Quốc hội thông qua Luật Chuyển đổi số, đặt nền tảng pháp lý cho kỷ nguyên số quốc gia

Luật được xây dựng theo mô hình “luật khung”, xác lập nền tảng pháp lý thống nhất, điều phối các hoạt động chuyển đổi số trên phạm vi quốc gia và tạo hành lang để Việt Nam bước sâu vào kỷ nguyên dữ liệu số, kinh tế số.

Trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu và chỉnh lý dự thảo, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh Luật Chuyển đổi số được thiết kế nhằm xử lý các thách thức mới của thời đại số, khi yêu cầu về kết nối, chia sẻ dữ liệu và vận hành các nền tảng số trở thành yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh quốc gia.

Lần đầu tiên, hệ thống khái niệm căn bản của chuyển đổi số được luật hóa, gồm: chuyển đổi số, hệ thống số, dữ liệu số, hạ tầng số, nền tảng số, Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Các định nghĩa này đã được chỉnh lý sâu nhằm bảo đảm tính chặt chẽ về mặt khoa học, thống nhất trong cách hiểu và cách triển khai giữa các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và toàn xã hội.

Một điểm nhấn quan trọng là việc phân định rõ giữa “chuyển đổi số” và “ứng dụng công nghệ thông tin”. Nếu ứng dụng công nghệ thông tin chỉ chuyển quy trình cũ lên môi trường số, thì chuyển đổi số là sự thay đổi căn bản mô hình vận hành, phương thức quản trị và cung cấp dịch vụ. Triết lý “chuyển đổi trước - số hóa sau” vì vậy trở thành tinh thần xuyên suốt của đạo luật.

Dự thảo luật quy định rõ hệ thống công cụ điều phối chiến lược gồm Chương trình chuyển đổi số quốc gia, Khung kiến trúc quốc gia số, Khung quản trị dữ liệu, Khung năng lực số và Bộ chỉ số đo lường chuyển đổi số quốc gia. Đây được xem như “hệ thống điều khiển trung tâm”, hỗ trợ Nhà nước đánh giá tiến độ, thúc đẩy thực thi, bảo đảm sự hài hòa giữa các bộ ngành và địa phương.

Việc luật hóa các khung quản trị này được đánh giá có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, nhằm khắc phục tình trạng triển khai rời rạc, phân tán nguồn lực và thiếu tương thích giữa các hệ thống công nghệ như thời gian qua. Từ nay, mọi hoạt động đầu tư, xây dựng hạ tầng số và ứng dụng số đều được đặt trong cùng một kiến trúc tổng thể.

Luật cũng nhấn mạnh việc xây dựng môi trường pháp lý an toàn, minh bạch cho phát triển kinh tế số. Các cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, khuyến khích tham gia chuỗi giá trị số được bổ sung để chuyển đổi số thực sự trở thành động lực tăng trưởng mới của nền kinh tế.

Một trong những nội dung nổi bật của đạo luật là chính sách thu hẹp khoảng cách số. Theo đó, các vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo được ưu tiên đầu tư hạ tầng số để đảm bảo người dân tiếp cận bình đẳng các dịch vụ thiết yếu như giáo dục trực tuyến, khám chữa bệnh từ xa, thanh toán số và dịch vụ công trực tuyến.

Luật cũng tạo điều kiện cho doanh nghiệp, hợp tác xã và các tổ chức kinh tế ở khu vực nông thôn tham gia quá trình chuyển đổi số thông qua việc hỗ trợ ứng dụng nền tảng số, từng bước tham gia thị trường kinh tế số đang tăng trưởng nhanh.

Chính phủ kỳ vọng khi luật đi vào thực thi, tỷ lệ người dân và doanh nghiệp tham gia các hoạt động số sẽ tăng nhanh, góp phần nâng cao năng suất, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao chất lượng phục vụ của bộ máy nhà nước.

Trong cùng ngày, Quốc hội cũng thông qua Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi) với tỷ lệ tán thành 92,18%. Trước khi biểu quyết, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày báo cáo giải trình, trong đó làm rõ việc hiện đại hóa công tác dự trữ theo hướng ứng dụng mạnh mẽ khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Theo đó, hàng dự trữ chiến lược được quản lý như hàng dự trữ quốc gia và phải đảm bảo bí mật, an toàn tuyệt đối, không thất thoát, không lãng phí, đồng thời đáp ứng kịp thời các mục tiêu về an ninh kinh tế, an ninh năng lượng và an ninh lương thực.

Chính phủ cũng bổ sung nguyên tắc xã hội hóa dự trữ quốc gia, theo đó doanh nghiệp tham gia dự trữ chiến lược sẽ được hưởng ưu đãi về thuế, tín dụng và hỗ trợ chi phí quản lý, bảo quản. Các giao dịch mua bán hàng dự trữ chiến lược được thực hiện theo cơ chế thỏa thuận, hợp đồng, bảo đảm hài hòa lợi ích giữa Nhà nước và doanh nghiệp.

Dự thảo luật giữ nguyên quy định hiện hành về chế độ đối với lực lượng làm công tác dự trữ, đồng thời giao Chính phủ nghiên cứu thí điểm mô hình dự trữ quay vòng trong giai đoạn xây dựng nghị định hướng dẫn.