 |
"Mùa đông công nghệ" lần này gợi nhắc tới bong bóng dotcom năm 2000, nhưng không quá lạnh giá với nhà đầu tư lẫn các founder. |
Cho đến năm ngoái, vốn đầu tư mạo hiểm cho startup vẫn cao. Với lãi suất gần bằng 0 và tiềm năng phát triển tốt, dòng tiền từ các doanh nghiệp lớn, quỹ phòng hộ và giới đầu tư tràn vào hàng loạt công ty khởi nghiệp, đẩy giá trị của chúng lên cao. Theo dữ liệu của The Economist, riêng năm 2021, lượng tiền chảy vào startup trên thế giới lên gần 640 tỷ USD.
Sau đó, lạm phát và lãi suất tăng vọt, trong khi giá cổ phiếu giảm nhanh khiến các khoản đầu tư vào startup trên toàn cầu giảm 1/3. Từ quý IV/2021 đến cùng kỳ 2022, mức định giá của startup tư nhân đã giảm hơn một nửa. Trong lĩnh vực công nghệ, hàng loạt startup phất lên như diều gặp gió với định giá kỷ lục, mục tiêu hoành tráng và kế hoạch mở rộng đầy tham vọng trước đây, nay đua nhau tạm ngừng, hạn chế tuyển dụng và thậm chí sa thải diện rộng.
Sự suy thoái ấy được nhiều người so sánh với "mùa đông ảm đạm" phủ bóng giới đầu tư sau bong bóng dotcom năm 2000, khi các khoản đầu tư mạo hiểm đóng băng. Tuy nhiên, điều chắc chắn là "mùa đông công nghệ" lần này không "quá lạnh giá" cho các founder lẫn nhà đầu tư, khi bảng cân đối kế toán của startup cho thấy tốt hơn nhiều so với 20 năm trước, và định giá thị trường cũng không ở mức "trên trời" so với doanh thu.
Để thích ứng với "mùa đông" này, giới đầu tư mạo hiểm dường như đã tìm ra một số "chiến lược giữ ấm" phù hợp.
Thứ nhất, nhà đầu tư (NĐT) quay lại phương pháp truyền thống, tập trung vào startup nhỏ và có lợi nhuận. Trong những năm bùng nổ, NĐT muốn kiếm lời nhanh sẽ rót tiền vào startup ở các giai đoạn trễ hơn, như phát triển hay tăng tốc để có thể thu lợi sớm khi công ty IPO.
Tuy nhiên, với việc thị trường chứng khoán hiện tại không ổn định, NĐT mạo hiểm khó có thể ước định chính xác giá trị của startup ở các giai đoạn trễ hơn. Đồng nghĩa, với lãi suất tăng, startup "đốt tiền" và không có lợi nhuận sẽ trở nên kém hấp dẫn, khi NĐT "thắt lưng buộc bụng".
Thứ hai, NĐT xem trọng startup hưởng lợi từ chiến lược của quốc gia, thay vì rót tiền cho công ty có tiềm năng IPO lớn như trước. Đơn cử, Chính phủ Mỹ lẫn châu Âu hiện có kế hoạch chi hàng trăm tỷ USD hỗ trợ các công ty sản xuất chip và công nghệ sạch, và như một lẽ đương nhiên, NĐT mạo hiểm đã sớm đón đầu động thái này.
Andreessen Horowitz - một NĐT ở Thung lũng Silicon, năm ngoái đã thành lập quỹ đầu tư một phần vào các startup được hỗ trợ từ Washington, trong khi Temasek - quỹ thuộc Chính phủ Singapore, cho biết ngày càng mong đợi các khoản đầu tư ngày càng tiến sát hơn các mục tiêu chiến lược của nước nhà.
 |
Áp lực kinh tế, lạm phát và lãi suất tăng đã khiến môi trường gây quỹ chứa đầy thách thức trong năm qua. |
Thứ ba, NĐT chú ý vào startup có mô hình quản trị tốt - một sự rút kinh nghiệm từ những năm bùng nổ, khi tiền không thiếu nhưng lại có ít khoản đầu tư tốt. Giờ, dòng vốn mạo hiểm đã khó tiếp cận hơn và quan điểm của NĐT cũng thay đổi: không còn trao mọi quyền vào tay founder và để họ tự xây dựng chiến lược kinh doanh nữa.
Tiger Global Management - NĐT khởi nghiệp tích cực nhất của Mỹ năm 2021, gần đây đã giảm mục tiêu cho quỹ mạo hiểm mới nhất của mình xuống còn 5 tỷ USD từ mức 6 tỷ USD. Quỹ này, nếu huy động thành công, vẫn chưa bằng một nửa quỹ 12,7 tỷ USD của Tiger huy động được năm 2021 và đầu năm 2022.
Trong khi đó, các NĐT khác bày tỏ mong muốn đảm nhận vị trí trong hội đồng quản trị - điều sẽ làm giảm quyền lực của founder trong việc đưa ra các điều khoản cũng như cải thiện việc mặt quản trị.
Hơn nữa, việc thiếu vốn đầu tư mạo hiểm có thể sẽ khiến startup niêm yết sớm hơn, cũng như giúp cơ quan quản lý quỹ tín nhiệm giám sát chặt chẽ hơn những thương vụ mua lại lớn. Đồng thời, việc ý thức được bản thân có thể sẽ sớm phải đối mặt với sự giám sát trên thị trường đại chúng cũng sẽ giúp các founder thận trọng và kỷ luật hơn.
