AI - chìa khóa mới xây dựng đội ngũ kế thừa của doanh nghiệp Việt

Những điểm nghẽn trong phát triển đội ngũ kế thừa

Từ kinh nghiệm đào tạo và tư vấn cho hàng trăm doanh nghiệp, ông Lê Thanh Lâm phân tích, điểm nghẽn đầu tiên và lớn nhất chính là tư duy "giữ ghế" của nhiều lãnh đạo. Các nhà sáng lập - những người đã gây dựng và phát triển doanh nghiệp từ hai bàn tay trắng khi đến giai đoạn chuyển giao quyền lực thường lo sợ “đứa con tinh thần” không còn xuất sắc như họ đang dẫn dắt. Chính vì vậy, họ chần chừ trong việc trao quyền, dẫn đến đội ngũ kế thừa không được chuẩn bị đầy đủ. Bên cạnh đó, đội ngũ quản lý cấp trung cũng sợ nhân viên giỏi hơn, xuất sắc hơn và vượt qua mình.

Điểm nghẽn thứ hai là sự thiếu bài bản trong đào tạo. Doanh nghiệp thường không biết bắt đầu từ đâu, đo lường hiệu quả ra sao, và làm thế nào để phát triển được năng lực quản trị hoàn chỉnh cho đội ngũ kế thừa. Và thứ ba, khi đưa nhân sự từ chuyên môn lên quản lý, doanh nghiệp thiếu hẳn việc chuẩn bị năng lực lãnh đạo cho họ, dẫn đến đội ngũ kế thừa không xuất sắc như mong đợi. Kết quả, người đó không thể dẫn dắt đội ngũ, dẫn đến hiệu suất suy giảm và mất uy tín, như vậy, “chúng ta vừa giết đi một ngôi sao để tạo ra một quản lý tầm thường. Và đội ngũ kế thừa thật sự thì không xuất hiện”, ông Lâm nhấn mạnh.

Ông Lâm dẫn chứng trường hợp của hai doanh nghiệp đầu ngành mà ông từng có dịp tư vấn đào tạo. Một doanh nghiệp có tuổi đời hơn 50 năm, nhưng người sáng lập vẫn kiêm nhiệm vị trí Tổng giám đốc. Dù đã đến tuổi về hưu, ông vẫn không yên tâm trao quyền. Điều này khiến doanh nghiệp chậm thích nghi khi thị trường và công nghệ thay đổi.

Một doanh nghiệp khác có tuổi đời hơn 20 năm, các nhà sáng lập đã xuất sắc gầy dựng doanh nghiệp từ hai bàn tay trắng trở thành thương hiệu lớn cạnh tranh ngang ngửa với các tập đoàn đa quốc gia. Nhưng khi nhìn lại, họ nhận ra một khoảng trống lớn giữa thế hệ F0, F1 và F2 mà không thể được lấp đầy trong một vài năm. Để xây dựng đội ngũ kế thừa đủ sức gánh vác, họ phải đầu tư dài hạn và áp dụng nhiều phương pháp - công cụ mới, từ chiến lược đến công nghệ.

Với một số doanh nghiệp chọn thành viên gia đình là người kế thừa, ông Lâm cho biết đó là một con dao hai lưỡi. Người thân có ưu điểm là sở hữu được ADN, thấm nhuần văn hóa doanh nghiệp và có động lực phát triển nó. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa họ đủ năng lực quản trị hay chuyên môn để dẫn dắt tổ chức.

Để trở thành lãnh đạo, họ cần hội đủ ba yếu tố: mindset (tư duy), skillset (kỹ năng) và toolset (công cụ). Nếu thiếu một trong ba yếu tố, trong đó, quan trọng nhất là tư duy thì đều có vấn đề. Nếu tư duy sai, thì dù có là người nhà cũng có nguy cơ thất bại, không thể cứu được sản nghiệp gia đình.

Vòng lặp "tuyển dụng - đào tạo - nghỉ việc" không có hồi kết

Nhận định về thực trạng nhiều doanh nghiệp liên tục rơi vào vòng lặp: tuyển – đào tạo - nghỉ việc, ông Lâm cho rằng vấn đề nằm ở chiến lược nhân sự thiếu hệ thống, cụ thể là không quản trị hiệu quả 3 trụ cột: Talent Acquisition (thu hút nhân tài), Talent Development (phát triển) và Talent Retention (giữ chân nhân tài).

