TP.HCM kiến nghị tháo gỡ vướng mắc về đất công và đất doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa

Theo đánh giá của Sở, trong thời gian qua, Luật Đất đai và các nghị định hướng dẫn thi hành đã bộc lộ nhiều điểm bất cập, đặc biệt là sự chồng chéo giữa các quy định pháp luật.

Tại TP.HCM, vướng mắc nổi bật nhất liên quan đến nhóm đất công, bao gồm cả đất công sản và đất đã được Nhà nước giao có thu tiền sử dụng đất hoặc cho thuê theo cơ chế thị trường như đấu giá, chuyển nhượng, cho thuê, thế chấp,...

Để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong công tác quản lý, TP.HCM đề xuất cần xác định rõ khái niệm đất công sản, bao gồm cả nguồn gốc hình thành và tình trạng pháp lý hiện tại như: đất thuê hằng năm, đất nông nghiệp được chia cấp, đất nông lâm trường, đất ven sông rạch... Khi tổ chức đấu giá đất công sản, cần xem xét đến các chỉ tiêu quy hoạch nhằm tối ưu hóa hiệu quả sử dụng, hoặc ưu tiên giao cho các mục đích quốc phòng, an ninh nếu phù hợp.

Đối với nhóm đất đã được giao cho tổ chức và cá nhân sử dụng, TP.HCM kiến nghị rà soát, quy định cụ thể các quyền liên quan trên nguyên tắc quản lý theo quy hoạch, thuế và pháp luật dân sự.

Đặc biệt, cần siết chặt thủ tục trước khi cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lần đầu, nhất là đối với đất không có giấy tờ hợp pháp, nhằm ngăn chặn việc lợi dụng để biến đất công thành đất tư, gây hệ lụy nghiêm trọng về mặt pháp lý, thậm chí dẫn đến các vi phạm hình sự.

Bên cạnh đó, có không ít trường hợp người dân lấn chiếm đất công, nhưng sau đó lại được hợp thức hóa quyền sử dụng đất thông qua các mốc thời gian trong các phiên bản Luật Đất đai trước đây, bao gồm: trước ngày 18/12/1980, ngày 15/10/1993, ngày 01/7/2004 và mới nhất là ngày 01/8/2024.

Trước thực trạng trên, Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM kiến nghị cần xây dựng một chương riêng trong Luật Đất đai mới để quy định rõ ràng về đất công và tài sản công.

Việc này nhằm tránh tình trạng khái niệm không rõ ràng, nội dung chồng chéo, dẫn đến khó khăn trong xác định quyền - nghĩa vụ của người sử dụng đất cũng như của cơ quan quản lý. Đồng thời, cần làm rõ các khái niệm như đăng ký, cấp giấy chứng nhận, công nhận, kê khai,... để tránh tình trạng ngành nông nghiệp và môi trường vướng vào các sai phạm pháp lý dù không có chủ đích.

Một bất cập khác hiện nay là việc giải quyết hồ sơ đất đai cho các doanh nghiệp Nhà nước sau cổ phần hóa. Trước đây, Luật Đất đai 2003 cùng các văn bản hướng dẫn thi hành đã có quy định rõ về việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho nhóm doanh nghiệp này. Tuy nhiên, Luật Đất đai 2024 cùng các nghị định, thông tư đi kèm lại chưa có quy định cụ thể, khiến các khu đất liên quan không thể đưa vào khai thác hoặc sử dụng hiệu quả.

Trong nhiều trường hợp, quy hoạch sử dụng đất tại thời điểm cổ phần hóa đã không còn phù hợp với thực tế hiện tại. Khi điều chỉnh theo quy hoạch mới, lại phát sinh quan điểm cho rằng đây là đất công sản và buộc phải tổ chức đấu giá quyền sử dụng đất, điều này gây ra nhiều ách tắc.

TP.HCM cho rằng, việc xác định giá trị sử dụng đất phải căn cứ theo mục đích quy hoạch chứ không nên chỉ xét đến đối tượng sử dụng, bởi trong cả hai trường hợp, Nhà nước đều thu tiền sử dụng đất theo quy định. Do vậy, cần có quy định bổ sung để tháo gỡ khó khăn và hướng dẫn chi tiết về việc xử lý hồ sơ đất đai cho doanh nghiệp Nhà nước sau cổ phần hóa.

Hiện nay, tại TP.HCM, số lượng hồ sơ liên quan đến các loại hình đất nêu trên còn tồn đọng rất lớn. Nếu được giải quyết kịp thời, không những giúp nâng cao hiệu quả sử dụng đất, khai thác tài nguyên hợp lý mà còn đóng góp quan trọng vào việc tăng thu cho ngân sách Nhà nước.