Thanh toán không tiền mặt: Tăng tính minh bạch, thúc đẩy thương mại điện tử và năng lực cạnh tranh quốc gia

Hội thảo đã cùng nhìn lại chặng đường triển khai Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt giai đoạn 2021 - 2025 theo Quyết định 1813 của Thủ tướng Chính phủ, đồng thời đưa ra các giải pháp, chính sách, và dự án nhằm thúc đẩy một hệ sinh thái thanh toán số mạnh mẽ, bao trùm và bền vững hơn trong giai đoạn tới.

Thanh toán không tiền mặt tác động tích cực đến nền kinh tế quốc gia

Phát biểu chỉ đạo tại hội thảo, Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc khẳng định, trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ, thanh toán không tiền mặt là yếu tố không thể thiếu để thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế số. Thanh toán không tiền mặt không chỉ giúp tăng tính minh bạch trong các giao dịch tài chính, mà còn góp phần nâng cao năng suất lao động, tiết giảm chi phí xã hội và thúc đẩy phát triển các dịch vụ công.

Phó Thủ tướng cũng nhấn mạnh, việc phát triển thanh toán không tiền mặt không chỉ mang lại lợi ích cho ngành ngân hàng mà còn có tác động tích cực đến nền kinh tế quốc gia. Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước, đến cuối năm 2024, Việt Nam đã có hơn 204,5 triệu tài khoản thanh toán của khách hàng cá nhân và gần 87% người trưởng thành có tài khoản tại ngân hàng. Thanh toán không tiền mặt đã có mặt trong nhiều lĩnh vực của đời sống, từ học phí, viện phí, cho đến các giao dịch mua sắm hàng ngày.

Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc, Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng và các đại biểu tham quan gian hàng “Lễ hội Không tiền mặt - Ting Ting Day 2025”.

Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng cũng nhấn mạnh: “Thanh toán không dùng tiền mặt đã đóng vai trò then chốt, không chỉ thúc đẩy hiệu quả hoạt động ngân hàng - tài chính, mà còn góp phần tăng tính minh bạch trong quản lý kinh tế, thúc đẩy thương mại điện tử, dịch vụ công và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia”.

Theo thông tin từ ông Nguyễn Hưng Nguyên - Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Thanh toán quốc gia Việt Nam (NAPAS), trong quý 1/2025, người dân Việt Nam đã thực hiện 5,5 tỷ giao dịch không dùng tiền mặt, trong đó 4,5 tỷ giao dịch trên kênh số với giá trị đạt 40 triệu tỷ đồng. “Đây là con số cực kỳ ấn tượng. Giao dịch bình quân trên đầu người của Việt Nam đã tiệm cận với Thái Lan, Ấn Độ và chỉ theo sau Trung Quốc một chút. Qua đó có thể thấy được, sự thay đổi hành vi thanh toán không tiền mặt trong xã hội gia tăng nhanh", ông Nguyên đánh giá.

Thanh toán không tiền mặt vẫn còn không ít thách thức

Bên cạnh những kết quả tích cực, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc cũng thừa nhận, vẫn còn một số vấn đề tồn tại cần giải quyết, đặc biệt là trong lĩnh vực an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu cá nhân. Các tội phạm công nghệ cao ngày càng tinh vi, đòi hỏi các cơ quan chức năng và các tổ chức thanh toán phải cải tiến phương thức bảo vệ và quản lý dữ liệu, đảm bảo an toàn cho người dân và hệ thống thanh toán quốc gia.

Bà Đỗ Quế Anh - Phó giám đốc Khối ngân hàng số Ngân hàng Quân đội (MB) cho biết, hiện nay đang được xem là thời điểm "nóng" về lừa đảo trực tuyến khách hàng và MB là một trong các đơn vị đã phát triển ứng dụng sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để phát hiện giao dịch gian lận trên ứng dụng của nhà băng, thông qua việc nhận diện các bất thường về thời gian, không gian, giá trị giao dịch để cảnh báo sớm cho khách hàng. Đồng thời, ngân hàng cũng phát triển tính năng phát hiện các thiết bị của khách hàng bị chiếm quyền điều khiển từ xa, từ đó, không cho phép truy cập ứng dụng ngân hàng để ngăn ngừa sớm thiệt hại.

Bên cạnh đó, MB cùng với 4 nhà băng quốc doanh hiện cũng xây dựng kho dữ liệu về các tài khoản "đen" có dấu hiệu lừa đảo để gửi về Ngân hàng Nhà nước. Những giải pháp này, theo bà Quế Anh, giúp MB giảm gần 95% vụ việc lừa đảo, bảo vệ hàng chục tỷ đồng mỗi tháng cho khách hàng.

