Những cách làm sáng tạo

Thay vì thế chấp tờ giấy đỏ để có vốn tín dụng thương mại, nhiều doanh nghiệp trên đường tìm nguồn vốn đầu tư đã suy nghĩ để có cách làm mới, sáng tạo, giảm thiểu tác động xấu đến môi trường, cải thiện đời sống người thu nhập thấp, hướng đến phát triển bền vững… Dù vậy, họ vẫn đối mặt nhiều khó khăn.

Người tiêu dùng chen nhau mua chả hoa Năm Thuỵ.

Hơn một tháng sau ngày khai trương cửa hàng bánh mì tự chọn duy nhất ở thành phố Trà Vinh, ông chủ nhỏ công ty chế biến chả lụa Năm Thuỵ nhận xét: “Chưa thấy tiền lời so vốn đầu tư nhưng số người biết chả lụa Năm Thuỵ nhiều hơn và đáng mừng là quần thể chung quanh sống vui vẻ hơn”.

“Đổi phận” thu nhập thấp?

Với 20 loại chả lụa, thịt nguội các loại, người bán vé số có thể chọn loại bánh mì có giá 5.500 – 6.000 đồng/ổ, kèm nước uống miễn phí. Người mua bánh mì xong tìm quán càphê, thong thả thưởng thức khiến những quán càphê gần đó chợt đông hơn.

Nhà cung cấp bánh mì cũng yên chí lớn khi cửa hàng này tiêu thụ cả ngàn ổ mỗi ngày. Phụ huynh học sinh ghé vô cho con chọn lựa bánh, lấy nước uống rồi tới nơi học thêm. Mỗi ngày có khoảng 700 – 800 người mua, cuối tuần lượng khách tăng thêm 200 – 300 người. Những người thu nhập thấp cảm thấy sự ra đời của cửa hàng bánh mì tự chọn là tốt.

Việc kinh doanh của doanh nghiệp kéo thu nhập vốn rất thấp của một nhóm nhỏ trong cộng đồng lên, cũng đã xuất hiện ở Tam Nông, tỉnh Đồng Tháp từ tháng 4/2013.

Giám đốc công ty cổ phần Tứ Quý, chuyên làm mặt hàng khô cá lóc nhãn hiệu cùng tên, nói: “Thà chọn nguyên liệu gắt hơn, nhưng người bán nguyên liệu có thu nhập tốt hơn thay vì làm từ cá ngộp, cá dạt…”, ông Đỗ Công Bình, giám đốc công ty Tứ Quý, cam đoan: “Thời gian bảo quản khô trên sáu tháng với điều kiện thoáng mát nhờ cá tươi được sấy khô tới độ, chiếu tia cực tím, đóng gói bao bì đàng hoàng”.

Sản phẩm tốt dễ tiêu thụ, thuận lợi hơn cho việc liên kết người nuôi theo hình thức gia công. Giai đoạn 1 của dự án sẽ phát triển 200ha. Trước mắt, ít nhất 20 hộ là nhà cung cấp nguyên liệu cho công ty sẽ tham gia vùng nuôi cá lóc theo giao kèo lớn nhất Đồng Tháp. “Người thu nhập thấp ở địa phương có thu nhập khá hơn khi thành phẩm bán với giá 270.000 đồng/kg”, ông Bình kỳ vọng.

“Mua của nhà nghèo, bán cho nhà giàu không dễ chút nào”, ông Nguyễn Phụng Hoàng, giám đốc công ty Mắm Bà Giáo Khoẻ 55555, nói rằng từ năm 2010 tới nay, đặc biệt từ cuối năm ngoái, ông đã nói với công nhân về khó khăn lớn nhất là người nuôi cá lóc đầu vuông nhiều lắm nhưng mùi cá tanh do xài thức ăn công nghiệp, không làm mắm được!

Trong khi nguồn cá từ thượng nguồn sông Mekong phải cạnh tranh với người Thái, Trung Quốc, may mắn cho ông khi tìm được nguồn cá lóc đầu nhím thay thế. Vượt qua được cái khó thứ nhất, cái khó thứ hai là doanh nghiệp không đủ vốn để giúp cho đối tác xây dựng vùng nguyên liệu cá lóc đầu nhím.

Ông Hồ Quang Cua, người chia sẻ kết quả nghiên cứu với hàng ngàn nông dân trồng lúa ST, nói: “Nếu tiêu chí 5 USD/người/ngày được xem là người thu nhập thấp thì đa số nông dân trồng lúa sống dưới mức này”.

Hơn 20 năm nghiên cứu giống lúa ST, ông Cua kỳ vọng vào việc xây dựng dự án liên minh nông nghiệp giữa doanh nghiệp và nông dân (có mua bán lúa giống, tư vấn kỹ thuật Bio-IPM và chia sẻ hiểu biết về khoa học – công nghệ, tiêu thụ gạo, thực hiện quy trình từ đầu vào tới đầu cuối thật chặt chẽ…) và tới khi có khá nhiều công ty đặt vấn đề làm 1.000ha lúa ST một hợp đồng và nhiều ông chủ tịch xã nói sẵn sàng xây dựng kế hoạch trồng giống lúa ST với quy mô cả ngàn hecta một xã thì mức sống người trồng lúa mới khá hơn.

Chìa khoá sáng tạo

Năm nay, giá gạo trắng ST xuất khẩu 900 USD/tấn. Bộ trưởng bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn tới Sóc Trăng để xem cánh đồng mẫu ST, ông Cua khẳng định với bộ trưởng: “Giống ST 20 có thể cạnh tranh với một số loại gạo Thái Lan”.

Muốn có mô hình tái cơ cấu ngành nông nghiệp, ST được xem là sáng giá. Những người trồng lúa thu nhập thấp, cho tới giờ này đều nói rằng giá bán lúa ST cao hơn các loại giống khác 2.000 đồng/kg.

Tuy vậy, ông Cua sẽ rất khó vượt qua giới hạn trong việc đầu tư máy sấy, nhà xưởng, kho lúa giống bảo quản lạnh… Vốn ít ỏi là giới hạn đầu tiên cho những suy nghĩ đổi mới của các doanh nghiệp.

Ông Nguyễn Trường Chinh được các doanh nghiệp An Giang chia sẻ thông tin cơ hội tiếp cận nguồn vốn tới 100.000 USD. Ở đồng bằng sông Cửu Long thừa nhận hiện nay những dự án vay vốn tài trợ không phải là ít. Tuy nhiên, cái khó là nhiều dự án yêu cầu doanh nghiệp có 51% đối ứng.

Thay vì tín dụng thương mại, những dự án từ nước ngoài khuyến khích doanh nghiệp thay đổi suy nghĩ, cách tiếp cận bằng ý tưởng đổi mới, sáng tạo, giảm thiểu tác động xấu đến môi trường, cải thiện đời sống người thu nhập thấp, phát triển bền vững… Đây chính là “chìa khoá” để có vốn.