Đột phá quản trị bán lẻ trong môi trường đầy biến động
Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động phức tạp do xung đột địa chính trị, lạm phát gia tăng và tác động từ chính sách thuế quan, ngành bán lẻ Việt Nam đối mặt với nhiều thách thức chưa từng có. Tuy nhiên, đây cũng là giai đoạn mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp (DN) biết cách quản trị linh hoạt, tận dụng xu hướng công nghệ số, phát triển bền vững và bán lẻ xanh.
Đối diện thách thức
Ngành bán lẻ Việt Nam đang chịu áp lực lớn từ sự bất ổn của niềm tin tiêu dùng, một thách thức cốt lõi trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động. Ông Nguyễn Anh Đức - Chủ tịch Hiệp hội Bán lẻ Việt Nam cho rằng, khi lạm phát gia tăng và thu nhập giảm sút do tác động từ các chính sách thuế quan của các đối tác thương mại lớn như Mỹ, 50% người tiêu dùng chỉ chi tiêu cho nhu yếu phẩm cơ bản. Xu hướng này khiến người tiêu dùng ưu tiên các sản phẩm có nguồn gốc minh bạch và giá cả hợp lý. “Niềm tin tiêu dùng là chìa khóa để kích cầu nội địa. DN phải minh bạch nguồn gốc sản phẩm và nâng cao chất lượng dịch vụ để giữ chân khách hàng”, ông Đức nhấn mạnh.
Thách thức về niềm tin tiêu dùng càng trở nên phức tạp khi sự bùng nổ của thương mại điện tử làm thay đổi mô hình quản trị bán lẻ truyền thống. Năm 2024, thị trường thương mại điện tử Việt Nam đạt quy mô vượt 25 tỷ USD, tăng 20% so với năm 2023, chiếm khoảng 9% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng, đóng góp 2/3 giá trị kinh tế số quốc gia. Dự báo năm 2025, doanh thu thương mại điện tử có thể đạt 25 - 30 tỷ USD, chiếm 10% tổng doanh thu bán lẻ, với tốc độ tăng trưởng duy trì 18 - 25% mỗi năm, đưa Việt Nam vào nhóm 10 quốc gia có tốc độ phát triển thương mại điện tử nhanh nhất thế giới. Tuy nhiên, sự cạnh tranh khốc liệt từ các “ông lớn” như Aeon, Lotte, Shopee, Lazada, Tiki và các DN nội địa như Saigon Co.op, Bách Hóa Xanh, WinCommerce đòi hỏi DN phải nhanh chóng chuyển đổi số. Ông Nguyễn Anh Đức khẳng định: “Đổi mới công nghệ là yếu tố sống còn. Công nghệ không chỉ giúp tối ưu hóa kho bãi, dự đoán nhu cầu khách hàng qua AI mà còn giảm chi phí vận hành và cải thiện trải nghiệm mua sắm”.
Sự chuyển đổi này kéo theo áp lực lớn lên quản trị logistics và chuỗi cung ứng, vốn là xương sống của ngành bán lẻ. Biến động tỷ giá và chi phí vận hành tăng cao khiến DN phải quy hoạch hệ thống logistics hiện đại, bao gồm trung tâm phân phối, kho bãi và mạng lưới vận tải, để giảm chi phí và tăng sức cạnh tranh cho hàng Việt. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh của thương mại điện tử cũng tạo ra thách thức mới, với lượng rác thải từ bao bì (hộp các-tông, túi ni-lông) tăng mạnh, đạt 1,84 tỷ gói hàng được giao trong năm 2023. Do đó, quản trị bán lẻ không chỉ dừng ở tối ưu hóa vận hành mà còn đòi hỏi DN phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương và cơ quan quản lý để xây dựng chuỗi cung ứng bền vững, giảm thiểu tác động môi trường và củng cố niềm tin thị trường.
Bán lẻ xanh và phát triển bền vững
Theo PGS.TS Nguyễn Hồng Quân - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tuần hoàn (ICED), ngành bán lẻ không chỉ gắn với tăng trưởng kinh tế số mà còn thúc đẩy chuyển đổi sang kinh tế tuần hoàn. Nhu cầu tiêu dùng sản phẩm xanh tại Việt Nam tăng trưởng 15% mỗi năm trong giai đoạn 2021 - 2023, với 72% người tiêu dùng sẵn sàng chi trả thêm cho sản phẩm thân thiện môi trường. Khảo sát Nielsen Việt Nam cho thấy 80% người tiêu dùng quan tâm đến sản phẩm xanh, sạch, và 79% chấp nhận trả cao hơn cho sản phẩm không chứa nguyên liệu gây hại. Ông Quân nhấn mạnh: “Xu hướng phát triển bền vững và tăng trưởng xanh mở ra cơ hội lớn cho ngành bán lẻ, thông qua áp dụng công nghệ phát thải thấp và hiện đại hóa chuỗi cung ứng”.
Tuy nhiên, tỷ trọng sản phẩm xanh trên thị trường vẫn nhỏ, tập trung chủ yếu ở nhóm thu nhập cao (trên 11 triệu đồng/tháng) và các kênh siêu thị, thương mại điện tử lớn. Theo Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường (ISPONRE), ở khu vực nông thôn, nhận thức về sản phẩm xanh còn hạn chế, với 72% người biết nhưng chưa hiểu rõ. Các sản phẩm dán nhãn sinh thái như “Nhãn xanh” Việt Nam đang tăng nhưng thị phần chưa đáng kể. Bà Nguyễn Thị Thu Thủy - Phó chủ tịch Thường trực Hiệp hội Phát triển hàng tiêu dùng Việt Nam (VACOD) cho rằng, xu hướng xanh hóa tạo cơ hội phát triển mô hình kinh doanh bán lẻ hiện đại, xanh hóa chuỗi cung ứng và đẩy mạnh phân phối sản phẩm thân thiện môi trường.
Để nắm bắt cơ hội, DN cần ưu tiên công nghệ sản xuất thân thiện môi trường, sử dụng nguyên liệu tái chế và xây dựng logistics xanh. Điều này không chỉ đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng trẻ mà còn tạo lợi thế cạnh tranh dài hạn. DN cũng cần thiết lập nhiều nguồn cung ứng thay thế để đảm bảo tính bền vững, giảm rủi ro từ khan hiếm nguyên liệu, và đầu tư mạnh vào hệ thống logistics trong nước. Xây dựng mạng lưới bán lẻ đồng bộ, mở rộng đến vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, đảm bảo mọi người dân tiếp cận hàng hóa và dịch vụ chất lượng là yếu tố then chốt. Một ngành bán lẻ xanh, được quản trị bài bản, sẽ không chỉ đáp ứng nhu cầu thị trường mà còn góp phần thực hiện cam kết phát triển bền vững của Việt Nam.
