Cần chính sách cho "văn hóa kỹ thuật số"

Trong 5 năm qua ở Hà Nội, việc số hóa văn hóa nghệ thuật đã diễn ra trên phạm vi toàn ngành và có hệ thống hơn, thông qua các phương thức như chụp ảnh, quét tài liệu và lập kho lưu trữ số cho các tác phẩm cũng như bộ sưu tập nghệ thuật.

Các bảo tàng và cơ sở nghệ thuật công lập đã và đang thực hiện các dự án số hóa, tập trung vào việc bảo tồn những loại hình nghệ thuật dân gian, nghề thủ công và di sản văn hóa phi vật thể. Bên cạnh đó, một số chuyên gia văn hóa đang tìm kiếm những phương cách đổi mới sáng tạo để trưng bày công khai các nội dung được số hóa từ những công nghệ mới như quét 3D, thực tế ảo (VR) và thực tế ảo tăng cường (AR).

Lấy thành công của dự án nghệ thuật công cộng "Into Thin Air" làm ví dụ. Đây là dự án do Manzi Art Space khởi xướng và giám tuyển, biến các địa điểm ở khắp Hà Nội thành những tác phẩm sắp đặt nghệ thuật số.

TS. Emma Duester - Khoa Truyền thông và Thiết kế Đại học RMIT nhận định: "Các nền tảng số vừa cho phép kết nối với nhiều đối tượng khán thính giả đa dạng hơn, vừa tăng khả năng nâng cao nhận thức về các khía cạnh văn hóa ít được biết đến hoặc những nội dung chưa được công bố trước đây như nhiếp ảnh hay phụ nữ Việt Nam. Giờ đây, chúng ta có thể đưa văn hóa nghệ thuật đương đại Việt Nam đến gần với thế giới hơn, thay vì chỉ có những hình ảnh rập khuôn lưu truyền trên mạng về phong tục tập quán truyền thống, chiến tranh hay các địa điểm du lịch ở Việt Nam".

Phải thừa nhận, đây là một lĩnh vực mới và chuyển biến mới ở Việt Nam. Trong khi các nơi khác đã tiến hành số hóa văn hóa nghệ thuật từ nhiều năm qua, thì Việt Nam chỉ mới bắt đầu gần đây. Vì thế, có nhiều thách thức ở Việt Nam liên quan tới thiếu hụt ngân sách, nhân lực và nguồn lực công nghệ để số hóa văn hóa nghệ thuật. Cùng với đó là sự thiếu hụt các nguồn tài liệu văn hóa nghệ thuật Việt trực tuyến, đồng nghĩa với việc những người làm công tác giáo dục không thể dùng tài liệu bản địa mà phải thay bằng tư liệu từ phương Tây.

"Thực tế cũng chỉ ra nhiều vấn đề về sở hữu trí tuệ và bản quyền khi thực hiện và xuất bản các tác phẩm nghệ thuật trực tuyến và giải pháp cần làm ngay để giải quyết những thách thức này là thiết lập chính sách "văn hóa kỹ thuật số" cho Việt Nam", TS. Duester khẳng định.

TS. Duester chia sẻ thêm, trong khi nhiều cuộc thảo luận trên phạm vi toàn quốc mới chỉ xoay quanh các chính sách bảo tồn di sản văn hóa và văn hóa truyền thống, chúng ta cần cân nhắc thêm những cách giúp công chúng tiếp cận với các kho lưu trữ số hóa, cũng như cách làm thế nào để bảo tồn văn hóa đương đại bằng kỹ thuật số một cách tốt nhất.

"Hiện chúng ta đã có chính sách và thảo luận về công dân số, xã hội số và nền kinh tế số, song vẫn cần phải đưa văn hóa số vào các tài liệu chiến lược quốc gia", TS. Duester nhấn mạnh.