Thành lập Quỹ Nhà ở quốc gia: Cần cơ chế linh hoạt, tránh hình thức

Theo Bộ Xây dựng, dự thảo nghị định nhằm thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội, tạo điều kiện cho người thu nhập thấp tiếp cận chỗ ở phù hợp, đồng thời góp phần thực hiện Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 - 2030.”

Quỹ Nhà ở quốc gia dự kiến sẽ cân đối cung - cầu, điều chỉnh cơ cấu hàng hóa bất động sản, từ đó góp phần hạ giá nhà ở thương mại, giúp thị trường phát triển ổn định và lành mạnh hơn, đồng thời hình thành nguồn lực dài hạn cho an sinh nhà ở.

Dự thảo quy định quỹ hoạt động theo mô hình đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm Quỹ Nhà ở trung ương và địa phương, với mục tiêu chính là đầu tư xây dựng, tạo lập quỹ nhà cho thuê. Chính quyền địa phương được phân quyền toàn diện trong việc thành lập, quyết định tỷ lệ trích nguồn vốn, vốn điều lệ ban đầu và bổ sung; quỹ sẽ trực tiếp quản lý, vận hành hoặc thuê đơn vị chuyên nghiệp thực hiện.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung cho biết nghị định được xây dựng trên tinh thần quỹ chỉ phục vụ cho thuê, hoạt động phi lợi nhuận, có tư cách pháp nhân và là quỹ tài chính ngoài ngân sách. Nhà nước cấp vốn điều lệ ban đầu, sau đó huy động thêm từ địa phương, nguồn xã hội hóa, tài trợ và các dự án liên quan.

Ông cho rằng mô hình đơn vị sự nghiệp công lập là phù hợp nhất trong bối cảnh hiện nay, vừa có khung pháp lý rõ ràng, vừa bảo đảm sự hỗ trợ của ngân sách, đồng thời tạo nguồn thu từ cho thuê để tái đầu tư. Thực tiễn tại Hà Nội và TP.HCM đã cho thấy mô hình quỹ phát triển nhà ở có hiệu quả, nhưng chưa thống nhất, cần lựa chọn mô hình khả thi cho phạm vi toàn quốc.

Đại diện Bộ Tài chính cũng đề nghị nghị định bảo đảm tính linh hoạt, tránh cứng nhắc áp dụng một mô hình duy nhất và hạn chế phát sinh thêm bộ máy hành chính.

Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Bùi Xuân Cường chia sẻ kinh nghiệm từ Quỹ Phát triển nhà ở TP.HCM: sau 20 năm hoạt động, quỹ đã hỗ trợ gần 7.000 người vay vốn mua nhà, giải ngân hơn 3.800 tỷ đồng từ vốn điều lệ 1.600 tỷ đồng. Ông đề xuất bổ sung nguồn lực từ quỹ nhà tái định cư còn dư, đồng thời cho phép địa phương linh hoạt huy động vốn, sử dụng tài sản và triển khai chính sách phù hợp đặc thù.

Đại diện Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đồng tình với chủ trương thành lập Quỹ Nhà ở quốc gia để hỗ trợ công nhân, viên chức và người lao động thuê nhà.

Tuy nhiên, tổ chức này đề xuất nghị định cần quy định rõ ba vấn đề: cơ chế hình thành quỹ nhà (tự xây, mua lại, cấp vốn qua doanh nghiệp hoặc thuê đơn vị xây dựng), phương thức quản lý vận hành (tự quản lý, thuê doanh nghiệp hoặc bàn giao địa phương) và cơ chế huy động vốn (từ Nhà nước, xã hội, cùng nguồn thu cho thuê để tái đầu tư).

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh khả năng tiếp cận nhà ở của người lao động vẫn vô cùng khó khăn. Ngay cả khi hoàn thành Đề án 1 triệu căn hộ xã hội, nhu cầu thực tế cũng chỉ được đáp ứng một phần.

Vì vậy, Quỹ Nhà ở quốc gia không chỉ tập trung mua nhà xã hội, mà còn gắn với đầu tư xây dựng mới, hạ tầng kỹ thuật và xã hội cho các dự án nhà ở. Ông yêu cầu cơ chế vận hành phải được nghiên cứu kỹ lưỡng, bảo đảm bền vững, tránh rơi vào hình thức.

Phó Thủ tướng nêu rõ quỹ phải tách bạch giữa quỹ nhà và quỹ tài chính ở cả trung ương và địa phương; có cơ chế thu hút, phân bổ nguồn lực hợp lý, đồng thời phát huy sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp. Về quản lý, không cần lập thêm bộ máy mới mà có thể tận dụng các thiết chế hiện có như quỹ phát triển nhà ở tại Hà Nội, TP.HCM, đồng thời khuyến khích Tổng Liên đoàn Lao động và doanh nghiệp lớn tham gia xây dựng nhà cho thuê.

Nguồn vốn của quỹ có thể huy động từ nhiều kênh: 20% quỹ đất trong các dự án thương mại, quỹ nhà tái định cư dư thừa, ngân sách trung ương, ngân sách địa phương và nguồn tích lũy từ hoạt động cho thuê.

Ông nhấn mạnh vốn phải quay vòng, tránh tình trạng nhà xây xong nhưng không có người thuê gây lãng phí. Các dự án thuộc Quỹ Nhà ở quốc gia phải nằm trong quy hoạch đô thị, có hạ tầng đồng bộ, giá thuê hợp lý và được coi là tài sản công lâu dài.

“Thành lập và vận hành Quỹ Nhà ở quốc gia là nhiệm vụ cấp thiết, áp lực lớn, nhưng phải được thực hiện trong vài năm tới với nguyên tắc khả thi, gắn nhu cầu thực tế, cơ chế linh hoạt và tuyệt đối tránh lãng phí”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.