Thẩm định dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về chính sách tạm cư khi Nhà nước thu hồi đất

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trong quá trình thực hiện Luật Đất đai năm 2024, một số địa phương phản ánh rằng quy định hiện hành mới chỉ đề cập chính sách tạm cư đối với trường hợp bố trí tái định cư tại chỗ khi triển khai dự án đầu tư xây dựng khu đô thị, do UBND cấp tỉnh quy định chi tiết.

Tuy nhiên, chưa có quy định cụ thể cho các trường hợp tái định cư tại chỗ trong dự án khác không thuộc lĩnh vực khu đô thị, như các dự án đầu tư công khẩn cấp, hoặc dự án bố trí tái định cư theo tuyến công trình chính, nơi Nhà nước cần thu hồi đất trước khi hoàn thành khu tái định cư để rút ngắn thời gian thực hiện.

Bên cạnh đó, điểm g khoản 5 Điều 87 của Luật Đất đai 2024 quy định cho phép ban hành quyết định thu hồi đất trong vòng 10 ngày kể từ khi người có đất bị thu hồi tự nguyện bàn giao đất cho Nhà nước và được bố trí tạm cư hoặc chi trả kinh phí tạm cư.

Tuy nhiên, Luật lại chưa giao thẩm quyền cho UBND cấp tỉnh quy định chi tiết nội dung này, dẫn tới vướng mắc trong thực tiễn triển khai. Ngoài ra, pháp luật hiện hành cũng chưa có cơ chế khuyến khích hoặc thưởng cho người dân bàn giao đất sớm đối với các dự án không thuộc lĩnh vực đầu tư xây dựng khu đô thị.

Trong thời gian qua, nhằm tháo gỡ khó khăn tạm thời, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành hướng dẫn các địa phương thực hiện biện pháp hỗ trợ tạm cư cho người dân thuộc diện thu hồi đất. Theo đó, UBND cấp tỉnh được phép chỉ đạo UBND cấp xã triển khai hỗ trợ hộ gia đình, cá nhân đủ điều kiện tái định cư trong thời gian chờ bố trí nơi ở mới, căn cứ điểm g khoản 5 Điều 87 và khoản 2 Điều 108 của Luật Đất đai 2024.

Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều địa phương khi thu hồi đất vẫn phải áp dụng các biện pháp hỗ trợ riêng lẻ, thiếu khung pháp lý thống nhất, dẫn đến mất thời gian, tăng chi phí tuân thủ và làm chậm tiến độ một số dự án trọng điểm.

Do đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng việc ban hành Nghị quyết của Chính phủ quy định về chính sách tạm cư là cần thiết và có đầy đủ cơ sở chính trị, pháp lý, thực tiễn, nhằm tạo cơ sở pháp lý rõ ràng cho địa phương ban hành quy định thống nhất, giảm chi phí hành chính, đẩy nhanh tiến độ dự án, đồng thời đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người dân bị thu hồi đất.

Dự thảo Nghị quyết hướng tới xử lý dứt điểm khoảng trống pháp lý trong tổ chức thực hiện chính sách tạm cư, đặc biệt với các dự án bố trí tái định cư theo tuyến công trình chính hoặc dự án đầu tư công khẩn cấp cần ra quyết định thu hồi đất sớm để kịp tiến độ. Cơ chế này giúp rút ngắn quy trình thu hồi đất, đồng thời bảo đảm hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, nhà đầu tư và người dân.

Tại cuộc họp thẩm định, các thành viên Hội đồng đánh giá cao nỗ lực của cơ quan soạn thảo, đồng thời khẳng định việc ban hành quy định về chính sách tạm cư là rất cần thiết nhằm tháo gỡ vướng mắc trong thực tiễn. Tuy nhiên, Hội đồng cũng lưu ý, cơ quan chủ trì cần nghiên cứu kỹ việc áp dụng Nghị quyết số 206/2025/QH15 của Quốc hội về cơ chế đặc biệt xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật, để tránh chồng chéo về thẩm quyền ban hành.

Hội đồng cho rằng, Luật Đất đai 2024 đã giao Chính phủ quy định chi tiết về bố trí tái định cư, do đó, việc xây dựng Nghị quyết của Chính phủ quy định về chính sách tạm cư là phù hợp với thẩm quyền của Chính phủ và UBND cấp tỉnh, không cần thiết trình Quốc hội ban hành.

Mặt khác, hiện Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang tham mưu Nghị quyết của Quốc hội về tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong lĩnh vực đất đai, nên cần xem xét tích hợp chính sách tạm cư vào cùng Nghị quyết này để đảm bảo giải pháp đồng bộ, thống nhất.

Kết luận phiên họp, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú nhấn mạnh rằng chính sách tạm cư đã được Bộ Nông nghiệp và Môi trường hướng dẫn thực hiện ở một số địa phương, do đó cần cân nhắc tiếp tục áp dụng theo hướng dẫn hiện hành, đồng thời không cần ban hành Nghị quyết riêng của Chính phủ theo cơ chế Nghị quyết số 206/2025/QH15.

Thứ trưởng cũng đề nghị bổ sung nội dung đánh giá nguồn tài chính bảo đảm thực hiện, phối hợp với Bộ Công an để xem xét các vấn đề liên quan đến an ninh, trật tự và tiếp tục rà soát, hoàn thiện dự thảo nhằm bảo đảm tính hợp lý, khả thi và thống nhất trong hệ thống pháp luật đất đai.