Singapore: 'Thung lũng thực phẩm Silicon' ở châu Á

Hai "ngôi sao" có tên gọi mộc mạc hơn: gà bánh quế và gà bao. Món gà áp chảo được mang ra bàn săn chắc và mềm ra khi nĩa chạm vào. Tuy nhiên, đây không phải là gà như thông thường mà được tạo ra từ tế bào gốc trong lông gà. Con gà này được nuôi trong các lò phản ứng sinh học đặc biệt.

Thực khách là một trong số ít khách hàng trả tiền để thưởng thức món gà nuôi trong phòng thí nghiệm đầu tiên.

Kaimana Chee, 43 tuổi - một đầu bếp tại công ty khởi nghiệp ngành thực phẩm Eat Just có trụ sở tại San Francisco - đã tạo ra món gà đặc biệt trong buổi tối ấy đã khóc vì chưa bao giờ nghĩ rằng món gà nhân tạo sẽ lên đĩa ăn. Anh nói với Nikkei Asia: "Suốt cuộc đời tôi chưa thể tưởng tượng ra được".

Chee nghĩ rằng việc sẽ mất nhiều năm để điều này thành hiện thực vì vẫn có "quá nhiều băng đỏ quy định" và thế giới vẫn còn thận trọng xung quanh thịt nuôi trong phòng thí nghiệm. Chee đã tìm ra sứ mệnh của anh khi tham gia Eat Just vào năm 2016, là chế biến những món ăn truyền cảm hứng để "gieo mầm cho một thế hệ khác."

Vì vậy, khi Singapore thành quốc gia duy nhất chấp nhận việc bán loại protein vào tháng 12 năm ngoái, Chee đã rất kinh ngạc. Nhưng nhiều nhà quan sát trong ngành lại ít ngạc nhiên hơn.

Hệ sinh thái thực phẩm thời đại mới

Mirte Gosker thuộc tổ chức phi lợi nhuận Viện Thịt chất lượng Châu Á Thái Bình Dương (GFI APAC) cho biết: “Không phải ngẫu nhiên mà Singapore là thị trường đầu tiên trên thế giới chấp nhận thịt nuôi trồng. Chính phủ đã đầu tư các nguồn lực cần thiết để tạo ra một hệ sinh thái chào đón thực phẩm thời đại mới."

Sự đột phá của Singapore trong nghiên cứu các loại thịt phòng thí nghiệm và các protein thay thế có nguồn gốc thực vật, côn trùng, tảo và nấm là nhằm tăng cường khả năng phục hồi thực phẩm của nước này. Nhà nước Singapore đã tạo ra đội tiên phong trong cuộc chiến đảm bảo quyền tiếp cận lương thực có nguồn gốc đáng tin cậy.

Ước tính của Liên Hợp Quốc cho thấy hơn 350 triệu người trong khu vực đang bị thiếu dinh dưỡng. Trong khi khoảng 1 tỷ người phải đối mặt với tình trạng thiếu lương thực an toàn ở cấp độ vừa hoặc nghiêm trọng vào năm 2019. Họ phải dùng những thực phẩm không an toàn hoặc hoàn toàn không có gì để ăn trong nhiều ngày.

Covid-19 tấn công dấy lên hồi chuông báo động tình trạng thiếu lương thực an toàn đang rất trầm trọng ở châu Á. Chính phủ các nước đã nhận thấy mức báo động từ việc đứt gãy chuỗi cung ứng đến nguồn cung thực phẩm. 

Vì vậy, Singapore đã đa dạng hóa các nguồn hàng. Hiện nay nước này đang nhập khẩu thực phẩm từ hơn 170 quốc gia và khu vực, nhiều hơn khoảng 30 so với năm 2004.

Danh sách thực phẩm ưu tiên tại Singapore

Nước này cũng đang phấn đấu để tự chủ việc cung cấp thực phẩm. Vào tháng 3/2019, Singapore đã công bố mục tiêu "30 - 30" - sản xuất 30% nhu cầu dinh dưỡng tại nội địa vào năm 2030, tăng từ 10% trở lên.

Paul Teng, chuyên gia về an ninh lương thực tại Đại học Công nghệ Nanyang của Singapore (NTU) cho biết: “Khả năng phục hồi có nghĩa là có khả năng chống chọi với những xáo trộn của nguồn cung cấp thực phẩm.

Khi Teng và các đồng nghiệp bắt đầu nghiên cứu khả năng phục hồi của lương thực vào năm 2005 với trọng tâm là an toàn thực phẩm đã không có ai lắng nghe họ.

Sự khác biệt của ngày nay cho thấy mọi người đã nhìn nhận về tầm quan trọng của an toàn lương thực. Singapore xếp hạng khá cao về các biện pháp an toàn lương thực. Nước này đứng thứ 19 trên bảng xếp hạng toàn cầu năm 2020 của Economist Intelligence Unit. Nhưng điều đó không có nghĩa là họ có thể yên tâm.

