Thúc đẩy đổi mới sáng tạo qua chính sách ưu đãi nghiên cứu và phát triển công nghệ chiến lược

Trình bày tờ trình tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Vũ Hải Quân cho biết, Luật Công nghệ cao được ban hành từ năm 2008 đến nay đã bộc lộ nhiều điểm không còn phù hợp với bối cảnh mới.

Hệ thống pháp luật về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đang được điều chỉnh toàn diện, đòi hỏi phải sửa đổi Luật để đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất và đáp ứng yêu cầu phát triển của nền kinh tế tri thức.

Dự thảo Luật gồm 6 chương, 27 điều, giảm 8 điều so với luật hiện hành, đồng thời điều chỉnh lại cấu trúc và nội dung để phù hợp hơn với thực tế.

Các nhóm chính sách trọng tâm bao gồm: Hoàn thiện khái niệm và tiêu chí xác định công nghệ cao, công nghệ chiến lược; Thiết kế lại hệ thống chính sách ưu tiên, ưu đãi và hỗ trợ đầu tư; Khuyến khích phát triển hệ sinh thái công nghệ cao, đô thị công nghệ cao và phân cấp mạnh mẽ hơn cho chính quyền địa phương trong triển khai các chương trình, dự án công nghệ cao.

Dự thảo cũng bổ sung quy định về tiêu chí xác định công nghệ chiến lược, đồng thời cắt giảm một số thủ tục hành chính và bỏ quy định riêng về khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao để tránh trùng lặp và tạo điều kiện linh hoạt hơn cho địa phương.

Góp ý tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đánh giá, mô hình khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đã và đang chứng minh được hiệu quả trong việc hiện đại hóa sản xuất nông nghiệp, nâng cao năng suất, chất lượng và khả năng cạnh tranh của nông sản Việt Nam.

Theo bà Thanh, khu nông nghiệp công nghệ cao là giải pháp quan trọng thúc đẩy nông nghiệp xanh, bền vững và là một trong những hướng đi phù hợp với chiến lược chuyển đổi kinh tế xanh. Vì vậy, bà đề nghị cơ quan soạn thảo cần xem xét bổ sung quy định hoặc quy định chuyển tiếp để tiếp tục duy trì và phát triển mô hình này, thay vì loại bỏ hoàn toàn như trong dự thảo hiện nay.

Một trong những điểm đáng chú ý của dự thảo là Điều 12, trong đó Bộ Khoa học và Công nghệ đề xuất cho phép doanh nghiệp được tính chi phí tài trợ hoặc đầu tư cho nghiên cứu và phát triển công nghệ chiến lược vào chi phí được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế.

Theo Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh, quy định này mở rộng phạm vi ưu đãi so với Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp hiện hành, thể hiện chủ trương khuyến khích doanh nghiệp tư nhân tham gia sâu vào hoạt động nghiên cứu, đổi mới công nghệ. Bà đề nghị cơ quan soạn thảo phối hợp với Bộ Tài chính để rà soát, bảo đảm không mâu thuẫn hoặc chồng chéo giữa hai luật, đồng thời giữ được tinh thần khuyến khích đầu tư cho công nghệ chiến lược.

Bà Thanh cũng nhấn mạnh cần nghiên cứu quy định tỷ lệ chi ngân sách Nhà nước dành cho hoạt động nghiên cứu và phát triển công nghệ chiến lược, tránh chồng chéo với các quy định của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, bảo đảm nguồn lực được sử dụng hiệu quả và tập trung.

Cùng góp ý về Điều 12, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho rằng, trong bối cảnh hiện nay, Việt Nam vẫn cần thời gian tích lũy nguồn lực và nhân lực để có thể tự chủ trong nghiên cứu, phát triển công nghệ cao. Vì vậy, ông đề nghị cần có chính sách ưu đãi song song, khuyến khích nhập khẩu và chuyển giao công nghệ tiên tiến, nhằm rút ngắn khoảng cách phát triển và tăng tốc quá trình đổi mới sáng tạo trong nước.

Theo ông Vinh, việc kết hợp giữa nhập khẩu, ứng dụng và nội địa hóa công nghệ sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực sản xuất, đáp ứng tiêu chí phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, đồng thời tạo điều kiện cho hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia.

Dự thảo Luật Công nghệ cao (sửa đổi) được xem là bước điều chỉnh quan trọng trong hoàn thiện thể chế về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Nhiều ý kiến đại biểu cho rằng, luật cần tạo ra cơ chế ưu đãi rõ ràng, thực chất và bền vững để khuyến khích doanh nghiệp tham gia đầu tư cho nghiên cứu và phát triển công nghệ chiến lược, coi đây là động lực then chốt của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Việc ban hành Luật sửa đổi không chỉ nhằm đồng bộ hóa các quy định pháp luật, mà còn hướng tới xây dựng môi trường pháp lý thuận lợi cho đổi mới sáng tạo, trong đó doanh nghiệp đóng vai trò trung tâm, Nhà nước đóng vai trò kiến tạo và khoa học - công nghệ trở thành nền tảng cho phát triển kinh tế tri thức.

Khi được thông qua, Luật Công nghệ cao (sửa đổi) sẽ góp phần thúc đẩy hình thành các khu công nghệ cao, trung tâm nghiên cứu, doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, đồng thời mở rộng cơ hội hợp tác quốc tế trong lĩnh vực công nghệ chiến lược.

Việc thiết kế chính sách ưu đãi hợp lý cho doanh nghiệp đầu tư nghiên cứu và phát triển công nghệ không chỉ giúp nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo, mà còn góp phần thực hiện mục tiêu chuyển đổi mô hình tăng trưởng sang kinh tế xanh, kinh tế số và kinh tế tri thức, đưa Việt Nam tiến nhanh hơn trên con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa bền vững.