Gameshow trên truyền hình: Xu hướng và thách thức

Thích nghi với thời cuộc

Một loại hình quan trọng đóng góp vào sự phát triển của công nghiệp văn hóa Việt Nam trong năm 2024 là gameshow (truyền hình thực tế). Sự xuất hiện của Anh trai vượt ngàn chông gai, Anh trai say hi theo mô hình gameshow (trò chơi truyền hình, truyền hình thực tế) kèm concert đã góp phần cho công nghiệp văn hóa đột phá với các chương trình có tầm vóc, sức thu hút và hiệu ứng xã hội lớn. Ở thời điểm này, Chị Đẹp concert của gameshow Chị đẹp đạp gió sắp diễn ra.

Tuy nhiên, Anh trai vượt ngàn chông gai, Chị đẹp đạp gió, Bước nhảy hoàn vũ, Đảo thiên đường - những gameshow mùa đầu tiên được đầu tư quy mô, tạo được sức hút lớn với công chúng trong năm 2024, đều đang tạm dừng sản xuất mùa tiếp theo trong năm 2025. Điều này được cho là phù hợp với thời cuộc, bởi thành công của mùa trước là áp lực rất lớn cho đội ngũ sản xuất ở mùa tiếp theo phải luôn mới lạ, hấp dẫn để giữ được “sức nóng” đối với khán giả. Chưa kể, sản xuất gameshow kèm concert như Anh trai vượt ngàn chông gai, Chị đẹp đạp gió cần đội ngũ nhân lực đông đảo và nguồn tài chính rất lớn. Với Đảo thiên đường và Bước nhảy hoàn vũ dù “ăn khách” và có nhiều quảng cáo, tài trợ song như tiết lộ của nhà sản xuất thì do chi phí sản xuất quá cao nên thu không đủ bù chi.

Hiện tại, gameshow trên truyền hình vẫn là một “món ăn tinh thần” được yêu thích (cùng với phim truyện) của khán giả. Nhưng chương trình trên YouTube đã và đang vượt qua các chương trình giải trí trên truyền hình về mức độ phổ biến và khả năng tương tác, do thói quen xem - nghe trên nền tảng số của khán giả, nhất là giới trẻ. Nhà sản xuất Anh trai vượt ngàn chông gai từng thừa nhận chương trình giải trí hiện nay sống được nhờ những clip trên nền tảng số. Doanh thu từ YouTube giúp gameshow này có ong kinh phí bù lỗ cho chi phí sản xuất. Gameshow Đẹp + 84 hiện vừa phát sóng truyền hình, vừa trên các nền tảng số và còn phát triển những cuộc thi như: Yêu Việt Nam - cuộc thi ảnh, video check-in tại các điểm đến, Vlog Quà quê tôi đấy giới thiệu các đặc sản… cho cộng đồng mạng xã hội. Thích nghi và khai thác lợi thế từ nền tảng số là xu hướng mà gameshow truyền hình đang hướng đến.

Hướng đến giá trị xã hội

Tuy nhiều gameshow “hot” tạm dừng, song thị trường gameshow năm 2025 đang và sắp ra mắt những chương trình mới, với định dạng phong phú và có nét riêng. Đặc biệt là gameshow trải nghiệm thực tế, quảng bá văn hóa, sản vật, danh lam thắng cảnh...được sản xuất nhiều hơn.

Như Biệt đội siêu sao kết hợp giữa quảng bá danh thắng, khám phá làng nghề, lễ hội truyền thống, ẩm thực địa phương và livestream bán hàng, kết nối sản phẩm Việt (nông sản, đặc sản vùng miền) đến với người tiêu dùng. Cũng hướng đến quảng bá văn hóa, lịch sử và điểm đến, Bậc thầy săn thưởng chú trọng các làng nghề, làng văn hóa có truyền thống lâu đời. Trong khi đó, Đẹp +84 khám phá những nét đặc trưng về phong cảnh, phong tục tập quán, sản vật, dấu ấn văn hóa riêng của từng địa phương. Về quê làm giàu tổ chức quảng bá và livestream bán hàng, hỗ trợ người nông dân nâng cao thu nhập. Gia đình HaHa - Những ngày trời bao la quảng bá văn hóa đặc sắc các vùng đất, với những câu chuyện riêng độc đáo, mang bản sắc văn hóa vùng miền, sự ấm áp của người dân bản địa....

