Mỹ có vượt qua "cơn bão" trần nợ công?

Nguy cơ cao hay thấp?

Việc nâng trần nợ công của Mỹ và rủi ro vỡ nợ của nền kinh tế số một thế giới này đã trở thành tâm điểm của quốc tế trong những tuần qua. Đàm phán giữa hai đảng tại Mỹ về việc nâng trần nợ công liên tục rơi vào bế tắc, khi các nghị sĩ Đảng Cộng hòa lại yêu cầu cắt giảm chi tiêu công nếu muốn nâng trần nợ liên bang hiện ở mức kỷ lục 31.400 tỷ USD, còn Tổng thống Joe Biden lại muốn được nâng trần nợ công vô điều kiện, với lập luận rằng nếu không sẽ gây căng thẳng cho nền kinh tế và đánh mất việc làm

Gần đây, Bộ Tài chính Mỹ đã phải thực hiện các động thái bất thường để tránh rơi vào vỡ nợ, nhưng chỉ có thể duy trì cho tới đầu tháng 6/2023. Hiện các lãnh đạo Mỹ đang gấp rút thỏa thuận để nâng trần nợ công trước ngày 1/6/2023. Được biết, trước khi sang Nhật Bản để dự Hội nghị G7, Tổng thống Joe Biden cùng với Phó tổng thống Kamala Harris đã gặp Chủ tịch Hạ viện Kevin McCarthy và các lãnh đạo Quốc hội Mỹ khác trong một nỗ lực tiến tới thỏa thuận.

Ông McCarthy và Tổng thống Joe Biden đã chỉ định các đại diện để đàm phán về thỏa thuận nâng trần nợ công.  Trong khi ông Biden chia sẻ ông vẫn lạc quan tìm kiếm thỏa thuận về vấn đề trần nợ công với Đảng Cộng hòa, ông McCarthy cho biết dự luật để nâng trần nợ công sẽ phải được gửi tới Hạ viện ngay trong tuần này và ông có thể thấy rõ "con đường" dẫn tới thỏa thuận. Theo Bộ Tài chính Mỹ, cả hai bên đều tin sẽ có thỏa thuận trước thời điểm Chính phủ Mỹ không còn khả năng trả nợ - có thể sớm nhất là ngày 1/6 tới.

Các quan chức Mỹ đang nỗ lực thỏa thuận nâng trần nợ công Mỹ

Theo giới quan sát, giờ Nhà Trắng có thể đồng ý hạn chế vài chi tiêu để đổi lấy sự nhượng bộ từ Đảng Cộng hòa, trong bối cảnh thị trường tài chính đang đối mặt với bất ổn đáng kể bởi lãi vay tăng và sự bất mãn ngày càng tăng với nền kinh tế. Mike Reynolds - Phó chủ tịch chiến lược đầu tư tại Glenmede đồng tình với khả năng Nhà Trắng chấp nhận cắt giảm chi tiêu để đạt thỏa thuận. 

Đánh giá về vấn đề này, nhà đầu tư nổi tiếng Ray Dalio - sáng lập Quỹ Bridgewater Associates, mới đây nhắc lại quá khứ cho thấy Quốc hội và các đời Tổng thống Mỹ đã nhiều lần nâng trần nợ công và khả năng cao là lần này cũng sẽ như thế. Tuy nhiên, ông cũng cho rằng  việc tiếp tục nâng trần nợ sẽ không phải là con đường bền vững cho nước Mỹ, nếu không có cách hạn chế chi tiêu ngân sách một cách hiệu quả.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen cảnh báo nếu không nâng trần nợ, Mỹ sẽ đối mặt với "thảm họa kinh tế”.  Trong khi đó, CEO của Citigroup - Jane Fraser, cho rằng bất đồng về trần nợ công lần này đáng lo ngại hơn so với những lần trước. Còn CEO của JPMorgan Chase & CO - Jamie Dimon cho biết, ngân hàng này tiến hành họp hằng tuần về những tác động nếu nước Mỹ vỡ nợ.

Tác động gì?

Hầu hết chuyên gia tài chính đều tin rằng Mỹ sẽ thông qua thỏa thuận nâng trần nợ công trước thời hạn. Dù vậy, các ngân hàng và công ty quản lý tài sản trên phố Wall đã bắt đầu chuẩn bị cho những tác động xấu nếu nước Mỹ vỡ nợ. CEO của rất nhiều hãng nhận định sẽ có những biến động lớn trên các thị trường chứng khoán, trái phiếu và các thị trường khác.