Phó chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Dũng cũng cho biết, từ thực tiễn triển khai tại TP.HCM, việc thực hiện triển thanh toán không tiền mặt vẫn còn những khó khăn, hạn chế nhất định. Trong đó vấn đề bảo mật an toàn giao dịch cho người dùng là một trong những trở ngại khiến cho người dân còn e ngại khi sử dụng, nhất là trong bối cảnh nguy cơ, tội phạm công nghệ cao, lừa đảo, đánh cắp dữ liệu cá nhân ngày càng tinh vi, phức tạp", ông Dũng chia sẻ.

Bà Lê Hoàng Oanh cũng chỉ ra con số thực tế, tỉ lệ người tiêu dùng thương mại điện tử lựa chọn phương thức thanh toán tiền mặt khi nhận hàng (COD) chiếm tới 77,5% vì một bộ phận người dân vẫn giữ thói quen và tâm lý sử dụng tiền mặt khi thanh toán. Đồng thời, tội phạm trong lĩnh vực công nghệ cao và thanh toán điện tử; tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng. Ngoài ra, hạ tầng công nghệ thông tin chưa đồng bộ, nhất là tại vùng nông thôn… khiến cho người dùng nghi ngại.

“

Việt Nam là nước tăng trưởng hàng đầu về thương mại điện tử, tăng trung bình 16 - 30%/năm và kinh tế số đóng góp 18,7% vào GDP. Thanh toán số là một trong những yếu tố cốt lõi thúc đẩy tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử nói riêng và nền kinh tế số nói riêng.

Bà Lê Hoàng Oanh - Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số

Theo đại diện Ngân hàng Nhà nước, cần lưu ý hạ tầng thông tin tín dụng quốc gia nâng cấp để gia tăng khả năng xử lý, cập nhật dữ liệu tự động, đồng thời mở rộng thu thập và cập nhật dữ liệu trong và ngoài ngành với tỉ lệ cập nhật số liệu thành công từ tổ chức tín dụng đạt mức cao, trên 98%.

Thứ trưởng Bộ Công thương Phan Thị Thắng cũng thừa nhận, việc phát triển thanh toán không tiền mặt tại Việt Nam vẫn gặp phải không ít thách thức. Một trong những vấn đề lớn nhất là an ninh mạng và gian lận trong các giao dịch trực tuyến, khi mà các tội phạm công nghệ ngày càng trở nên tinh vi. Ngoài ra, khoảng cách số giữa các vùng miền, sự thiếu đồng bộ về hạ tầng công nghệ, và thói quen sử dụng tiền mặt của người dân vẫn là những yếu tố cản trở sự phát triển mạnh mẽ của thanh toán không tiền mặt.

Đề xuất giải pháp

Thứ trưởng Phan Thị Thắng đề xuất, cần tăng cường sự phối hợp giữa các bộ, ngành, doanh nghiệp và các tổ chức liên quan để triển khai các chính sách thanh toán không tiền mặt hiệu quả. Các chương trình đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật cần được cung cấp cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs), tiểu thương và các chợ truyền thống, giúp họ áp dụng các giải pháp thanh toán số một cách hiệu quả, từ đó thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế số.

Bên cạnh đó, cần hoàn thiện các thể chế, chính sách liên quan đến thanh toán không tiền mặt, đặc biệt là các văn bản hướng dẫn Nghị định 52/2024/NĐ-CP về thanh toán không dùng tiền mặt và Nghị định 94/2025/NĐ-CP về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát trong lĩnh vực ngân hàng. Thứ trưởng cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc triển khai các chương trình phát triển thương mại điện tử quốc gia, nhằm tạo nền tảng vững chắc cho thanh toán không tiền mặt phát triển.

Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Dũng cho biết, Thành phố đã ban hành kế hoạch phát triển thanh toán không tiền mặt trên địa bàn với nhiều biện pháp và giải pháp thúc đẩy thanh toán số trong tất cả các lĩnh vực dịch vụ công, giáo dục, y tế, giao thông vận tải, các hoạt động xúc tiến thương mại. Bên cạnh đó là các giải pháp đồng bộ về đẩy mạnh công tác truyền thông, nâng cao nhận thức và kỹ năng tài chính số cho người dân, tạo nền tảng vững chắc cho một xã hội không tiền mặt.

Chia sẻ kinh nghiệm từ Hàn Quốc trong việc khuyến khích người dân sử dụng thanh toán không tiền mặt, Phó tổng giám đốc Ngân hàng Shinhan Việt Nam Kim Dae Hong cho hay: “ Chính phủ Hàn Quốc đã triển khai chính sách khấu trừ thuế thu nhập cá nhân khi người dân sử dụng thẻ tín dụng. Những người sử dụng thẻ tín dụng thay vì tiền mặt để mua hàng sẽ được giảm thuế thu nhập. Mở rộng hơn nữa, chính sách này đã được áp dụng cho thẻ ghi nợ (debit card) và các hình thức thanh toán di động.

