Một dòng phim còn đơn độc

Tháng 5 rồi, bộ phim độc lập Bên trong vỏ kén vàng thắng giải Camera vàng (Caméra d'Or) tại Liên hoan phim Cannes 2023. Được chiếu rạp trong nước chỉ thu về hơn 1,43 tỷ đồng (số liệu của Box Office Việt Nam đến ngày 5/9).

Trên một số diễn đàn, trang cá nhân của người yêu điện ảnh, Bên trong vỏ kén vàng khơi lại lần nữa câu chuyện về phát hành, doanh thu của phim độc lập từng được giải thưởng. Bởi xu hướng của phim nghệ thuật thế giới là gây uy tín quốc tế rồi công chiếu trong nước đã không được đón nhận hồ hởi ở Việt Nam, như khi nhận tin phim thắng giải thưởng ở nước ngoài. “Bất kể doanh thu không thực sự là mục tiêu trọng điểm đối với các phim này, nhưng doanh thu thấp cũng ít nhiều đồng nghĩa rằng, phim chưa tiếp cận được khán giả quê xứ ở diện rộng. Như thế cũng xem như mục đích giới thiệu và phổ quát cái đẹp của ngôn ngữ điện ảnh với người xem quê xứ là chưa tương xứng, hoặc chưa tối ưu”, anh Châu Quang Phước - chuyên gia truyền thông điện ảnh bình luận trên trang cá nhân.

Khán giả Duy Khang bình luận trên VnExpress: “Những ai chọn phong cách, đường lối làm phim giống như Ròm, Vị hay Bên trong vỏ kén vàng - những phim đoạt giải quốc tế - hãy chuẩn bị tâm thế rằng, sẽ khó có thể đạt được độ hot quá cao khi công chiếu trong nước”. Thực tế thì phần lớn phim nghệ thuật hay tác giả trên thế giới đều không dễ xem và kén khán giả. Từ lâu, nhiều người quan tâm đến điện ảnh Việt đã muốn tạo ra một thói quen ra rạp xem phim nghệ thuật, chứ không phải chỉ trong phạm vi các tuần lễ phim, các lớp học hay xem lậu trên mạng.

Thế nhưng, Bên trong vỏ kén vàng ra rạp không thuận lợi về giờ chiếu (ít suất chiếu giờ vàng ở rạp), thời lượng dài (117 phút) và không phải là dạng phim khán giả hẹn hò cùng đi xem (nhịp phim chậm, kể về hành trình người em trai mang xác chị dâu và cháu trai về quê trao lại cho anh trai). Chưa kể, bộ phim được phát hành trong nước khá đột ngột và không được làm truyền thông mạnh, ngoài “viral” bộ phim Bên trong vỏ kén vàng.

Ở thời điểm phim Việt “vắng bóng” suốt hơn hai tháng Hè và phim “bom tấn” nước ngoài đang tung hoành trên hệ thống rạp cả nước, Bên trong vỏ kén vàng dẫu có đầu tư tiền tỷ để làm truyền thông, chắc chắn cũng không tạo được “cú hích” về doanh thu.

Theo số liệu của Box Office, phim Việt Nam hiện chỉ thu được 1.800-2.300 tỷ đồng mỗi năm, chiếm 20% tổng thời lượng chiếu tại rạp, 80% còn lại là của phim nước ngoài. Số lượng ít là do kinh phí sản xuất phim Việt không lớn mạnh. Cũng vì thế, phần lớn nhà đầu tư (chủ yếu là tư nhân) trong nước chỉ tập trung sản xuất phim thương mại.

Nguồn kinh phí của phim độc lập Việt hầu hết đến từ các quỹ tài trợ điện ảnh nước ngoài và các khoản đầu tư tư nhân không nhằm mục đích thương mại, chủ yếu khuyến khích sáng tạo nghệ thuật và không đặt ra các tiêu chuẩn về doanh thu. Phim độc lập hướng đến những tìm tòi, sáng tạo mang tính cá nhân nên các nhà đầu tư, nhà sản xuất hay nhà phát hành thường nói rằng, chúng kén khán giả hay thiếu tính thương mại.

Đầu năm 2023, Tro tàn rực rỡ (kịch bản chuyển thể từ tác phẩm văn học của Nguyễn Ngọc Tư) thắng giải Montgolfière d’or (Golden Balloon - Khinh khí cầu vàng) tại Liên hoan phim Ba châu lục ở Nantes (Pháp), được đánh giá là bộ phim ấn tượng, trọn vẹn, cân bằng tính điện ảnh và nghệ thuật, ra rạp trong nước chỉ thu về hơn 4,1 tỷ đồng. Bên trong vỏ kén vàng lần nữa cho thấy, phát hành phim Việt không tương đồng hoặc tỷ lệ thuận với doanh thu phòng vé ngoài rạp. Sự hài lòng kể trên của ê kíp làm phim Bên trong vỏ kén vàng cũng cho thấy, phim được công chiếu trong nước đã là một thành công. Còn nhớ, khi Memento Mori: Đất được 104 cụm rạp toàn quốc nhận chiếu phim, đạo diễn Marcus Mạnh Cường Vũ đã chia sẻ, đây là một điều đáng khích lệ cho tất cả các nhà làm phim độc lập. Tiếc là phim này chỉ thu về được 267 triệu đồng.

Đạo diễn Trần Thanh Huy từng kể, trong quá trình xin kinh phí để làm phim Ròm, nhà đầu tư chỉ thấy anh là một người trẻ có tiềm năng. Họ phải đầu tư vào chỗ có thể sinh lời, nếu đầu tư cho Ròm 1 tỷ đồng, không biết thu lại được bao nhiêu. “Tôi không chứng minh được phim của mình có thu được tiền không, tôi chỉ tin vào một điều là mình có thể tạo nên một làn gió mới cho điện ảnh Việt Nam và kiên quyết đi đến cùng. Tôi đã vượt qua mọi khó khăn từ đó, để chuyện tiền trở thành thứ yếu”. Hơn 60 tỷ đồng (số liệu của Box Office Vietnam) doanh thu của Ròm (công chiếu tháng 10/2020) là kỷ lục và ước mơ về những bộ phim độc lập vừa mang dấu ấn của nhà làm phim, được giải thưởng quốc tế và vừa có được khán giả (trong nước) trên diện rộng.

Hiện nay, điện ảnh Việt Nam rất cần phát triển đa dạng các dòng phim. Bên cạnh dòng phim thương mại hướng tới khán giả để tạo lập, phát triển thị trường trong nước, tạo doanh thu và tái đầu tư sản xuất, thì rất cần một dòng phim có thể ghi dấu ấn tại các liên hoan phim quốc tế. Trước đó và gần đây, dòng phim độc lập với Tro tàn rực rỡ, Bên trong vỏ kén vàng... đã chứng tỏ được vai trò này, thắng những giải thưởng lớn, dù phải tự thân kiếm tìm kinh phí sản xuất, phát hành. Mong sao, phim độc lập Việt sẽ nhận được những sự hỗ trợ tốt hơn từ các nhà đầu tư, nhà phát hành và cả sự đón nhận, ủng hộ của số đông khán giả.