Quốc hội chốt thêm 3 trường hợp Nhà nước thu hồi đất từ năm 2026

Nghị quyết được thông qua sáng 11/12 với hơn 90% đại biểu tán thành, tạo cơ sở pháp lý quan trọng để triển khai Luật Đất đai trong bối cảnh nhu cầu phát triển hạ tầng, đô thị và các khu kinh tế mới ngày càng lớn.

Theo nghị quyết, từ ngày 1/1/2026, Nhà nước sẽ thu hồi đất trong ba trường hợp bổ sung. Thứ nhất, thu hồi đất để thực hiện các dự án trong khu thương mại tự do hoặc trung tâm tài chính quốc tế – những mô hình phát triển mới được kỳ vọng tạo động lực tăng trưởng và thu hút đầu tư chiến lược.

Thứ hai, thu hồi phần đất còn lại đối với các dự án mà nhà đầu tư đã hoàn tất thỏa thuận với trên 75% diện tích và hơn 75% số người sử dụng đất. Với cơ chế này, HĐND cấp tỉnh sẽ xem xét, quyết nghị thu hồi diện tích chưa đạt thỏa thuận, nhằm giải quyết tình trạng dự án bị đình trệ do vướng giải phóng mặt bằng.

Thứ ba, thu hồi đất để tạo quỹ đất thanh toán hợp đồng BT, hoặc để cho thuê đất tiếp tục sản xuất, kinh doanh đối với các tổ chức đang sử dụng đất mà cần thu hồi theo quy định. Cơ chế này giúp bảo đảm nguồn lực cho các dự án hạ tầng công cộng theo hình thức đối tác công - tư.

Ngoài ba trường hợp nêu trên, Quốc hội cũng quyết định bổ sung một trường hợp thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh: thu hồi đất làm cơ sở cai nghiện ma túy do lực lượng vũ trang nhân dân quản lý.

Điều kiện để thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh hay phát triển kinh tế - xã hội tiếp tục được quy định chặt chẽ. Theo nghị quyết, việc thu hồi phải hoàn thành phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và bảo đảm bố trí chỗ ở mới cho người dân. Tuy nhiên, nghị quyết cũng đưa ra một số ngoại lệ nhằm đáp ứng yêu cầu tiến độ của các dự án trọng điểm.

Cụ thể, việc thu hồi có thể được thực hiện trước khi phê duyệt phương án bồi thường nếu dự án thuộc nhóm quan trọng quốc gia, dự án đầu tư công khẩn cấp hoặc khi trên 75% số người sử dụng đất đồng thuận. Ngoài ra, thu hồi đất có thể diễn ra trước khi hoàn thành bố trí tái định cư đối với các dự án yêu cầu tái định cư tại chỗ hoặc thực hiện theo tuyến công trình chính. Chính phủ sẽ ban hành quy định chi tiết để bảo đảm hài hòa quyền lợi các bên.

Quốc hội giao UBND cấp tỉnh quyết định phương án tạm cư, thời gian và kinh phí hỗ trợ tạm cư đối với các trường hợp phải thu hồi đất trước khi bố trí tái định cư.

Một thay đổi đáng chú ý khác là việc áp dụng bảng giá đất và hệ số điều chỉnh giá đất làm căn cứ tính bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất. Bảng giá đất sẽ do HĐND cấp tỉnh quyết định, công bố và áp dụng từ ngày 1/1/2026, đồng thời được điều chỉnh khi cần thiết để phù hợp thực tiễn.

Trong trường hợp bồi thường bằng đất ở tại chỗ mà bảng giá đất chưa có giá tại vị trí tương ứng, UBND cấp tỉnh sẽ căn cứ giá đất tại khu vực tương tự để tính toán, bảo đảm nguyên tắc minh bạch và công bằng. UBND cấp xã có trách nhiệm đề xuất bổ sung vào bảng giá đất tại kỳ họp gần nhất của HĐND cấp tỉnh.

Nghị quyết cũng quy định rõ thời hạn thông báo thu hồi đất: tối thiểu 60 ngày đối với đất nông nghiệp và 120 ngày đối với đất phi nông nghiệp. Phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư phải được niêm yết công khai trong 10 ngày tại trụ sở UBND cấp xã. Khi người dân còn ý kiến không đồng thuận, cơ quan thẩm quyền phải tổ chức đối thoại trong vòng 30 ngày kể từ ngày lấy ý kiến.

Việc bổ sung ba trường hợp thu hồi đất mới được đánh giá là phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn mới, đặc biệt khi Việt Nam đang hướng tới nâng cao chất lượng hạ tầng, mở rộng không gian phát triển và thu hút các dự án chiến lược như trung tâm tài chính quốc tế hay khu thương mại tự do.

Cùng với các quy định liên quan đến bồi thường, tái định cư và bảng giá đất, nghị quyết tạo nền tảng pháp lý quan trọng để bảo đảm sự thống nhất trong tổ chức thực hiện Luật Đất đai, giảm tình trạng ách tắc kéo dài trong công tác giải phóng mặt bằng và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người sử dụng đất.

Nghị quyết có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026, mở đường cho việc triển khai đồng bộ các chính sách đất đai mới trong thời gian tới.