Cuộc đua khám phá không gian đang nóng hơn với nhiều người chơi mới?

Công ty khởi nghiệp LandSpace Technology của Trung Quốc đang có kế hoạch phóng tên lửa tái sử dụng vào năm 2025, theo cách gần giống với SpaceX. Ấn Độ đặt mục tiêu thử nghiệm một loạt chuyến bay có phi hành đoàn vào năm 2025. Ngày 4/12/2023, Ấn Độ đưa ra tầm nhìn xây dựng trạm vũ trụ của riêng mình vào năm 2035, sau đó đưa công dân lên mặt trăng vào năm 2040.

Trong khi đó, Nhật Bản muốn trở thành quốc gia thứ 5 hạ cánh tàu vũ trụ trên mặt trăng vào đầu năm 2024. Trước đó, Ấn Độ là quốc gia thứ 4, khi tàu thăm dò Chandrayaan-3 đáp xuống mặt trăng vào ngày 23/8/2023. Kế hoạch tiếp theo của Ấn Độ là mang tàu Chandrayaan-3 trở lại trái đất cùng các mẫu vật thu thập được.

Nhật Bản có lịch sử lâu dài trong lĩnh vực phát triển không gian. Năm 1970, nước này trở thành quốc gia thứ 4 đưa vệ tinh vào quỹ đạo, sau Liên Xô, Mỹ và Pháp. Tuy nhiên, ngày nay Trung Quốc đã vượt qua, và Ấn Độ đang ngang ngửa.

Ông Shogo Yakame từ Viện nghiên cứu Nomura nói: “Cá nhân tôi tin rằng, Ấn Độ sẽ nổi lên như một đối thủ cạnh tranh lớn của Nhật Bản, hơn cả Trung Quốc. Ấn Độ có tiềm lực rất mạnh và đội ngũ kỹ sư tài năng, với số lượng hàng đầu thế giới.”

Để thể hiện sức mạnh của mình, Nhật Bản có kế hoạch hạ cánh tàu thăm dò mặt trăng vào ngày 20/1/2024. Tàu đổ bộ thông minh với chức năng nghiên cứu (SLIM) này, dự tính sẽ hoạt động tại khu vực cận miệng núi lửa Shioli ngay phía Nam đường xích đạo của mặt trăng.

Để hạ cánh chính xác, SLIM sử dụng máy đo độ cao và hệ thống radar định vị, luôn theo dõi tình hình tại các miệng núi lửa, rồi so sánh với bản đồ theo thời gian thực. Hệ thống này cũng được sử dụng để tàu tránh va vào đá và chướng ngại vật khác. Tàu đổ bộ cao 2,4m, được thiết kế có thể tự động ổn định vị trí, khi chạm phải sườn dốc.

Khả năng hạ cánh chính xác và thông tin mà SLIM thu được, sẽ sử dụng cho các sứ mệnh mặt trăng trong tương lai, bao gồm cả sứ mệnh thăm dò chung giữa Ấn Độ và Nhật Bản về tài nguyên nước ở các vùng cực của mặt trăng năm 2025. Dữ liệu cũng được dùng cho dự án phát triển xe tự hành điều áp của Toyota Motor và Mitsubishi Heavy Industries (MHI). Hai công ty này đang bắt tay phát triển một mẫu xe ứng dụng trên thực tế vào năm 2024, ra mắt chính thức vào năm 2029.

Năm 2023, SpaceX lập kỷ lục khi phóng gần 100 chuyến bay lên không gian. Hoạt động này đã nâng lĩnh vực thương mại trên không gian lên một tầm cao mới. Ngày 2/11/2023, giám đốc điều hành của SpaceX, tỷ phú Elon Musk nói rằng, dịch vụ điện thoại vệ tinh Starlink của công ty đã đạt được điểm hòa vốn. Dịch vụ này dựa trên 1 chùm hơn 5.500 vệ tinh, cung cấp kết nối băng thông rộng ở mọi nơi trên trái đất. Dịch vụ được biết đến rộng rãi, sau khi trợ giúp Chính phủ Ukraine trong điều kiện nhiều trạm viễn thông mặt đất bị phá hủy vì chiến tranh.

Ông Shogo Yakame nói tiếp: “Không ai nghĩ rằng một dịch vụ như vậy có thể tạo ra bước đột phá lớn lao mà chúng ta chứng kiến trong thời gian qua. Xét về kỹ thuật, chi phí xây dựng, phóng, vận hành và bảo trì hàng ngàn vệ tinh rất khó. Tương tự là kết nối các vệ tinh luôn chuyển động rất nhanh ở quỹ đạo thấp của trái đất. Trong quá khứ, dịch vụ tương tự từng được thử nghiệm là Iridium nhưng thất bại.”

Ông Seiji Izumisawa, giám đốc điều hành của MHI cho biết trong một hội nghị bàn tròn gần đây: “Hoạt động trong không gian đã trải qua các giai đoạn khác nhau, từ phát triển phương tiện phóng, ứng dụng viễn thông, quan sát trái đất hay dự báo thời tiết. Hoạt động khám phá không gian sẽ tiếp tục được thương mại hóa mạnh mẽ trong thời gian tới.”

