Tỷ lệ ngân sách giữ lại cho TP.HCM như thế nào là hợp lý?

TP.HCM có rất nhiều tiềm năng phát triển, nếu dành nguồn lực càng nhiều từ ngân sách nhà nước thì kinh tế - xã hội sẽ bứt phá mạnh không chỉ riêng thành phố này mà còn cả nước.

TS. Trần Đình Thiên - nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, thành viên Tổ Tư vấn kinh tế của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, quan trọng nhất để TP.HCM có nguồn vốn tốt, đó là mức độ được tự chủ trong quy hoạch, phát triển, thu chi. TS. Trần Đình Thiên lý giải, nguồn lực cho TP.HCM không đủ sẽ ảnh hưởng tới sự phát triển không chỉ của thành phố, không chỉ gây thiệt hại cho thành phố mà còn thiệt hại cho cả nền kinh tế, bởi TP.HCM là đầu tàu kinh tế của cả nước.

Doanh Nhân Sài Gòn trích đăng bài viết của TS. Trần Đình Thiên được xuất bản tại kỷ yếu hội thảo "Hiến kế xây dựng TP.HCM thành đô thị thông minh - sáng tạo" diễn ra mới đây:

Việc TP.HCM kiến nghị tỷ lệ điều tiết ngân sách giữ lại từ 18% giai đoạn năm 2018-2020 lên 24% giai đoạn 2021-2025 và 33% giai đoạn 2026-2030 (tương đương mức của năm 2003), theo tôi là hoàn toàn hợp lý. Bởi 18% được giữ lại từ ngân sách như hiện nay đang là mức thấp nhất trong số 16 địa phương có điều tiết về trung ương, như Hà Nội được giữ lại 35%, Bình Dương 36%, Đà Nẵng 68%, Hải Phòng 78%...

TS. Trần Đình Thiên - nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam

Tỷ lệ 24% và 33% được giữ lại mới giải quyết được nhiều vấn đề mà hiện nay TP.HCM không hoặc khó làm được do thiếu tiền, như chống ngập lụt, giải quyết tắc nghẽn giao thông, giảm thiểu ô nhiễm môi trường...

Sở dĩ vấn đề tăng tỷ lệ ngân sách được giữ lại cho TP.HCM được nhiều người quan tâm vì đang có những quan điểm khác nhau. Có quan điểm cho rằng TP.HCM cần chia sẻ nguồn lực với cả nước, nhất là những địa phương nghèo. Bởi nếu không có sự san sẻ, nhiều địa phương còn khó hơn do thu không thể bù được chi.

Song cần phải làm rõ thế nào là chia sẻ? Tạo điều kiện cho TP.HCM phát triển là chia sẻ cho cả nước cùng phát triển. Bởi TP.HCM là đô thị đặc biệt, một trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục, đào tạo, khoa học công nghệ, đầu mối giao lưu và hội nhập quốc tế, là đầu tàu, động lực, có sức thu hút và sức lan tỏa lớn của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, có vị trí chính trị quan trọng của cả nước.

Nếu ngân sách được giữ lại với tỷ lệ quá thấp sẽ làm cho TP.HCM mất đi động lực. Dù việc chia sẻ với những tỉnh nghèo là cần thiết, nhưng cần cân nhắc về giới hạn của việc chia đều để đảm bảo tính hiệu quả. Đừng nghĩ rằng tăng tỷ lệ ngân sách giữ lại là để TP.HCM hưởng cao hơn những địa phương khác, mà nên hiểu việc đó giúp TP.HCM giải tỏa những điểm nghẽn, từ đó bứt lên, phát triển, tạo động lực lan tỏa, "kéo cả đoàn tàu" tiến lên. 

TP.HCM có rất nhiều tiềm năng phát triển, nếu dành nguồn lực càng nhiều từ ngân sách nhà nước thì kinh tế - xã hội sẽ bứt phá mạnh không chỉ riêng thành phố này mà còn cả nước.

Chính vì vậy, việc TP.HCM muốn tăng tỷ lệ ngân sách giữ lại theo lộ trình 18% lên 33% là chính đáng. Xin nhắc lại, sự chính đáng này không phải vì TP.HCM đóng góp nhiều cho ngân sách, mà quan trọng hơn là tạo động lực cho đầu tàu kinh tế mạnh lên nữa, theo đúng tinh thần Nghị quyết số 16-NQ/TW, ngày 10/8/2012 của Bộ Chính trị Về phương hướng, nhiệm vụ phát triển TP.HCM đến năm 2020.

Điều quan trọng nữa là tạo cho TP.HCM những cơ chế tự chủ hơn để chủ động giải quyết vấn đề riêng của thành phố. Nếu với cơ chế phải "xin - cho" và chặt chẽ quá, trong bối cảnh thành phố có rất nhiều vấn đề cần giải quyết, vô hình trung lại trở thành thứ cản trở. Do vậy không phải là vấn đề xin thêm tỷ lệ ngân sách giữ lại, mà kéo theo đó là cả những quy định khác để TP.HCM vận hành tốt hơn.

TP.HCM muốn tăng tỷ lệ ngân sách giữ lại theo lộ trình 18% lên 33% là chính đáng. Sự chính đáng này không phải vì TP.HCM đóng góp nhiều cho ngân sách, mà quan trọng hơn là tạo động lực cho đầu tàu kinh tế mạnh lên nữa.

Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 54 về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM, theo đó, Hội đồng nhân dân thành phố quyết định chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa từ 10ha trở lên phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất trồng lúa đã được cấp có thẩm quyền quyết định. 

Ngân sách thành phố được hưởng 100% số thu tăng thêm từ các khoản thu do việc điều chỉnh chính sách thu quy định so với quy định hiện hành để đầu tư cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội thuộc nhiệm vụ chi của ngân sách thành phố và không dùng để xác định tỷ lệ phần trăm đối với các khoản thu phân chia giữa ngân sách trung ương và ngân sách thành phố.

Ngân sách thành phố được hưởng 50% khoản thu tiền sử dụng đất khi bán tài sản công gắn liền trên đất theo quy định của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công (sau khi đã trừ kinh phí di dời, xây dựng cơ sở vật chất tại địa điểm mới) do các cơ quan, tổ chức, đơn vị thuộc trung ương quản lý trên địa bàn thành phố (trừ các cơ quan, đơn vị thuộc lĩnh vực quốc phòng, an ninh) để đầu tư hạ tầng kinh tế - xã hội thuộc nhiệm vụ đầu tư công của thành phố. Thu nhập của cán bộ, công chức, viên chức thuộc thành phố quản lý do thành phố quyết định... 

Song đến nay, dù Nghị quyết 54 đã ban hành hơn hai năm nhưng khi thực hiện vẫn còn có nhiều điểm tắc nghẽn. Tôi cho rằng, việc tính toán, đề xuất tăng tỷ lệ điều tiết, giữ lại ngân sách cho TP.HCM thời điểm này là cách tốt nhất nhằm thực hiện Nghị quyết 16 của Bộ Chính trị và Nghị quyết 54 của Quốc hội. Đó là yêu cầu thiết thực nhất.