Tuyển dụng hiện nay thường mang tính phản ứng, thấy thiếu người thì đi tìm CV, “lấp chỗ trống”, trong khi một chiến lược nhân sự bài bản phải dự báo được nhu cầu tương lai, xây dựng thương hiệu tuyển dụng và chọn đúng người - không phải người vừa vặn với vị trí hôm nay, mà là người có thể phát triển trong 2-3 năm tới.

Khi đã tuyển được người giỏi, doanh nghiệp lại thiếu chiến lược đào tạo cá nhân hóa. Doanh nghiệp hay tổ chức đào tạo đại trà, trong khi người giỏi thì không thấy giá trị, người yếu lại không theo kịp. Chúng ta tổ chức khóa học kỹ năng thuyết trình cho tất cả nhân viên, trong khi có người đã giỏi còn hơn cả người đang đứng giảng, có người thì yếu. “Việc “cào bằng” như vậy khiến người giỏi cảm thấy lãng phí thời gian, giảm động lực phát triển bản thân”, ông Lâm lý giải.

Với việc giữ chân nhân tài, ông Lâm cho rằng yếu tố “lợi ích cá nhân” phải được nhìn nhận đúng. Người tài, khi đã có đủ tiền, họ sẽ cần quyền lực, vị thế và sự ghi nhận. Nếu doanh nghiệp không có lộ trình thăng tiến, không vinh danh minh bạch hoặc môi trường văn hóa tích cực, họ sẽ rời đi để “tìm hồ lớn hơn để bơi”. Khi đó, doanh nghiệp lại quay về vòng lặp ban đầu và sẽ không bao giờ có đội ngũ kế thừa thực thụ.

AI - Trợ lý đắc lực cho chiến lược nhân sự

Là chuyên gia nhân sự, ông Lâm nhìn nhận, AI không thay thế con người mà giúp con người ra quyết định chính xác hơn, nhất là trong những vấn đề cần dữ liệu lớn và đánh giá khách quan. Ví dụ, trong tuyển dụng, AI có thể phân tích sự chênh lệch giữa hồ sơ ứng viên (CV) và mô tả công việc (JD), đánh giá phản hồi trong phỏng vấn theo các mức độ năng lực.

“AI giúp chúng ta loại bỏ yếu tố cảm tính trong tuyển dụng và đào tạo. Ngày trước, người phỏng vấn quyết định chỉ vì "cảm thấy hợp", bây giờ, AI có thể phân tích CV, đo lường sự phù hợp với JD, thậm chí đánh giá câu trả lời phỏng vấn so với năng lực chuẩn của từng vị trí”, ông Lâm giải thích.

“

AI không thể thay thế con người nhưng có thể giúp con người phát huy tiềm năng tối đa, nếu biết dùng đúng lúc, đúng cách và đúng mục tiêu.

Ông Lê Thanh Lâm - Giám đốc điều hành Công ty Topskills

Trong đào tạo, AI giúp đánh giá năng lực thực tế, xác định điểm yếu - mạnh, và đề xuất lộ trình phát triển cá nhân hóa cho từng nhân sự. Tài năng chỉ thật sự phát triển khi được bồi dưỡng đúng điểm họ còn thiếu, chứ không phải đào tạo tràn lan. Trong tương lai, AI còn có thể đo lường cảm xúc, giá trị đóng góp và hiệu quả công việc theo thời gian thực. Khi đó, việc ra quyết định về tăng lương, thăng chức hay giữ chân nhân sự sẽ có cơ sở minh bạch, công bằng và nhanh chóng hơn rất nhiều.

Từ những gì đã trải nghiệm, ông Lâm khẳng định: “Một doanh nghiệp sẽ vận hành tốt và phát triển rực rỡ nếu bắt đầu từ tư duy đúng của người lãnh đạo. Tư duy đó cần được bổ sung bằng bộ năng lực phù hợp để đi đến tầm nhìn và chiến lược mới của lãnh đạo. Và cuối cùng là chọn đúng công cụ hiện đại để vận hành một cách hiệu quả”. Ông lưu ý thêm: “Đừng dùng AI này AI kia vì thấy nó đang xu hướng, hấp dẫn quá mà quên rằng thực chất, chúng ta có cần nó hay không. Bởi, chỉ cần ChatGPT mà gõ đúng prompt thôi, chúng ta đã có thể tạo ra sự khác biệt”.