Doanh nghiệp Việt cần chuẩn bị trước quy định mới về nhập khẩu nông sản vào Trung Quốc

Ngày 21/10, tại Hội nghị “Cập nhật các quy định và cam kết về an toàn thực phẩm và kiểm dịch động, thực vật (SPS)” do Văn phòng SPS Việt Nam phối hợp cùng Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Hưng Yên tổ chức, ông Ngô Xuân Nam - Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam cho biết: Tổng cục Hải quan Trung Quốc vừa ban hành Lệnh 280 quy định về quản lý cơ sở sản xuất, chế biến và bảo quản thực phẩm xuất khẩu vào nước này, thay thế cho Lệnh 248, và sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1/6/2026.

Theo ông Nam, quy định mới có tác động đáng kể tới hoạt động xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam, bởi Trung Quốc hiện là thị trường tiêu thụ nông sản lớn nhất của nước ta.

“Lệnh 280 có nhiều thay đổi căn bản so với quy định cũ. Nếu doanh nghiệp không nắm rõ, rất dễ bị động, nhưng nếu chuẩn bị kỹ, đây lại là cơ hội để củng cố vị thế hàng nông sản Việt Nam tại thị trường Trung Quốc”, ông Nam nhấn mạnh.

So với Lệnh 248, Lệnh 280 bổ sung 7 nội dung trọng yếu, trong đó có ba điểm thay đổi lớn nhất tác động trực tiếp đến doanh nghiệp Việt Nam.

Trước hết, về danh mục sản phẩm được phép xuất khẩu, trước đây Trung Quốc phê duyệt 18 nhóm hàng nông sản cho Việt Nam và cho phép doanh nghiệp tự đăng ký bổ sung nếu đáp ứng yêu cầu kỹ thuật. Tuy nhiên, kể từ ngày 1/1/2026, việc tự đăng ký sẽ không còn hiệu lực. Chỉ những sản phẩm nằm trong danh mục bắt buộc có “thư giới thiệu” của cơ quan có thẩm quyền Việt Nam mới được phép đăng ký xuất khẩu.

“Điều này có nghĩa là doanh nghiệp sản xuất hàng hóa nằm ngoài danh mục được giới thiệu có thể bị từ chối thông quan”, ông Ngô Xuân Nam cho biết. Đây là điểm khác biệt then chốt, yêu cầu doanh nghiệp phải làm việc chặt chẽ với các cơ quan quản lý ngành nông nghiệp để đảm bảo sản phẩm của mình có trong danh mục được phép xuất khẩu sang Trung Quốc.

Điểm mới thứ hai của Lệnh 280 liên quan đến việc thay đổi thông tin pháp lý hoặc hành chính của doanh nghiệp. Theo Lệnh 248, nếu doanh nghiệp thay đổi địa chỉ sản xuất, người đứng đầu, hoặc thông tin đăng ký, chỉ cần thông báo và được phê duyệt để tiếp tục hoạt động. Tuy nhiên, Lệnh 280 quy định rõ: mọi thay đổi nêu trên sẽ khiến mã số xuất khẩu bị đình chỉ ngay lập tức, và doanh nghiệp phải đăng ký lại từ đầu.

Theo lãnh đạo Văn phòng SPS Việt Nam, nhiều doanh nghiệp tại Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long có nguy cơ bị gián đoạn xuất khẩu khi thay đổi thông tin nhưng chưa kịp đăng ký lại. “Nếu không chuẩn bị sớm, doanh nghiệp có thể đối mặt với tình trạng hàng hóa không được phép thông quan, gây thiệt hại lớn về chi phí và hợp đồng”, ông Nam cảnh báo.

Thay đổi lớn thứ ba là về thời hạn và cơ chế gia hạn mã xuất khẩu. Theo quy định cũ, mã xuất khẩu có hiệu lực 5 năm, doanh nghiệp phải gia hạn trước 3 - 6 tháng. Lệnh 280 cho phép tự động gia hạn đối với một số nhóm sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn cao và được Văn phòng SPS Việt Nam công bố trong danh mục riêng.

Tuy nhiên, để được tự động gia hạn, doanh nghiệp cần duy trì hệ thống kiểm soát chất lượng, hồ sơ truy xuất nguồn gốc và tuân thủ an toàn thực phẩm nghiêm ngặt. “Nếu vi phạm hoặc thay đổi thông tin mà không khai báo, mã số sẽ bị thu hồi mà không có cảnh báo trước”, ông Nam cho biết thêm.

Ngoài ba nội dung chính nêu trên, Lệnh 280 còn siết chặt các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, kiểm dịch động thực vật và quy định về bao bì hàng hóa. Bao bì sản phẩm phải thể hiện rõ mã truy xuất nguồn gốc, mã cơ sở, vùng trồng, cơ sở đóng gói, đồng thời đảm bảo các tiêu chí vệ sinh, môi trường và khả năng tái chế.

Hàng hóa vi phạm quy định có thể bị tạm giữ, trả về hoặc tiêu hủy tại cửa khẩu, gây thiệt hại nặng cho doanh nghiệp. Ngoài ra, các cơ sở sản xuất, chế biến, bảo quản phải có hệ thống giám sát an toàn thực phẩm độc lập, lưu trữ hồ sơ tối thiểu 2 năm để phục vụ công tác hậu kiểm.

Theo ông Ngô Xuân Nam, Trung Quốc đang chuyển hướng từ kiểm soát hành chính sang phân loại rủi ro, ưu tiên cho các đối tác đáp ứng tốt tiêu chuẩn chất lượng và an toàn thực phẩm. Điều này đồng nghĩa với việc doanh nghiệp Việt có năng lực quản trị rủi ro và tuân thủ nghiêm ngặt sẽ được hưởng lợi, từ thời gian thông quan nhanh hơn, thủ tục đơn giản hơn đến cơ hội mở rộng xuất khẩu.

Tuy nhiên, để tận dụng được cơ hội đó, doanh nghiệp cần rà soát toàn bộ quy trình sản xuất, chế biến, đóng gói và đăng ký mã số xuất khẩu, đồng thời thiết lập cơ chế phản ứng nhanh khi có thay đổi về thông tin hoặc tiêu chuẩn kỹ thuật. “Việc hiểu sai hoặc chậm cập nhật quy định có thể dẫn đến mất mã số, hàng bị trả lại hoặc thậm chí mất thị trường”, ông Nam nhấn mạnh.

Văn phòng SPS Việt Nam cho biết sẽ sớm công bố danh mục sản phẩm được gia hạn tự động, đồng thời hướng dẫn kỹ thuật, tổ chức các lớp tập huấn và hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình đăng ký. Các địa phương có kim ngạch xuất khẩu nông sản lớn như Đồng Nai, Đắk Lắk, Tiền Giang, Sơn La, Bắc Giang được khuyến nghị thành lập đầu mối SPS cấp tỉnh để hỗ trợ doanh nghiệp cập nhật và tuân thủ kịp thời.

Theo đánh giá của các chuyên gia, Trung Quốc đang tiệm cận các tiêu chuẩn quản lý chất lượng tương đương châu Âu và Mỹ. Do đó, việc thích ứng với Lệnh 280 không chỉ giúp doanh nghiệp Việt duy trì xuất khẩu ổn định sang thị trường tỷ dân, mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh và khả năng hội nhập tại các thị trường khó tính khác.