Liên kết đào tạo: Khi “ba nhà” cùng bắt tay

TP.HCM hiện có hàng chục trường đại học, cao đẳng và hàng trăm cơ sở nghề. Tuy nhiên, khoảng cách giữa giảng đường và thị trường lao động vẫn là thách thức khi nhiều sinh viên ra trường chưa đáp ứng yêu cầu thực tế, còn DN khó tuyển được nhân sự phù hợp.

Sự gắn kết giữa nhà trường và DN từng được nhắc đến nhiều, nhưng chỉ vài năm gần đây mới đi vào thực chất. Các trường như Đại học Bách Khoa - Đại học Quốc gia TP.HCM, Đại học Quốc tế Miền Đông (EIU)... đều đang hướng đến hoặc đã và đang thực thiện mô hình hợp tác với DN, đáp ứng nhu cầu thị trường.

Từ nguyên tắc “hợp tác với DN là phải hiểu ngôn ngữ của nhau, nhất là về mục tiêu, thời gian và chi phí”, nhiều mô hình “đồng sáng tạo” ra đời. Nhà trường và DN không còn là hai bên hợp tác tách biệt mà trở thành một thể thống nhất. Các trường đại học đều đầu tư xây dựng phòng thí nghiệm chế tạo sản phẩm mẫu, nơi sinh viên và DN cùng thử nghiệm công nghệ cơ khí, điện tử, AI, IoT, vật liệu thông minh. Giảng viên cùng kỹ sư giải bài toán thực tế, sinh viên góp phần tạo sản phẩm thật. Một số trường đại học còn triển khai mô hình “đào tạo theo đơn đặt hàng”, trong đó, DN đưa ra bài toán, nhà trường cung cấp đội ngũ giảng viên, sinh viên và giải pháp công nghệ. Cách làm này giúp sinh viên rèn nghề trong môi trường thật, DN tiết kiệm thời gian, chi phí và có thêm nguồn nhân lực trẻ, sáng tạo.

PGS.TS Huỳnh Kỳ Phương Hạ - Phó Hiệu trưởng Đại học Bách Khoa cho biết: “DN là người đặt bài toán, nhà trường là nguồn tri thức và nhân lực tiên phong. Đó là mối liên kết mở, hướng đến hợp tác “ba nhà” - nhà nước, nhà trường và DN để tri thức thực sự đi vào đời sống”.

Nhiều DN lớn tại TP.HCM cũng đang chuyển từ vai trò “nhà tuyển dụng” sang “đối tác đào tạo”. DN tham gia xây dựng chương trình, tài trợ học kỳ DN, hỗ trợ khởi nghiệp sinh viên, qua đó rút ngắn khoảng cách giữa trường và thị trường lao động. Sinh viên được cọ xát với công việc thật, DN chủ động chuẩn bị nhân lực phù hợp. Mô hình “đại học khởi nghiệp”, nơi trường vừa đào tạo, vừa nghiên cứu, vừa thương mại hóa sáng chế đang mở ra hướng đi mới cho giáo dục TP.HCM, giúp mối liên kết giáo dục - DN trở nên thực chất và bền vững hơn.

Từ mối liên kết song phương giữa trường và DN, TP.HCM đang tiến tới mô hình hợp tác ba bên - nhà nước, nhà trường và DN nhằm hình thành chuỗi giá trị tri thức hoàn chỉnh. Thành phố nhận thấy, nếu thiếu sự phối hợp đồng bộ, tri thức trong phòng thí nghiệm sẽ mãi chỉ là nghiên cứu trên giấy. Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, hơn 60% kết quả nghiên cứu ở Việt Nam chưa được ứng dụng hay thương mại hóa. Đây là sự lãng phí lớn khi tri thức bị “kẹt” trong học thuật. Với hệ thống đại học và DN phát triển nhất cả nước, TP.HCM đặt quyết tâm tháo gỡ nút thắt này bằng cơ chế phối hợp thật, lợi ích thật và sản phẩm thật.

Bà Vũ Kim Hạnh - Chủ tịch Hội Doanh nghiệp hàng Việt Nam chất lượng cao thẳng thắn cho rằng: “Khái niệm ba nhà được nhắc nhiều năm, nhưng mỗi bên vẫn làm phần việc riêng. Tôi mong lần này, chúng ta thật sự thấy ba nhà cùng làm”.

Để khắc phục, TP.HCM cần xây dựng cơ chế tài chính linh hoạt cho giáo dục, khuyến khích DN đầu tư vào hoạt động nghiên cứu - phát triển (R&D) và mở rộng quyền tự chủ cho các trường trong hợp tác với khu vực tư nhân. Chính quyền đóng vai trò kết nối, bảo đảm hành lang pháp lý minh bạch để nhà trường và DN có thể hợp tác lâu dài. Đồng thời, truyền thông và xã hội cần lan tỏa các mô hình hợp tác hiệu quả, dự án đổi mới sáng tạo thành công, tạo môi trường ủng hộ giáo dục thực chất và nhân lực sáng tạo.

Khi “ba nhà” bắt tay đúng nghĩa, giáo dục có thêm nguồn lực, DN có tri thức và chính quyền có dữ liệu thực tiễn để hoạch định chính sách. Thành phố đang khuyến khích DN đặt hàng đào tạo, đặt hàng nghiên cứu; nhà trường được chia sẻ lợi ích từ kết quả ứng dụng. Mô hình hợp tác ba bên này, nếu vận hành hiệu quả, sẽ biến giáo dục từ nơi tiêu ngân sách thành nơi sản sinh giá trị kinh tế - xã hội.

Khi nhà trường không chỉ dạy, DN không chỉ sản xuất và chính quyền không chỉ quản lý, tri thức sẽ bước ra đời sống, hiện diện trong công trình, dây chuyền, sản phẩm và con người.