Thúc đẩy bảo hộ chỉ dẫn địa lý cho thương hiệu Việt

Gốm sứ Bát Tràng đã được đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý

Tầm quan trọng của chỉ dẫn địa lý

Chỉ dẫn địa lý là thông tin về nguồn gốc của hàng hóa. Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam coi chỉ dẫn địa lý là "dấu hiệu dùng để chỉ sản phẩm có nguồn gốc từ khu vực, địa phương, vùng lãnh thổ hay quốc gia cụ thể” với các tiêu chí đặc thù về chất lượng, uy tín hoặc đặc tính riêng, chẳng hạn "Vạn Phúc" (lụa tơ tằm); "Bát Tràng" (gốm, sứ)...

Bảo hộ chỉ dẫn địa lý cho các đặc sản địa phương đang là hướng đi có hiệu quả nhằm bảo vệ tên tuổi và nâng cao giá trị hàng hóa trong nước, xúc tiến xuất khẩu sản phẩm ra thị trường nước ngoài. Bảo hộ chỉ dẫn địa lý mang lại nhiều lợi ích. Trước tiên, đây là điều kiện phát huy các lợi thế riêng của một địa phương để phát triển và quảng bá sản phẩm, nâng cao giá trị kinh tế cho đặc sản.

Mặt khác, việc duy trì chất lượng sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý không chỉ tạo ra công ăn việc làm, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống cho người sản xuất của địa phương đó mà cả những nhà kinh doanh, nhà sản xuất nguyên liệu thô, phụ phẩm, các công ty vận tải... Chỉ dẫn địa lý cũng được xem là công cụ quan trọng cung cấp sự bảo đảm chất lượng sản phẩm cho người tiêu dùng.

Theo danh sách cập nhật về các chỉ dẫn địa lý đã được đăng bạ của Cục Sở hữu trí tuệ, tính đến tháng 3/2018, Việt Nam đã bảo hộ 66 chỉ dẫn địa lý (60 của Việt Nam và 6 của nước ngoài) với khoảng 1.000 sản vật. Nếu xét trong mười năm 2001 - 2010, chỉ có 24 sản phẩm, trong 6 năm kế tiếp mới chỉ có thêm hơn 20 sản phẩm được bảo hộ chỉ dẫn địa lý, có thể thấy công tác này trong hai năm 2017, 2018 rất được chú ý triển khai.

Trong cơ cấu sản phẩm được cấp giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý, có khoảng 50% là trái cây, 20% từ cây công nghiệp và lâm nghiệp như quế, hoa hồi, trà..., còn lại là sản phẩm thủy sản, gạo và một số thực phẩm khác. Tuy không được phong phú, chúng đại diện khá đa dạng cho các vùng miền trên khắp cả nước, từ miền núi phía Bắc (Hà Giang), Đông Bắc bộ (Quảng Ninh) tới Bắc Trung bộ (Thanh Hóa), Trung bộ (Quảng Trị, Ninh Thuận), Tây nguyên (Buôn Ma Thuột, Kon Tum), cho đến Đồng bằng sông Cửu Long (Vĩnh Long, Bạc Liêu).

Một trong những ví dụ minh họa thành công nhất ở Việt Nam là nước mắm Phú Quốc, được đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý đầu tiên (ngày 1/6/2001) và được bảo hộ tại Liên minh Châu Âu (EU). Điều đó mang lại các giá trị và ý nghĩa kinh tế to lớn cho Việt Nam nói chung và Phú Quốc nói riêng. Nhờ chỉ dẫn địa lý, nước mắm "thứ thiệt" sản xuất tại Phú Quốc đã từng "đánh bại" nước mắm giả dạng Phú Quốc "made in Thailand" trên thị trường châu Âu và Mỹ.

Cũng đã có những bài học về các chỉ dẫn địa lý của Việt Nam bị đánh cắp ở nước ngoài. "Cà phê Buôn Ma Thuột" bị đăng ký và sử dụng tại thị trường Trung Quốc vào năm 2011 là một ví dụ. Các cơ quan chức năng tỉnh Đắk Lắk và Trung ương đã rất vất vả để đưa chỉ dẫn địa lý này về đúng xuất xứ của nó.

Tăng cường khai thác chỉ dẫn địa lý

Không chỉ nông sản, các địa phương cần quan tâm đến các loại sản phẩm tiểu thủ công nghiệp truyền thống đặc thù. Trong thực tế, bảo hộ chỉ dẫn địa lý ở Việt Nam hiện chỉ mới dừng lại ở thủ tục đăng ký, xác lập quyền mà chưa kiểm soát được chất lượng sản phẩm để bảo vệ và phát triển uy tín của chỉ dẫn địa lý. Việc quản lý chỉ dẫn địa lý sau khi bảo hộ hầu như vẫn bị thả nổi hoặc sơ lược, thiếu quy mô và chuyên nghiệp.

Mặt khác, các chỉ dẫn địa lý ở Việt Nam vẫn khó đạt được sự bảo hộ ở nước ngoài. Trong lúc đó, các nhà sản xuất và cả người tiêu dùng trong nước vẫn chưa nhận thức hết tầm quan trọng của chỉ dẫn địa lý, hiệu quả giải quyết tranh chấp của các cơ quan chức năng không cao do thiếu kinh nghiệm và kiến thức.

Để nâng cao hiệu quả bảo hộ chỉ dẫn địa lý ở Việt Nam, không thể không tăng cường khả năng quản lý, kiểm soát về chất lượng đối với các sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý, đặc biệt sau khi bảo hộ. Điều đó liên quan đến năng lực và hiệu quả của không chỉ các cơ quan công quyền mà còn các tổ chức, cá nhân. Mặt khác, cần mở rộng hợp tác quốc tế về chỉ dẫn địa lý nói riêng và sở hữu trí tuệ nói chung, tích cực triển khai các hoạt động trong khuôn khổ các hiệp định quốc tế mà Việt Nam đã ký kết, cũng như giành được sự bảo hộ của nước ngoài.