiều vị trí mà lao động bản địa không còn mặn mà hoặc không đủ lực lượng đảm đương. Nhờ đó, họ góp phần giảm tải áp lực cho hệ thống chăm sóc xã hội, đồng thời mang đến sự chuyển giao kỹ năng và kinh nghiệm giữa các quốc gia trong khu vực.

Tuy nhiên, lao động di cư vẫn đang phải đối mặt với nhiều vấn đề như điều kiện làm việc khắc nghiệt, thiếu bảo vệ về quyền lợi cơ bản và an toàn lao động. Thứ trưởng Vũ Chiến Thắng nhấn mạnh sự cần thiết phải thiết lập các chính sách bảo vệ quyền lợi chính đáng cho lao động di cư, hướng đến môi trường làm việc an toàn, công bằng và bền vững.

Bà Hà Thị Minh Đức - Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ Nội vụ), thông tin thêm về tiến trình hợp tác lao động ASEAN giai đoạn 2021 - 2025 và định hướng ưu tiên giai đoạn 2026 - 2030. Theo đó, các quốc gia thành viên cam kết chuẩn bị lực lượng lao động ASEAN thích ứng với tương lai việc làm trong bối cảnh toàn cầu nhiều biến động.

Các nội dung ưu tiên được Việt Nam thúc đẩy bao gồm: Nâng cao năng suất và tính cạnh tranh của lực lượng lao động; Thúc đẩy tạo việc làm bền vững; Tăng cường quan hệ lao động và an sinh xã hội; Lồng ghép bình đẳng giới trong chính sách lao động và đẩy mạnh hợp tác liên ngành và điều chỉnh khung pháp lý phù hợp với tiêu chuẩn khu vực.

Trong bối cảnh địa chính trị phức tạp, cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc, xung đột vũ trang và nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu, lực lượng lao động ASEAN cần được trang bị kỹ năng phù hợp để đáp ứng nhu cầu thị trường, bao gồm cả các quốc gia đang đối mặt với già hóa dân số như Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, Đức và một số nước châu Âu.

Chương trình công tác của Bộ trưởng Lao động ASEAN giai đoạn 2026 - 2030 hiện đang được xây dựng, đặt mục tiêu đảm bảo người dân ASEAN có việc làm ổn định, năng suất cao và khả năng cạnh tranh mạnh mẽ, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống trong toàn khu vực.