Theo Moodys Analytics, thị trường vốn ngắn hạn có thể đóng băng trước rủi ro Mỹ vỡ nợ, GDP sẽ giảm 4% và hơn 7 triệu người lao động mất việc. Thậm chí nếu chỉ vỡ nợ trong thời gian ngắn, Mỹ cũng sẽ mất 2 triệu việc làm. Mark Zandi - kinh tế trưởng của Moodys tin rằng nếu chính phủ Mỹ không thể thanh toán các khoản nợ đến hạn "có thể lan truyền và phá hủy toàn bộ hệ thống tài chính, cuối cùng sẽ phá hủy nền kinh tế”. Khi đó không chỉ Mỹ bị thiệt hại nặng nề mà toàn cầu có thể bị "vạ lây". Đơn cử như Việt Nam, dù đồng USD khi đó có thể giảm mạnh khiến việc điều hành tỷ giá bớt thách thức, nhưng rõ ràng nếu kinh tế Mỹ suy yếu cũng sẽ ảnh hưởng lớn đến thương mại, khi Mỹ đang là một trong những đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam. Với độ mở nền kinh tế cao, bất kỳ sự sụt giảm nào trong kim ngạch xuất khẩu cũng sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế Việt Nam.

Ảnh hưởng khi Mỹ vỡ nợ cũng sẽ đẩy lãi suất nước này tăng mạnh, kéo theo lãi suất tại các quốc gia khác tăng theo và có thể đẩy nền kinh tế của nhiều nước vào chu kỳ suy thoái, thị trường chứng khoán các nước cũng khó có thể yên ổn nếu chứng khoán Mỹ lao dốc. Dự trữ ngoại hối cũng bị giảm giá trị khi hầu hết các nước hiện nay đều nắm phần lớn tài sản là trái phiếu Chính phủ Mỹ hay đồng USD.

Được biết, lần gần nhất Đảng Cộng hòa đe dọa sẽ để Mỹ vỡ nợ là vào năm 2011, dưới nhiệm kỳ Tổng thống Barack Obama. Khi đó, hãng Standard & Poor đã hạ bậc tín nhiệm của Mỹ từ AAA xuống AA+ lần đầu tiên trong lịch sử, khiến thị trường chứng khoán với các chỉ số chính giảm 20% khi chỉ còn chưa đầy một tuần là đến hạn phải đạt thỏa thuận nâng trần nợ công . 

Điều nghịch lý là ngay cả sau khi Tổng thống Barack Obama và các đảng viên Đảng Cộng hòa công bố một thỏa thuận nâng trần nợ công chỉ hai ngày trước thời hạn, nhưng các chỉ số chứng khoán Mỹ vẫn tiếp tục giảm và mãi đến năm 2012 mới bắt đầu hồi phục. Lần này, Moodys Analytics ước tính giá cổ phiếu cũng có thể giảm khoảng 20%.

Trong khi đó, theo các chuyên gia phân tích, ngay cả khi Quốc hội và Nhà Trắng đạt được thống nhất mức trần nợ công mới trước ngày 1/6 tới, vẫn có khả năng trái phiếu Chính phủ Mỹ bị hạ bậc tín nhiệm. Richard Bernstein - CEO Richard Bernstein Advisors, cựu chiến lược gia trưởng đầu tư tại Merrill Lynch tin rằng khả năng bị hạ cấp là 50%.

Dĩ nhiên vẫn có những niềm tin tích cực vào khả năng vượt "cơn bão" trần nợ công lần này. Wall Street Journal nhận định, nền kinh tế Mỹ có khả năng phục hồi tốt hơn nhiều so với sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu cách đây hơn 10 năm. Tỷ lệ thất nghiệp hiện chỉ bằng một phần nhỏ so với năm 2011. Các hộ gia đình và doanh nghiệp rủng rỉnh tiền mặt thời điểm FED bắt đầu tăng lãi suất vào năm ngoái, điều này giúp họ có một bước đệm vững chắc để chống chọi với thua lỗ khi lãi suất cao hơn.