Tranh cách ngôn Lương Văn Can: Thẳng ngay

Câu này là cách ngôn số 93, trang 33, sách Kim cổ cách ngôn (1925) của Lương Văn Can, đã được TS. Lý Tùng Hiếu chú giải và giới thiệu diễn đạt lại.

Nguyên văn của cách ngôn này: “Do chính trực nhi đắc chi lợi ích, chân chính chi ích lợi dã”.

Lương Văn Can thích nghĩa: “Cái sự lợi ích bởi ngay thẳng mà làm được, thế mới là lợi ích chính đáng, nếu gian dối mà được thời chỉ là bất nghĩa mà thôi”.

TS. Lý Tùng Hiếu chú giải và diễn đạt cách ngôn này như sau: Chính trực là ngay thẳng, cũng tức là chân thực, theo lẽ phải, không gian dối, không thiên vị. Người ngay thẳng là người thành thực, công bình. Người ngay thẳng đôi khi có thể bị đánh lừa, bị lợi dụng. Nhưng nói chung sự ngay thẳng thường hữu ích, vì nó tạo ra lòng tin và uy tín. Và cái lợi ích do ngay thẳng đó là một lợi ích chân chính, xứng đáng.

Ngược lại, có những người thu được lợi ích do gian dối nên đắc chí, ngỡ rằng gian dối, lừa đảo là thượng sách kinh doanh. Biết đâu rằng, của bất nghĩa là của phù vân, không thể bền lâu, tốt đẹp. Như tục ngữ Việt Nam: “Của làm ra để trên gác, của cờ bạc để ngoài sân, của phù vân để ngoài ngõ”. Trong Kim cổ cách ngôn, Lương Văn Can cũng viết: “Đời có người mang lòng dối trá mà lại muốn điều tốt đẹp. Thật không thuận lý. Có bỏ hết dối trá, trung hậu thuần nhất thì mới có điều tốt được” (cách ngôn 99).