Đối với chủ các cửa hàng, Chính phủ Hàn Quốc khuyến khích thanh toán không tiền mặt bằng cách ưu tiên chọn những cửa hàng có tỷ lệ thanh toán không tiền mặt cao để được hỗ trợ tài chính hoặc ưu đãi thuế.

Giải pháp giúp người dùng yên tâm khi thanh toán không tiền mặt

Tại hội thảo, ông Phùng Duy Khương - Phó Tổng Giám đốc thường trực Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank) chia sẻ những ứng dụng giúp người dùng yên tâm hơn khi sử dụng thanh toán không tiền mặt, ông cho hay: “Hiện, khách hàng của thời đại số đòi hỏi sự tối giản, tính bảo mật cao nhất, và khả năng giao dịch mọi lúc, mọi nơi qua chiếc điện thoại. Đó cũng chính là lý do thanh toán thẻ “không chạm” trở thành lựa chọn hàng đầu.

Thống kê cho thấy, từ quý IV năm 2024, hơn 60% giao dịch trên thị trường đã diễn ra dưới hình thức không tiếp xúc. Riêng VPBank, với việc triển khai hệ sinh thái Tap & Pay trên các nền tảng Samsung Pay, Google Pay, Apple Pay, Garmin Pay, ví VPPay, Ngân hàng đã đạt mức tăng trưởng 70% doanh số giao dịch không chạm qua thẻ tín dụng với hơn 100 triệu điểm chấp nhận thanh toán trên toàn cầu của Mastercard. Ngân hàng tiếp tục đặt mục tiêu đạt 500.000 người dùng Pay by Account trong năm 2025.

Ông Khương cho biết thêm: “Để thúc đẩy thanh toán không tiền mặt, còn có giải pháp tối ưu cho nhóm khách hàng doanh nghiệp và hộ kinh doanh nhỏ như giải pháp Tap to Phone (T2P) – biến điện thoại Android có hỗ trợ NFC thành thiết bị thanh toán giúp người bán hàng không cần đầu tư máy POS đắt đỏ, vẫn có thể chấp nhận thanh toán thẻ không chạm, và gửi hóa đơn điện tử ngay lập tức cho khách hàng. Tất cả các giải pháp thanh toán không chạm được tích hợp liền mạch trên siêu ứng dụng VPBank NEO. Tính đến cuối năm 2024, VPBank NEO đã thu hút hơn 10 triệu người dùng, xử lý hơn 700 triệu giao dịch”.

Bà Đặng Tuyết Dung - Giám đốc Visa Việt Nam và Lào cũng khẳng định: “Visa cũng đã hướng đến việc xây dựng hệ sinh thái tài chính toàn diện, giúp mọi người đều có thể tiếp cận dịch vụ thanh toán số an toàn và tiện lợi thông qua việc mở rộng hợp tác ở Việt Nam, đặc biệt với các ngân hàng đối tác, công ty công nghệ hàng đầu và đơn vị đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực dịch vụ công.

Với Giải pháp Chính phủ, Visa đang góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả của giao dịch khu vực công, phát triển Chính phủ số và hạ tầng giao thông thông minh. Cụ thể, giải pháp Click to Pay mang đến trải nghiệm mua sắm trực tuyến liền mạch cho chủ thẻ Visa của Ngân hàng Techcombank và VPBank khi thanh toán tại các đối tác bán lẻ tham gia chương trình. Bên cạnh đó, Visa cũng ra mắt tính năng Flex Credential đến với Việt Nam, giúp người tiêu dùng linh hoạt quản lý chi tiêu.

Tại Hội thảo, Báo Tuổi Trẻ và Cốc Cốc cũng chính thức công bố báo cáo khảo sát độc quyền "Thanh toán không tiền mặt - Thấu hiểu hành vi người dùng trong kỷ nguyên kinh tế số".

Bà Lê Thị Thanh Bình - Giám đốc khu vực phía Nam Công ty TNHH Cốc Cốc cho biết, kết quả khảo sát của Cốc Cốc, có tới 59% người dùng ưu tiên sử dụng phương thức thanh toán không tiền mặt trong các giao dịch hàng ngày. 83% người dùng áp dụng cho mua sắm tiêu dùng; 72% cho ăn uống và đi lại; 66% cho các khoản sinh hoạt như điện, nước; 51% cho nhu cầu giải trí, thể thao và du lịch; 48% cho giáo dục, y tế và bảo hiểm. Nhóm người từ 35 tuổi trở lên có tỷ lệ sử dụng thanh toán không tiền mặt cao nhất, đặc biệt trong các khoản chi sinh hoạt, với tỷ lệ đạt 76%.