Lấy đất vàng bỏ hoang làm công viên: TP.HCM nỗ lực nâng chuẩn sống cho người dân

Mỗi lần đáp máy bay từ Hà Nội vào TP.HCM, ấn tượng đầu tiên của tôi là cái nắng thừa thãi của đất phương Nam. Ngay cả khi miền Bắc đã là những ngày cuối thu đầu đông thì cái nắng ở TP.HCM vẫn không có dấu hiệu thuyên giảm. Một khảo sát của Sở Nông nghiệp Môi trường cho thấy, do tập trung dân cư quá đông, nhiệt độ đô thị tăng. Ở nội thành TP.HCM thường nóng hơn vùng ngoại thành 2-3°C.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), để đảm bảo một không gian sống có chất lượng cao, mỗi người dân đô thị nên có tối thiểu 9m² cây xanh. Trong khi đó, khu vực nội thành TP.HCM hiện chỉ đạt khoảng 0,5-1,5 m²/người. Những phường trung tâm chỉ khoảng 0,4-0,6 m²/người. Một số khu ngoại thành có thể đạt 2-3 m²/người, nhưng vẫn thấp. Các khu đô thị mới được sáp nhập như Bà Rịa, Thủ Dầu Một… không gian cây xanh có khá hơn nhưng quy mô đô thị còn khá khiêm tốn.

Nhìn sang các nước láng giềng, hiện tiêu chuẩn cây xanh ở Singapore đã đạt xấp xỉ 30 m²/người. Bangkok dẫu có chật chội hơn vẫn đạt xấp xỉ 7-8 m²/người. Hà Nội dẫu thiếu cây xanh nhưng sau nhiều năm liên tục cải thiện hiện đã đạt khoảng 2-3 m²/người.

Thiếu cây xanh khiến nhiệt độ đô thị tăng như đã nói ở trên, TP.HCM còn đối mặt với vấn nạn ô nhiễm không khí và ngập nước nghiêm trọng hơn do thiếu cây hấp thụ CO₂ và giữ nước mưa. Sức khỏe tinh thần người dân bị ảnh hưởng vì thiếu nơi thư giãn, đi bộ, vui chơi.

Trước thực trạng này, từ khi chưa sáp nhập, Thành phố đã có kế hoạch trồng thêm 10 triệu cây xanh đến năm 2030, mở rộng công viên ở Thủ Thiêm, Khu đô thị Tây Bắc Củ Chi, Cần Giờ... Dự kiến tăng diện tích cây xanh đô thị lên 3-4 m²/người vào năm 2030. Tuy nhiên, tiến độ còn chậm, nhiều dự án công viên vẫn “treo” do thiếu vốn hoặc vướng quy hoạch đất. Nhiều phường trung tâm gần như không còn quỹ đất trống để phát triển công viên mới.

Khi tấc đất trở thành tấc vàng, tấc “kim cương”, khiến không gian công cộng bị “thương mại hóa” hoặc “rào kín”. Nhiều khu vực từng là không gian mở như bến Bạch Đằng, Công viên 23/9, khu vực chợ Bến Thành… nay bị quây tôn, làm bãi giữ xe, hoặc chuyển đổi cho dự án thương mại. Công viên Tao Đàn, Công viên 23/9, Lê Văn Tám… nhiều năm qua bị chia nhỏ, cho thuê làm dịch vụ, hội chợ, nhà hàng, cà phê.

Nhiều khu đất vàng giữa trung tâm bị bỏ hoang hoặc xây cao ốc, khiến người dân thiếu chỗ nghỉ ngơi, thư giãn, giao lưu. Các công viên, phố đi bộ, quảng trường rời rạc, nhỏ lẻ, không liên kết thành hệ thống. Người dân phải di chuyển xa, qua đường đông, thiếu vỉa hè, nên ít sử dụng. Hạ tầng cho người đi bộ, người già, trẻ em, người khuyết tật gần như bị bỏ ngỏ. Trong nhiều quy hoạch đô thị mới, diện tích cho không gian công cộng bị xem như “phần dư” sau khi tính đất ở và thương mại. Khi đất trở nên đắt đỏ, không gian công cộng thường bị thu hẹp đầu tiên.