"Chiến lược của chính phủ là nếu GDP tăng và có đủ phương tiện để mua thực phẩm, thì không cần phải lo lắng. Vì sẽ luôn có nguồn thực phẩm trên thị trường", Teng nói. "Tuy nhiên, điều này đúng trước kia khi không có sự gián đoạn chuỗi cung ứng và sản xuất."

Năm 2008 khi khủng hoảng tài chính xuất hiện, giá cả tăng chóng mặt. Malaysia ngừng xuất khẩu cá vào năm 2014 và nhiều sự kiện khác đã làm nổi bật những lỗ hổng trong chuỗi cung ứng thực phẩm. Sau đó, đại dịch còn làm rõ nét hơn nguy cơ này.

Melvin Chow, Giám đốc cấp cao của Cơ quan Quản lý và Phát triển Cơ sở Hạ tầng Thực phẩm của Cơ quan Lương thực Singapore cho biết: "Covid-19 đã mang lại một chuỗi gián đoạn trên toàn cầu. Một số quốc gia đang cấm xuất khẩu một số mặt hàng thực phẩm để phục vụ nhu cầu trong nước." 

Vì vậy, theo ông việc tăng sản lượng theo chiến lược 30 - 30 của Singapore sẽ tạo ra một bước đệm để giảm thiểu sự gián đoạn từ nước ngoài. Nhưng nuôi trồng nhiều lương thực ở Singapore nói dễ hơn làm. Nước này có diện tích nhỏ và mật độ dân số cao thứ ba thế giới chỉ dành 1% diện tích đất cho nông nghiệp.

Chow cho rằng quốc gia  này đã luôn khéo vén giải quyết hạn chế về không gian và nguồn lực. Hiện nay, thành phố có ý định tận dụng khả năng sáng tạo trong khoa học và công nghệ để cho ra giải pháp lương thực mới.

Đây là "đất diễn" cho Eat Just và các công ty khởi nghiệp tương tự. Thực phẩm nguồn gốc thực vật và sinh học cần không gian nuôi trồng ít tốn đất hơn, theo Bernice Tay, Giám đốc sản xuất thực phẩm tại Enterprise Singapore cho biết.

Mong muốn thúc đẩy công nghệ thực phẩm nên chính phủ nước này đã phân bổ tới 144 triệu đô la Singapore (107 triệu USD) cho các chương trình R&D liên quan đến thực phẩm cho đến năm 2025. Enterprise Singapore cũng đã hợp tác với một số công ty tăng tốc toàn cầu, trong đó có Big Idea Ventures -  quỹ trị giá 50 triệu USD để tìm vốn cho nghiên cứu protein thay thế.

Vào tháng 4, Singapore đã khởi động Trung tâm An toàn thực phẩm tương lai (NTU) để nghiên cứu tính an toàn của các loại thực phẩm mới và hỗ trợ nghiên cứu của các công ty. Tháng 9 này, NTU sẽ phối hợp với GFI APAC cung cấp một học kỳ sau đại học tập trung vào khoa học và kinh doanh sản xuất protein thay thế.

Andre Menezes, đồng sáng lập của Next Gen gọi Singapore là "hệ sinh thái hoàn chỉnh" trong một hòn đảo rất nhỏ.

Menezes, đã giới thiệu đùi gà làm từ đậu nành vào tháng 3 đã được tiêu thụ tại hơn 45 nhà hàng địa phương. Anh cho biết: “Singapore đang bắt đầu tự định vị mình là 'Thung lũng Silicon' của công nghệ thực phẩm".

Vào tháng 2, Next Gen đã huy động được 10 triệu USD trong vòng hạt giống từ một nhóm các nhà đầu tư bao gồm cả Temasek International thuộc sở hữu nhà nước của Singapore. Đây là khoản đầu tư lớn nhất từ ​​trước đến nay rót vào công nghệ thực phẩm nguồn gốc thực vật. Công ty đã mở rộng sang Hồng Kông, Macao và Kuala Lumpur vào tháng 6 này.

Hơn 15 công ty cung cấp protein thay thế đã thành lập cửa hàng tại Singapore trong hai năm qua. Ngoài Eat Just và Next Gen, còn nhiều công ty quốc tế như nhà sản xuất sữa thay thế California Perfect Day. Hay các công ty nội địa như Shiok Meats,Gaia Foods chuyênnghiên cứu sản xuất hải sản nuôi và thịt đỏ.

Trồng rau công nghệ cao

Một trụ cột khác mà Singapore nhắm tới trong chiến lược 30-30 là nông nghiệp công nghệ cao trong nhà tại các đô thị. 31 trang trại như vậy đã tồn tại - 28 trang trại trồng rau và 3 trang trại nuôi cá.

Chow nói trang trại ở trong nhà giúp thực vật và gia cầm có khả năng chống chịu một số tác động của biến đổi khí hậu. Công nghệ thông minh cho phép phát triển vùng trồng nhiều hơn với ít diện tích hơn. Năng suất cao hơn 10 - 15 lần trên mỗi héc ta so với các trang trại nuôi trồng trên đất liền truyền thống.

