Cấm hút thuốc, cấm được không?

So với các nước, mức phạt tiền liên quan đến hút thuốc ở Việt Nam còn quá thấp và hoàn toàn không có tính răn đe.

Tiếng còi hú báo động vang lên ngay trên tầng 1 ở một khách sạn 5 sao của TP.HCM, nơi 3 hội nghị và họp báo đang diễn ra vào một ngày đầu tháng 3, khiến gần 500 quan khách cảm thấy bất an.

Chưa đầy một phút sau, nhân viên phục vụ khách sạn vội vào các phòng họp trấn an rằng có một vị khách hút thuốc trong vùng cấm hút thuốc nên còi báo động tự động reo.

Mọi người thở phào nhưng càng ngạc nhiên hơn khi biết “thủ phạm” hút thuốc trong vùng “no smoking” khiến còi báo động là một doanh nhân hoạt động trong lĩnh vực y tế giáo dục.

Ngày 1/5 tới, Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá sẽ có hiệu lực. Theo đó, với những người hút thuốc lạ tại các địa điểm có quy định cấm sẽ bị cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 200.000 - 500.000 đồng. Chủ tịch ủy ban nhân dân các cấp, thanh tra y tế, quản lý thị trường, công an và thanh tra các bộ ngành khác có quyền thi hành xử phạt này.

Trên thực tế, trong năm qua, hai thành phố du lịch là Huế và Nha Trang đã phát động phong trào “thành phố không khói thuốc lá” và đã được giới trẻ hưởng ứng.

Tại thành phố biển Nha Trang, hơn 1.000 thanh niên đã đạp xe diễu hành với khẩu hiệu nói không với thuốc lá. Các khách sạn cũng ký cam kết với thành phố nói không với thuốc lá.

Huế và Nha Trang là 2 trong 6 tỉnh, thành trong cả nước được Hội Y tế Công cộng Việt Nam chọn triển khai thí điểm dự án xây dựng thành phố không khói thuốc. Thế nhưng, đến nay, sau gần 1 năm triển khai, mọi thứ lại đâu vào đó.

Tại các điểm công cộng của cả 2 thành phố này, người không hút thuốc vẫn bị hít phải khói thuốc. Và tuyệt nhiên không có biển cấm đặc biệt nào khác để nhấn mạnh việc “nói không” này.

Mức xử phạt hành chính nếu vi phạm từ 50.000-100.000 đồng/lần được thành phố Huế áp dụng rầm rộ vài ba ngày đầu, nay dường như chẳng ai còn nhớ nữa.

Số người tử vong vì thuốc lá ở Việt Nam

Hãy khoan nói chuyện Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá có hiệu lực. Trước đây, từ năm 2010, Thủ tướng đã ban hành Quyết định 1315/QĐ-TTg cấm hút thuốc lá nơi công cộng.

Theo đó, người vi phạm sẽ bị phạt hành chính từ 50.000-100.000 đồng. Mức phạt đã thấp ít có tính răn đe mà lại còn rất hiếm người bị phạt.

Chưa hết, từ năm 2000, Chính phủ cũng ban hành chương trình 10 năm (2000-2010) phòng chống tác hại thuốc lá. Sau 10 năm, tỉ lệ nam giới hút thuốc lá chỉ giảm được 9% (từ 56% xuống 47%).

Đến giai đoạn 2011-2020, mục tiêu chương trình đề ra giảm xuống 5 điểm phần trăm nữa. Đây là một chương trình được triển khai trong một thời gian dài mà không có hiệu quả. Việc “nói không” với thuốc lá chỉ dừng lại ở mức tuyên truyền.

Theo Liên minh Kiểm soát Thuốc lá Ðông Nam Á, Việt Nam hiện có khoảng 15,3 triệu người hút thuốc lá.

Trên thực tế, không riêng gì ở Việt Nam, mà cả thế giới cũng đang vật lộn với khói thuốc lá. Nhiều quốc gia đã phạt tiền rất cao đối với những vi phạm này.

Singapore là quốc gia có mức phạt cao nhất châu Á đối với tội hút thuốc nơi công cộng: 1.000 đô la Singapore cho một lần vi phạm. Còn Nhật là quốc giá cấm hút thuốc nơi bệnh viện, trường học sớm nhất ở châu Á.

Mức phạt cũng không thấp cho một lần vi phạm: trên 2.000 yen. Tuy nhiên, với một xã hội có tính kỷ luật cao như ở Nhật, việc bạn phạm lỗi này không chỉ là đóng tiền phạt mà còn nhận được ánh mắt “nặng nề” từ những người xung quanh.

Ở Pháp, từ năm 2007, Chính phủ đã áp dụng sắc lệnh cấm hút thuốc tại nơi công cộng, nếu vi phạm sẽ bị phạt từ 68 - 135 Euro. Pháp cũng cấm hút thuốc trên một số bãi biển. Tương tự, một số thành phố lớn ở Mỹ, Úc đều phạt nặng cho hành vi nhả khói nơi công cộng.

So với các nước, mức phạt tiền liên quan đến hút thuốc ở Việt Nam còn quá thấp và hoàn toàn không có tính răn đe. Trong khi chờ đợi việc thực thi Luật thật nghiêm, giới doanh nhân, nên chăng, hãy đi đầu trong việc nói không với khói thuốc lá.

Sự cố để còi báo cháy hú tại khách sạn 5 sao do một doanh nhân gây ra âu cũng là tiếng còi đánh thức trách nhiệm với cộng đồng, xã hội của những nhà làm kinh doanh nữa.