KTS Tadao Ando: “Đô thị = Con người + văn hóa + màu xanh”

Tadao Ando sinh ngày 14/9/1941 tại Osaka, Nhật Bản. Trước khi trở thành kiến trúc sư (KTS) nổi tiếng thế giới, ông từng là một tài xế, một võ sĩ quyền Anh. Ông chưa qua một trường lớp đào tạo kiến trúc nào nhưng hãng kiến trúc Tadao Ando và Cộng sự do ông thành lập từ năm 1969, văn phòng làm việc tại Osaka chỉ vẻn vẹn 30 nhân viên, đã có một vị trí cực kỳ quan trọng trong sự phát triển của ngành kiến trúc Nhật Bản và tạo được dấu ấn riêng trên thị trường thế giới.

KTS Tadao Ando

Hiện tại, ông được giao nhiệm vụ chủ trì thiết kế Olympic 2016 tổ chức tại Tokyo do Nhật Bản đăng cai. Đây là lần thứ hai sau 20 năm, Tadao Ando đến Việt Nam. Ông ngạc nhiên trước quy mô rộng lớn của Trung tâm Hội nghị quốc gia Mỹ Đình, là nơi hàng ngàn KTS trẻ và sinh viên Việt Nam đang háo hức chờ được giao lưu với mình trong đêm 25/11/2008.

Trong vai trò một diễn giả, với sự hiểu biết, dí dỏm và chân thành, chỉ trong vài giờ Tadao Ando đã chinh phục được những công chúng trẻ của mình một cách thật tự nhiên. Ông đưa ra hai thông điệp chính: về sự nỗ lực vươn lên của lớp trẻ và các nhà quản lý đô thị Việt Nam hãy biết lắng nghe những tiếng nói từ cộng đồng.

“Hôm qua tôi ở Hồng Kông, hôm nay tôi đến Hà Nội, tôi muốn nói với các bạn rằng: Tất cả chúng ta, mỗi người đều có cơ hội. Cơ hội đó ở trong tim chúng ta, trong sự nỗ lực của chúng ta! Tôi rất cảm kích khi biết rằng người Việt Nam các bạn không dễ từ bỏ giữa chừng lý tưởng của mình, các bạn luôn cố gắng tối đa để thực hiện những dự định, hoài bão!”, ông nói.

Ngay từ phút đầu tiên tiếp xúc với các nhà báo, vị KTS Nhật Bản này không ngại bày tỏ quan điểm. Ông cho rằng Nhật Bản có số dân 120 triệu người, trong đó 70% người trên 70 tuổi, còn Việt Nam dân số khoảng 90 triệu người, tỷ lệ người già trong dân cư thấp hơn Nhật Bản đáng kể.

Việt Nam là một dân tộc rất trẻ cho nên Việt Nam có nhiều cơ hội, đặc biệt là cơ hội trong việc kiến thiết và hoàn chỉnh những đô thị của mình. Ông cũng khẳng định, để phát triển đô thị, liên quan đồng thời 3 vấn đề: sự quan tâm định hướng của chính quyền, năng lực của các doanh nghiệp và mong muốn của người dân.

Ông kể, năm 15 tuổi, khi những người thợ mộc đến sửa nhà cho gia đình ông, nhìn cách làm việc của họ ông đã cảm thấy có một điều gì đó thú vị, cuốn hút. Từ đó ông nghĩ mình sẽ làm gì đó liên quan đến kiến trúc. Mười bảy tuổi, tinh thần quyết thắng trong thể thao tiếp tục rèn giũa ý chí phấn đấu vốn đã được nhen lên trong ông từ thuở ấu thơ.

Tadao Ando trưởng thành rất nhiều trong thời gian ở cùng bà ngoại, vốn là một nhà giáo. Ông ghi nhớ từng lời của bà: “Mỗi người cần phải nỗ lực phát triển công việc của mình dựa trên năng lực cá nhân một cách tự do nhất”.

Tadao Ando không những mày mò từng trang sách, học hỏi và bền bỉ tìm kiếm những kiến thức cần thiết cho sự “phát triển công việc” mà còn xác lập con đường riêng của bản thân ra thế giới bằng những chuyến đi dài từ Đông sang Tây ngay từ khi còn rất trẻ. 24 tuổi, không một đồng xu trong túi, Tadao lang thang bằng tàu hỏa, đáp tàu biển đi khắp Nga, Anh, Ý, Hy Lạp, Madagatsca, Ấn Độ...

Thay vì đến trường, Tadao Ando chọn cách “đọc nhiều sách, đi nhiều nơi” và không lâu sau, ông tự thấy mình “đã trưởng thành”. Câu chuyện ông kể về đơn đặt hàng đầu tiên thuở lập nghiệp khó khăn (sau đó ông phải “mua lại nhà” của khách hàng vì ông là tác giả của việc sửa chữa và phải liên tục chỉnh trang, nâng dần chiều cao của nó), khi hoàn tất, giới chuyên môn thành phố khi đến xem ngôi nhà đã bình luận: “Không có vẻ gì là nhà của KTS cả, nhưng nó thể hiện sự vươn lên của tuổi trẻ!”, cho thấy để đạt được một thành quả mong muốn, với Ando không dễ chút nào.

Luôn luôn cố gắng, không chấp nhận bỏ cuộc là phương châm của ông. Điều đó giải thích vì sao, ngay cả những ý tưởng như điên rồ nhất của ông - một cư dân trẻ không tiếng tăm của thành phố Osaka - về những mái nhà và sân thượng màu xanh, về việc “bỏ quả trứng khổng lồ vào trong ngôi nhà”, liên tục bị chính quyền thành phố chối bỏ, nhiều thập kỷ sau đã được tái dựng thành những công trình kiến trúc lớn tầm cỡ thế giới mang tên Tadao Ando.

Ông đưa ra một công thức “rất Tadao Ando” về khái niệm đô thị hiện đại: “Đô thị là sự kết hợp con người, văn hóa và màu xanh”! Ông đã và đang tiếp tục những dự án văn minh đô thị: phủ xanh những bãi rác, thảm cỏ trường học, chôn ngầm cột điện, tạo những mảng xanh bên lề đường... Bởi vì theo ông: “Đã đến lúc nếu không cân nhắc kỹ lưỡng, khó có được những đô thị như mong muốn!”.

Một công trình kiến trúc rất nổi tiếng của Tadao, ở Abu Dhami, đó là Bảo tàng đại dương, là một tòa nhà lớn có chiều ngang 100 mét. Sự kỳ vĩ, hoành tráng và lãng mạn của nó đã đáp ứng được “đề bài” cực khó của bên đặt hàng là Tiểu Vương quốc Ả rập: Đó là một công trình kiến trúc “phát được tín hiệu ra khắp thế giới”! Đã là công trình kiến trúc thì phải để lại được ấn tượng cho người khác. Một ngôi nhà nhỏ vẫn có thể phát được tín hiệu ra thế giới. Đó chính là Tadao Ando.

Mô hình Bảo tàng đại dương ở Abu Dhami