Trang trại Commonwealth Greens, có thể thu hoạch tới 100 tấn rau hàng năm, gần 1% tổng số rau xanh trồng tại địa phương. Trang trại này trồng nhiều hàng mù tạt xanh tươi, cải thìa, cây me chua và nhiều loại cây khác trong thùng nhựa. Trang trại là những căn phòng cao trần trong tòa nhà công nghiệp lớn. Mỗi giá trồng dài 1 mét và được ghép nối với dải đèn LED trên trần nhà giống như một loạt rèm dọc sáng.

"Bộ não" của hệ thống là hai cảm biến nằm ở phía trước cửa mỗi phòng. Một cảm biến dùng để điều khiển nhiệt độ không khí, độ ẩm tương đối, carbon dioxide và độ axit. Một cảm biến dùng đo lượng và thành phần các chất dinh dưỡng dạng lỏng cung cấp cho rau xanh.

Mô hình trồng rau tại trang trại Commonwealth Greens

Sven Yeo, đồng sáng lập và Giám đốc công nghệ của Commonwealth Greens, điều hành nông trại cho hay: “Công nghệ của chúng tôi tổng hợp công nghệ IoT giúp trích xuất nhiều dữ liệu quan trọng khi cây trồng tăng trưởng. Archisen lập ra công thức cây trồng gồm các thông số ánh sáng, độ pH, nhiệt độ được tinh chỉnh để tối ưu hóa sự phát triển của cây và cây nhận được chất dinh dưỡng tối đa mà vẫn giữ được hương vị. Hệ thống thủy canh tiêu thụ rất ít nước, giảm hơn 95% nước và ít hơn 85% phân bón so với hệ thống truyền thống dựa trên đất.”

Nhiều người ủng hộ phương pháp nuôi trồng mới cho rằng trang trại trong nhà và protein thay thế sẽ cho ra sản phẩm chất lượng hơn và thịt sạch hơn, lượng thuốc trừ sâu, kháng sinh hoặc hormone đều tối thiểu hoặc không có so với thực phẩm ngày nay.

Aileen Supriyadi, nhà phân tích nghiên cứu tại công ty nghiên cứu thị trường Euromonitor International cho biết: “Người tiêu dùng ngày càng tỉnh táo khi lựa chọn thực phẩm. Đặc biệt đại dịch Covid-19 và dịch tả lợn châu Phi gần đây đã ảnh hưởng đến tình hình chăn nuôi trong khu vực. Vì vậy, người tiêu dùng ngày càng quan tâm hơn đến vấn đề an toàn thực phẩm."

Còn đó nhiều thách thức

Tuy nhiên, thịt sinh học vẫn phải đối mặt với những người hoài nghi. Trong một cuộc khảo sát của YouGov Omnibus với 1.068 người Singapore vào tháng 12, 42% người được hỏi cho biết họ sẽ không ăn thịt này. Một cuộc khảo sát của Euromonitor vào năm 2020 cho thấy 36,5% người tiêu dùng châu Á - Thái Bình Dương ưa thích các sản phẩm hoàn toàn tự nhiên, so với 33,3% ở châu Âu và 28,4% ở Bắc Mỹ. Tuy nhiên, Singapore vẫn tiếp tục phát triển trang trại và phòng thí nghiệm công nghệ cao cung cấp các giải pháp hợp lý để tăng sản lượng lương thực.

Một số chuyên gia tin rằng Singapore có thể là một hình mẫu cho các nước châu Á khác. Trang trại trong nhà không phải là mới. Teng cho biết có hơn 400 trang trại loại này trên khắp châu Á. 

“Năng suất cao đặc biệt hữu ích ở các thành phố đô thị hóa cao với sức mua cao và chi phí bất động sản cũng cao", Yeo của Archisen nói. Jakarta là một ví dụ điển hình, theo Christian Prokscha, người sáng lập Eden Towers. Công ty này đã mở một trang trại thẳng đứng ở đó vào tháng Hai. Ông nói: “Bạn có thể trồng nhiều thứ trên đồi bên ngoài thủ đô Jakarta, nhưng vấn đề là lộ trình hậu cần chuyển hàng rất dài”.

Ngoài ra, Yeo cho rằng còn có "một thách thức lớn" của các trang trại trong nhà là chi phí cơ sở vật chất và thiết bị phức tạp. Singapore đã tài trợ hào phóng trong những năm qua, bao gồm một quỹ trị giá 60 triệu đô la Singapore. Quỹ này được thành lập vào tháng 4 để giúp những người nông dân tiết kiệm chi phí xây dựng ban đầu. Nhưng ít quốc gia Đông Nam Á nào có túi tiền sâu rộng như Singapore. Giá thành cao của protein thay thế lại là một trở ngại lớn khác.

Gosker nhận định rằng châu Á có lợi thế khi chuyển dịch sang sản xuất protein thay thế từ nền nông nghiệp. Vùng trồng nông nghiệp phong phú, cơ sở hạ tầng và sức mạnh sản xuất mở rộng của khu vực, các trung tâm đổi mới nổi tiếng thế giới và quy mô thị trường là vô giá đối sự phát triển công nghệ thực phẩm mới. Do đó, chỉ cần các nhà sản xuất nông nghiệp nhận thấy lợi thế và mở đường cho một thị trường mới.