Ngành rau quả Việt bứt phá, hướng đến mốc xuất khẩu 10 tỷ USD

Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam, sự tăng trưởng ấn tượng này đến từ nhóm trái cây chủ lực như sầu riêng, chuối, xoài, mít, dừa và bưởi.

Ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng thư ký Hiệp hội, cho biết từ cuối quý II đến đầu quý III, xuất khẩu rau quả đã bứt phá mạnh nhờ sản lượng và giá trị gia tăng ở nhiều mặt hàng chiến lược.

“Sự phục hồi mạnh mẽ của ngành hàng sầu riêng đã đóng góp đáng kể vào tăng trưởng chung. Dự kiến năm nay, xuất khẩu sầu riêng có thể đạt trên 3 tỷ USD”, ông Nguyên nhận định.

Trái cây Việt Nam đang từng bước khẳng định vị thế tại các thị trường cao cấp. Xuất khẩu sầu riêng tăng trưởng hai con số ở Mỹ, Canada, Nhật Bản, trong khi bưởi Việt Nam vừa được Australia chấp thuận nhập khẩu - một cột mốc quan trọng khẳng định năng lực đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm khắt khe của Việt Nam.

Ông Nguyên cho rằng, việc mở cửa thành công thị trường Australia sẽ tạo nền tảng để mở rộng sang các thị trường khó tính khác. Ông cũng kỳ vọng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật sớm hoàn thiện thủ tục để xuất khẩu bưởi sang Trung Quốc, thị trường có nhu cầu tiêu thụ lớn.

Trung Quốc hiện vẫn là thị trường chiến lược khi mỗi năm nhập khẩu khoảng 17 - 18 tỷ USD rau quả, trong đó Việt Nam mới chiếm khoảng 4 - 5 tỷ USD.

Với lợi thế vị trí địa lý gần, chi phí logistics thấp và năng lực cung ứng ổn định, Việt Nam có nhiều dư địa mở rộng thị phần. Tuy nhiên, ông Đặng Phúc Nguyên nhấn mạnh, yếu tố quyết định để duy trì tăng trưởng bền vững là đảm bảo an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc rõ ràng và tuân thủ quy định kiểm dịch nghiêm ngặt.

Một hướng đi chiến lược của ngành là xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn. Ông Nguyên đánh giá, Đề án thí điểm xây dựng vùng nguyên liệu nông - lâm sản đạt chuẩn phục vụ tiêu thụ trong nước và xuất khẩu giai đoạn 2022 - 2025 là bước đi đúng đắn.

Để xuất khẩu vào các thị trường khó tính như Australia, Mỹ, EU hay Hàn Quốc, sản phẩm phải đạt tính đồng nhất, khả năng truy xuất nguồn gốc và đáp ứng tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP. Việc quy hoạch vùng trồng phù hợp thổ nhưỡng, chọn giống chất lượng, áp dụng kỹ thuật hiện đại và quản lý đồng bộ là điều kiện tiên quyết.

Tuy nhiên, sản xuất nhỏ lẻ và manh mún vẫn là trở ngại lớn đối với ngành rau quả. Hạ tầng kỹ thuật, thủy lợi còn hạn chế; sự kết nối giữa nông dân và doanh nghiệp chưa chặt chẽ; trong khi việc nắm bắt quy định về kiểm dịch của từng thị trường nhập khẩu vẫn còn nhiều bất cập.

Trong bối cảnh đó, Nghị định 280 của Trung Quốc, có hiệu lực từ 1/6/2026 thay thế Nghị định 248 về quản lý doanh nghiệp nước ngoài sản xuất thực phẩm nhập khẩu, được xem là bước ngoặt lớn với xuất khẩu nông sản Việt Nam.

Ông Ngô Xuân Nam - Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam, cho biết Nghị định 280 đánh dấu sự chuyển đổi từ quản lý hành chính sang quản lý dựa trên rủi ro, theo đó sản phẩm và doanh nghiệp sẽ được phân loại theo mức độ rủi ro, giúp quá trình kiểm soát linh hoạt và phù hợp hơn với thông lệ quốc tế.

Các doanh nghiệp Việt Nam cần rà soát và cập nhật mã số đăng ký trên hệ thống CIFER (Trung Quốc), nhất là khi thay đổi pháp nhân, địa điểm hoặc giấy phép hoạt động. Nếu có thay đổi lớn ảnh hưởng đến hệ thống quản lý an toàn thực phẩm, mã đăng ký có thể bị hủy hiệu lực ngay lập tức. Ngoài ra, Nghị định 280 cũng tăng cường giám sát bao bì và an toàn thực phẩm, coi đây là khâu quan trọng trong kiểm soát chuỗi cung ứng.

Một điểm tích cực của chính sách mới là tự động gia hạn mã đăng ký trong 5 năm nếu doanh nghiệp không vi phạm, giúp giảm đáng kể thủ tục hành chính. Ông Ngô Xuân Nam cho rằng, nếu Việt Nam duy trì hệ thống kiểm soát an toàn thực phẩm minh bạch, doanh nghiệp trong nước sẽ được xếp nhóm rủi ro thấp và được ưu tiên khi xuất khẩu.

Từ nay đến khi quy định mới có hiệu lực, doanh nghiệp cần nâng chuẩn sản xuất, tăng cường truy xuất nguồn gốc và quản lý rủi ro nội bộ. Với nhóm hàng chế biến, việc duy trì chứng nhận HACCP, ISO 22000 là lợi thế cạnh tranh; còn với trái cây tươi, yêu cầu then chốt là tuân thủ nghiêm mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói.

Với tốc độ tăng trưởng ổn định cùng sự chủ động thích ứng với quy định mới và định hướng chuẩn hóa vùng nguyên liệu, ngành rau quả Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để cán mốc 10 tỷ USD xuất khẩu, khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế bằng chất lượng, minh bạch và phát triển bền vững.