Ngành tôm Việt điều chỉnh chiến lược trước rào cản thuế quan từ Mỹ

Trong suốt hơn một thập kỷ qua, Mỹ luôn là thị trường chủ lực và truyền thống của ngành tôm Việt Nam, chiếm khoảng 20% tổng kim ngạch xuất khẩu tôm. Năm 2021, kim ngạch xuất khẩu tôm sang Mỹ đạt kỷ lục với 1 tỷ USD. Hiện có khoảng 230 doanh nghiệp Việt đang xuất khẩu tôm sang thị trường này.

Tuy nhiên, ngày 2/4, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ban bố tình trạng khẩn cấp quốc gia và tuyên bố áp dụng các mức thuế quan đối ứng nhằm thu hẹp thâm hụt thương mại. Từ ngày 5/4, mức thuế 10% áp dụng cho tất cả các nước; riêng với các quốc gia có thâm hụt thương mại lớn với Mỹ, mức thuế cao hơn sẽ được áp từ ngày 9/4, trong đó Việt Nam phải gánh mức thuế lên tới 46%.

Mức thuế này vượt xa các đối thủ cạnh tranh như Thái Lan (36%), Indonesia (32%), Ấn Độ (26%) hay Ecuador (10%), khiến thủy sản Việt Nam gần như không còn dư địa để cạnh tranh. “Trước đó doanh nghiệp chỉ dự đoán mức thuế có thể khoảng 10%, nhưng con số thực tế lại cao gấp nhiều lần. Nếu không có giải pháp từ Chính phủ hoặc đàm phán để điều chỉnh mức thuế, việc rút khỏi thị trường Mỹ không còn là viễn cảnh”, đại diện Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) chia sẻ.

Một lô hàng trị giá 5 triệu USD, nếu chịu mức thuế 46%, doanh nghiệp có thể mất hơn 2 triệu USD, một tổn thất nặng nề, đặc biệt trong bối cảnh các chi phí sản xuất, logistics đang tăng cao.

Không dừng lại ở mức thuế đối ứng, doanh nghiệp xuất khẩu tôm Việt Nam còn đang bị kẹp giữa hai vụ kiện chống bán phá giá (AD) và chống trợ cấp (CVD) do Mỹ khởi xướng. Nếu cả 3 mức thuế này cùng được áp dụng, doanh nghiệp Việt Nam sẽ phải chịu chi phí thuế nặng nề chưa từng có.

Chưa kể, một rủi ro pháp lý khác cũng được đặt ra: nếu Mỹ tính thuế theo thời điểm hàng cập cảng thay vì ngày xuất hàng, thì ngay cả những lô tôm đã rời Việt Nam trước ngày 5/4 nhưng chưa đến Mỹ vẫn có thể bị vạ lây.

Trong bối cảnh này, VASEP khuyến cáo doanh nghiệp nên tạm dừng xuất hàng sang Mỹ kể từ ngày 5/4, đặc biệt tránh hoàn toàn các lô hàng khởi hành sau ngày 9/4. “Doanh nghiệp cần bình tĩnh đánh giá rủi ro và chờ hướng dẫn cụ thể từ Chính phủ”, đại diện VASEP nhấn mạnh.

Trước những diễn biến bất ngờ từ thị trường Mỹ, ông Đỗ Đức Duy - Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, Chính phủ đã chủ động triển khai nhiều giải pháp ứng phó linh hoạt. Tuy nhiên, ông cũng thẳng thắn nhìn nhận: “Dù đã có các phương án dự phòng, nhưng mức thuế công bố quá cao khiến nhiều doanh nghiệp không kịp trở tay”.

Bộ trưởng cho rằng chính sách thuế của Mỹ không đơn thuần là vấn đề thương mại, mà còn bao hàm các yếu tố địa chính trị, phi thuế quan và lợi ích bảo hộ nội địa. Điều đáng lo là một số đối tác Mỹ đã tạm hoãn hoặc hủy hợp đồng với doanh nghiệp Việt để chờ diễn biến tiếp theo.

“Quan điểm của Việt Nam là không đối đầu, mà tìm kiếm các giải pháp tổng thể, lâu dài, trong đó đặc biệt chú trọng đàm phán”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Chính phủ đang đẩy mạnh tiếp xúc với các cơ quan hữu quan phía Mỹ như Bộ Nông nghiệp Mỹ và Đại sứ quán Mỹ tại Hà Nội, đồng thời lắng nghe kiến nghị từ doanh nghiệp và hiệp hội để đưa ra các điều chỉnh chính sách kịp thời.

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cho rằng trong nguy cơ luôn có cơ hội. Đây là thời điểm phù hợp để ngành tôm nói riêng và nông sản Việt nói chung tái cơ cấu thị trường, nâng cao chất lượng và giá trị gia tăng của sản phẩm.

Bộ sẽ chỉ đạo các địa phương, doanh nghiệp duy trì ổn định sản xuất, tránh phản ứng vội vàng. Đồng thời, đẩy mạnh tìm kiếm thị trường thay thế, nhất là tại châu Á, Trung Đông, châu Âu, nơi nhu cầu thủy sản đang tăng.

Ngoài ra, Bộ cũng sẽ xem xét lại các hàng rào kỹ thuật đối với nông sản nhập khẩu, phát triển các ngành sản xuất vật tư nông nghiệp như thức ăn chăn nuôi, thuốc bảo vệ thực vật… nhằm giảm phụ thuộc nhập khẩu và tăng khả năng chống chịu cho ngành hàng.