Trên thế giới, gameshow trải nghiệm gắn với quảng bá văn hóa, du lịch ngoài giải trí còn góp phần phát triển du lịch văn hóa của quốc gia. Như Chính phủ Hàn Quốc đã đề nghị các nhà đài dùng gameshow (truyền hình thực tế) để đưa hình ảnh đất nước đến gần hơn với người dân châu Á và quốc tế. Những năm gần đây,Việt Nam được bình chọn là một trong những điểm đến hấp dẫn của thế giới. Hiện nay, du lịch văn hóa được xác định là một trong 12 ngành trong Chiến lược phát triển Công nghiệp Văn hóa của Việt Nam. Nắm bắt những điều này, gần đây một số nhà sản xuất đã đầu tư vào gameshow trải nghiệm và quảng bá du lịch như 2 ngày 1 đêm, Hành trình rực rỡ... được đông đảo khán giả khuyến khích, ủng hộ.

Trước xu hướng gameshow về văn hóa, du lịch xuất hiện ngày càng nhiều trên sóng truyền hình và các nền tảng số, nhiều khán giả cho rằng chúng đang góp phần quảng bá, giới thiệu điểm đến cho du lịch Việt Nam. Có những điểm đến, những nét văn hóa đặc trưng còn ít người biết, thông qua các gameshow này thu hút được sự quan tâm của đông người hơn. Tuy có chung đề tài về văn hóa, du lịch nhưng ở các gameshow kể trên đều khai thác những điểm riêng biệt, tạo nên sự đa dạng về khám phá và trải nghiệm. Dù là “Việt hóa” (mua bản quyền) hay thuần Việt thì gameshow (truyền hình thực tế) trải nghiệm gắn với quảng bá văn hóa...còn là cơ hội để giới thiệu những vẻ đẹp độc đáo, hấp dẫn của Việt Nam ra cả thế giới, khi phát sóng trên nhiều nền tảng số.

Thực tế chứng minh, các gameshow (truyền hình thực tế) về khám phá văn hóa du lịch này đều có sức lan tỏa và phủ sóng rộng rãi. Nhưng muốn đi đường dài thì kinh phí là “bài toán” nan giải nhất, vì cao gấp nhiều lần so với các loại hình gameshow giải trí khác. Trong đó, ê kíp sản xuất sẽ phải đi qua nơi, trải nghiệm nhiều hoạt động nên cần đội ngũ nhân lực (quay phim, hậu kỳ, tổ chức sản xuất) rất đông đảo... Gameshow 2 ngày 1 đêm bước sang được mùa thứ 3 là nhờ sự nỗ lực “vượt khó” rất lớn của đội ngũ sản xuất và sự đồng hành của các nhà tài trợ.

Thị trường gameshow năm 2025 còn những chương trình có ý nghĩa xã hội khác, như Lá xanh với những ca khúc cách mạng theo phong cách hiện đại và còn giúp khán giả tìm hiểu về văn hóa, lịch sử dân tộc qua giai điệu hào hùng; Vì bạn xứng đáng giúp đỡ người gặp khó khăn - lên sóng tiếp mùa mới, sau nhiều mùa phát sóng; Tổ đội “1 không 2” khai thác tình bạn, tinh thần đồng đội, cách giải quyết vấn đề của Gen Y và Gen Z... Loại hình gameshow tìm kiếm tài năng hứa hẹn gây “sốt” với Em xinh say hi quy tụ các nữ nghệ sĩ với những màn trình diễn sôi động, những ca khúc bắt tai và những câu chuyện hậu trường thú vị; Show it all - Tân binh toàn năng hướng đến đào tạo tài năng và trang bị những kỹ năng cần thiết cho người trẻ để trở thành một nghệ sĩ chuyên nghiệp; Trạm phát sóng (+84) dành cho thí sinh tranh tài trong mọi lĩnh vực: ca hát, nhảy múa, diễn hài, xiếc… không giới hạn độ tuổi. Đặc biệt, Running man Vietnam - gameshow vận động với các nội dung văn hóa, truyền thống, con người Việt - có sức hút lớn ngay từ mùa đầu tiên, sẽ trở lại với mùa 3 sôi động.