Ngày 15/2/2024, Nhật Bản sẽ phóng vệ tinh lên quỹ đạo bằng tên lửa đẩy H3 thế hệ kế tiếp, được dự đoán có sức mạnh và độ tin cậy không thua gì tên lửa đẩy Falcon-9 của SpaceX. Trước đó ngày 7/3/2023, tên lửa đẩy H3 đã thất bại trong một vụ phóng do sự cố điện tử. MHI – đơn vị chế tạo H3 cho biết, tên lửa này có sự cạnh tranh cao hơn Falcon-9, do chi phí sản xuất thấp và tần suất tái sử dụng nhiều hơn. Công ty đặt mục tiêu phóng ít nhất 6 lần bằng tên lửa đẩy H3 mỗi năm.

SpaceX trở thành nhà cung cấp hàng đầu cho các đối tác muốn phóng vệ tinh, sau khi tên lửa đẩy Soyuz của Nga bị phương Tây tẩy chay vì cuộc chiến tại Ukraine. Sự thành công của SpaceX đã làm lu mờ những ông lớn về tên lửa đẩy trong quá khứ, như MHI, ArianeGroup hay United Launch Alliance.

Theo dữ liệu từ Space-Track.org, nền tảng thông tin về vệ tinh do Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ vận hành, vào năm 2023, xứ cờ hoa đã thực hiện 103 lần phóng, so với 61 của Trung Quốc và 18 của Nga.

Ông Atsushi Murakami, chủ tịch công ty tư vấn kinh doanh Satellite Business Network cho biết: “Mỹ và Trung Quốc là những người chơi thống trị trong không gian. Họ đang không ngừng củng cố sức mạnh của mình. Liệu Nhật Bản có thể tham gia cuộc đua như một đối thủ tiềm năng hay không, vẫn còn là câu hỏi mở.”

Không giống như Mỹ, Ấn Độ hay Trung Quốc, Nhật Bản được cho là không đủ tài chính để tự mình thực hiện các sứ mệnh không gian lớn. Phát triển công nghệ và trở thành đối tác, là chiến lược nhiều công ty xứ mặt trời mọc theo đuổi.

Ông Izumisawa từ MHI nói tiếp: "Chúng tôi không có nguồn tài nguyên khổng lồ. Nhưng chúng tôi rất giỏi trong việc đóng gói nhiều thứ vào một không gian nhỏ. Ví dụ những tên lửa đẩy với kích thước hợp lý, lại có sức mạnh lớn lao. Dẫu vậy chúng tôi mới chỉ đóng góp một phần khiêm tốn trong chiến lược khám phá không gian của quốc gia. Còn nhiều thứ phải làm ở phía trước.”

Trong lĩnh vực sản xuất tên lửa, yếu tố quan trọng bậc nhất hiện nay là khả năng tái sử dụng. Đây là công nghệ SpaceX đang đi tiên phong. Công ty đã hạ cánh thành công tên lửa đẩy sau khi phóng lên quỹ đạo năm 2015, sau đó phóng thành công một tên lửa đẩy tái sử dụng vào năm 2017. SpaceX đang phát triển tàu du lịch Starship khổng lồ, được thiết kế để cung cấp phương tiện vận chuyển cho các sứ mệnh của con người, như lên mặt trăng và sao Hỏa, đồng thời có khả năng tái sử dụng. Sau khi Starship quay trở về từ không gian, nó sẽ được tiếp nhiên liệu và sẵn sàng phóng lên không gian chỉ sau thời gian ngắn. Các chuyên gia nhận xét, khi Starship được đưa vào sử dụng, sẽ đánh dấu bước tiến lớn trong lĩnh vực khám phá không gian của nhân loại.

Hiện nay, SpaceX vẫn là nhà khai thác vệ tinh thương mại duy nhất sử dụng tên lửa đẩy tái sử dụng, nhưng công ty LandSpace của Trung Quốc – đơn vị đã phóng thành công vệ tinh đầu tiên lên quỹ đạo vào tháng 12/2023 cho biết, họ có kế hoạch phóng tên lửa tái sử dụng vào năm 2025.

Tên lửa đẩy tái sử dụng của LandSpace sẽ sử dụng khí mê-tan làm nhiên liệu, giống như tàu Starship. Nhiên liệu làm từ khí mê-tan đang thu hút sự chú ý của thế giới, vì có khả năng được sản xuất trên sao Hỏa bằng các vật liệu như carbon dioxide và nước. Điều này giúp các chuyến trở về từ hành tinh đỏ trở nên khả thi hơn. Cơ quan Hàng không Vũ trụ Nhật Bản (JAXA) và MHI cũng đang phát triển một tên lửa sử dụng nhiên liệu mê-tan. Dự kiến sẽ phóng vào năm 2030.

Tháng 5/2023, Trung Quốc công bố tầm nhìn đưa phi hành gia lên mặt trăng vào năm 2030. Ông Atsushi Murakami, chủ tịch công ty tư vấn kinh doanh Satellite Business Network nói tiếp: “Đưa người lên mặt trăng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nhưng Trung Quốc đang đi từng bước, một cách chậm và chắc.”