Tranh cách ngôn Lương Văn Can: Bốn việc không nên làm

Câu này là cách ngôn số 123, trang 53, sách Kim cổ cách ngôn (1925) của Lương Văn Can, đã được TS. Lý Tùng Hiếu chú giải và giới thiệu diễn đạt lại.

Nguyên văn của cách ngôn này: “Vi tâm sự bất khả tố. Bội lý sự bất khả tố. Hại nhân sự bất khả tố. Tạo nghiệt sự bất khả tố. ”.

Lương Văn Can thích nghĩa: “Việc gì trái cái bụng lương tâm mình thì không nên làm, việc gì trái công lý thì không nên làm, việc gì hại người thì không nên làm, việc gây nên ác nghiệp thì không nên làm”.

TS. Lý Tùng Hiếu chú giải và diễn đạt cách ngôn này như sau: “Đừng nên làm bốn việc: Việc trái lòng, việc trái lẽ, việc hại người, việc ác nghiệt”. Vì sao lại không nên? Vì làm những việc ấy thì cho dù không bị phát giác, lương tâm, lương tri cũng sẽ tự phán xét, gây nên hối tiếc. Nếu bị phát giác, tất yếu sẽ bị trừng phạt, hại nhân thì nhân hại. Trong cả hai trường hợp, sẽ khó lòng cứu vãn hậu quả đã xảy ra. Chén nước đã đổ đi thì không thể hốt lại cho đầy.