Khoa học công nghệ nâng tầm hạt giống lúa gạo Việt Nam

Ông Trần Xuân Định - Phó chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội Thương mại giống cây trồng Việt Nam khẳng định: “Trong nông nghiệp hiện đại, giống không chỉ là nền tảng mà còn là lợi thế cạnh tranh”.

Dù là trung tâm sản xuất lúa quốc gia, Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) hiện có tỉ lệ sử dụng giống chính quy thấp nhất cả nước. Chỉ khoảng 45% lượng giống lúa tại đây đến từ hệ thống sản xuất chính quy; phần lớn còn lại do nông dân tự để giống hoặc sản xuất không qua chế biến đạt chuẩn.

Điều này gây hệ lụy đáng kể: Giống bị thoái hóa, dễ lẫn tạp, kéo dài thời gian sinh trưởng, mất đặc tính thơm ngon. Hệ quả là hạt gạo mất giá, thậm chí bị từ chối thu mua xuất khẩu, ảnh hưởng đến uy tín vùng và quốc gia.

Thực tế, nhiều giống mới như RVT, Đài Thơm 8, OM5451, ST24… đã khẳng định giá trị kinh tế rõ rệt. Hiện có 13 giống được gieo cấy trên 100.000ha. Giống OM5451 đạt diện tích tới 670.000ha, giống Jasmine 85 đạt 251.000ha tại ĐBSCL, giúp tăng năng suất 8-15%, thu nhập nông dân tăng thêm 15-16 triệu đồng/ha/năm.

Từ năm 2015-2019, Việt Nam đã công nhận 76 giống lúa mới, nhiều giống có khả năng kháng sâu bệnh, chịu hạn - mặn - phèn, góp phần xây dựng thương hiệu gạo chất lượng cao, phù hợp biến đổi khí hậu và mục tiêu tăng trưởng xanh.

Tại hội thảo, Công ty EASYRICE trình bày giải pháp ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào giám định gạo, từ nhận diện giống, loại bỏ tạp đến phân tích chất lượng, giúp nhà máy xay xát và doanh nghiệp thu mua ra quyết định nhanh, chính xác, tiết kiệm thời gian.

Hiện EASYRICE đã giám định hơn 10 triệu tấn gạo/năm, phục vụ hơn 300 doanh nghiệp tại Việt Nam, Thái Lan, Ấn Độ. Chủ tịch Hiệp hội Thương mại giống cây trồng Việt Nam Trần Mạnh Báo cho biết sẽ hợp tác chặt chẽ với EASYRICE để ứng dụng AI vào nâng chất lượng giống Việt.

Từ sản xuất, thu hoạch đến chế biến, bảo quản, các chuyên gia nhấn mạnh cần đầu tư đồng bộ hệ thống công nghệ: Thu hoạch đúng độ chín, sấy dưới 41°C để giữ phôi giống, sàng phân loại bằng máy trọng lượng riêng nhằm loại bỏ hạt lép, tạp, giữ giống đồng đều.

Những giống đạt chuẩn còn giúp nông dân giảm chi phí đầu vào, giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, tăng chất lượng và giá trị hạt gạo.

Chất lượng giống là yếu tố sống còn để thực hiện thành công Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp vùng ĐBSCL đến năm 2030 - một chiến lược nhằm nâng cao giá trị hạt gạo Việt trong chuỗi cung ứng toàn cầu và củng cố thương hiệu quốc gia.

Từ đồng ruộng đến nhà máy, khoa học và công nghệ phải được áp dụng đồng bộ, liên kết với thị trường và tiêu chuẩn xuất khẩu. Bởi chỉ khi hạt giống được kiểm soát từ gốc, hạt gạo Việt Nam mới đủ sức cạnh tranh và khẳng định vị thế trên bàn ăn thế giới.