Mới đây, tại hội nghị Tổng kết 50 năm Văn học nghệ thuật TP.HCM, Bí thư Thành ủy TP.HCM Trần Lưu Quang cho biết, Thành phố từng giao khu đất ở khu vực Bến Nhà Rồng cho nhà đầu tư làm dự án nhà ở nhưng Thường trực Thành ủy Thành phố đã dừng việc này để mở rộng không gian văn hóa Hồ Chí Minh, một phần sẽ được quy hoạch thành công viên, kết hợp mở rộng đường Nguyễn Tất Thành và phát triển các dịch vụ công cộng, không phát triển nhà ở.

Thực hiện chỉ đạo của Bí thư Thành ủy TP.HCM, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã có văn bản báo cáo về thực hiện dự án công trình công cộng tại địa chỉ nhà, đất số 1 Lý Thái Tổ (phường Vườn Lài) và dự án cải tạo, mở rộng Bảo tàng Hồ Chí Minh chi nhánh TP.HCM.

Theo đó, dự án có vị trí gồm 2 ô phố K1 và K2. Cụ thể, đối với ô phố K1 có diện tích 15.049 m2 với hiện trạng là Bảo tàng Hồ Chí Minh, ô phố K2 có diện tích 14.229 m2 được quy hoạch theo đồ án là Công viên Bảo tàng Hồ Chí Minh. Hiện nay, TP.HCM định hướng điều chỉnh mở rộng quy mô của dự án ra toàn bộ diện tích của dự án Nhà Rồng - Khánh Hội đã được phê duyệt trước đây là 329.074 m2.

Thành phố cũng dự kiến sẽ giải tỏa kê biên quyền sử dụng đất và thu hồi chủ trương đầu tư dự án Khu phức hợp Nhà Rồng - Khánh Hội. Tài sản này đã được Tòa án tuyên trong vụ án của Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, thu hồi chủ trương đầu tư đã phê duyệt tại dự án Khu phức hợp Nhà Rồng - Khánh Hội.

Kiến trúc sư Khương Văn Mười - nguyên Chủ tịch Hội Kiến trúc sư TP.HCM khẳng định, đây là một quyết định đúng đắn, thể hiện tầm nhìn nhân văn và dài hạn trong phát triển đô thị vì Thành phố đang thiếu không gian xanh cho cộng đồng. Nếu làm bất động sản, những khu vực này sẽ tăng thêm ùn tắc giao thông, ngập nước cho khu vực và cả trung tâm TP.HCM.

Đối với khu đất số 1 đường Lý Thái Tổ có diện tích đất khoảng 44.312 m2 và diện tích sàn sử dụng 7.101 m2 do Bộ Ngoại giao quản lý sử dụng, hiện trạng sử dụng khi phê duyệt là Nhà khách Chính phủ có 7 căn biệt thự trong khuôn viên đang để trống. TP.HCM dự kiến, sau khi tiếp nhận cơ sở nhà, đất sẽ thực hiện việc đầu tư, xây dựng dự án về công trình công cộng để phục vụ nhu cầu của người dân thành phố.

Những chính sách này của lãnh đạo Thành phố dẫu mới chỉ là bước đầu nhưng có ý nghĩa rất quan trọng trong việc từng bước cân bằng sinh thái đô thị. Động thái này sẽ giúp cho việc tăng phúc lợi công cộng, người dân sẽ được hưởng không gian nghỉ ngơi, thể thao, vui chơi miễn phí ngay trung tâm, một dạng công bằng không gian. Giúp người dân giảm stress, nâng cao chất lượng sống trong một đô thị vốn quá tải, ồn ào và thiếu cây xanh. Chính sách này cũng thể hiện tư duy phát triển dài hạn của chính quyền: Dám “hy sinh” lợi ích trước mắt để đầu tư cho vốn tự nhiên và xã hội. Đây cũng là cách thu hút đầu tư, du lịch và nâng vị thế quốc tế của TP.HCM không chỉ ở khu vực mà còn vươn tầm thế giới.