Khai mở thị trường Halal: Cơ hội cho xuất khẩu Việt Nam

Không còn là thị trường ngách

Theo chia sẻ của bà Shariza binti Abdul Rasheed - Giám đốc Sản phẩm Halal của Ngân hàng Maybank Malaysia tại hội thảo “Triển vọng xuất khẩu vào thị trường Halal thông qua cửa ngõ Malaysia năm 2025” do ITPC tổ chức ngày 7/8, thị trường Halal trải rộng từ thực phẩm, đồ uống đến mỹ phẩm và dược phẩm. Tuy nhiên, nguồn cung hiện chỉ đáp ứng khoảng 20% nhu cầu thực tế, mở ra dư địa lớn cho các quốc gia xuất khẩu như Việt Nam.

Tuy nhiên, tỷ trọng xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam đạt chuẩn Halal vẫn còn khiêm tốn. Phần lớn sản phẩm của Việt Nam vẫn chưa được gắn nhãn Halal chính thức, khiến việc tiếp cận thị trường Hồi giáo còn nhiều hạn chế.

Tại Malaysia, cơ hội cho DN Việt đang mở rộng. Theo bà Zaimah Osman - Lãnh sự thương mại Malaysia tại TP.HCM, Malaysia xem Việt Nam là một đối tác quan trọng trong hợp tác thương mại và đang chủ động hỗ trợ DN Việt khám phá các cơ hội Halal thông qua hệ thống văn phòng MATRADE và các chương trình kết nối DN. Malaysia cũng là quốc gia đầu tiên công nhận Trung tâm Chứng nhận Halal Việt Nam (HCA), giúp các sản phẩm Việt dễ dàng được chấp thuận và phân phối trên hệ thống bán lẻ tại đây.

Bà Hồ Thị Quyên - Phó giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP.HCM (ITPC) cũng cho biết, ngành công nghiệp Halal đang phát triển mạnh, không chỉ về nhu cầu tiêu dùng mà còn về quy mô chuỗi cung ứng toàn cầu. Đây là thời điểm lý tưởng để DN Việt, đặc biệt là nhóm ngành gia cầm, nông sản, thủy sản và chế biến thực phẩm, đẩy mạnh chiến lược tiếp cận thị trường Halal một cách chuyên nghiệp.

Xây nền tảng, dựng niềm tin quốc tế

Trước tiềm năng to lớn nhưng còn nhiều rào cản, Chính phủ đã ban hành Đề án “Tăng cường hợp tác quốc tế để phát triển ngành Halal đến năm 2030”, thể hiện cam kết hội nhập toàn diện của Việt Nam với cộng đồng Hồi giáo quốc tế. Đặc biệt, việc Việt Nam đã ký hơn 15 hiệp định thương mại tự do (FTA) với các quốc gia Hồi giáo như Malaysia, Indonesia, UAE, Thổ Nhĩ Kỳ... tạo điều kiện thuận lợi để DN tận dụng ưu đãi thuế quan và mở rộng thị trường.

Một trong những trở ngại lớn là hệ thống chứng nhận Halal trong nước còn phân tán và chưa được công nhận rộng rãi bởi các tổ chức quốc tế uy tín như JAKIM (Malaysia), MUI (Indonesia), hay MUIS (Singapore). Nhiều DN vừa và nhỏ gặp khó khăn trong việc đáp ứng yêu cầu có người Hồi giáo giám sát sản xuất, hoặc đầu tư hệ thống dây chuyền đạt chuẩn Halal. Thiếu thông tin, nhân sự chuyên môn và tâm lý e dè về thị trường Halal khiến không ít DN chưa dám bước vào lĩnh vực này.

Theo TS. Phú Văn Hẳn, để phát triển ngành Halal bền vững, Việt Nam cần nhanh chóng đàm phán các thỏa thuận công nhận lẫn nhau với các tổ chức chứng nhận Halal quốc tế, đồng thời đầu tư xây dựng các khu công nghiệp và trung tâm logistics chuyên biệt phục vụ sản xuất, chế biến và phân phối sản phẩm Halal. Mô hình của Malaysia và UAE có thể là những bài học giá trị trong thiết kế hạ tầng hỗ trợ DN.

Về vấn đề nhân lực, việc xúc tiến thành lập các trung tâm đào tạo chuyên sâu tại Hà Nội, TP.HCM và Cần Thơ sẽ giúp hình thành đội ngũ chuyên gia Halal có năng lực đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường. Chương trình đào tạo nên mang tính liên ngành, tích hợp kiến thức về luật Hồi giáo, công nghệ thực phẩm, vệ sinh, tiêu chuẩn kỹ thuật và quản trị chuỗi cung ứng.

Bên cạnh đó, việc số hóa quy trình cấp chứng nhận và ứng dụng blockchain trong truy xuất nguồn gốc cũng giúp tăng tính minh bạch, giảm chi phí và đặc biệt hữu ích cho DN vừa và nhỏ trong hành trình tiếp cận thị trường Halal toàn cầu.

Một sáng kiến chiến lược khác là xây dựng thương hiệu quốc gia “Vietnam Halal Certified” - chứng nhận quốc gia thể hiện cam kết của Việt Nam với các tiêu chuẩn toàn cầu. Đây không chỉ là công cụ nâng cao vị thế hàng Việt mà còn góp phần định vị hình ảnh một Việt Nam đáng tin cậy, thân thiện và chuyên nghiệp trong mắt người tiêu dùng Hồi giáo.

Xây dựng chiến lược phát triển Halal bền vững, có bản sắc riêng

Ngoài những giải pháp đã đề cập ở trên, theo bà Shariza Rasheed, các DN Việt Nam có thể tham gia sàn thương mại điện tử chuyên biệt Salaam Market, được thiết kế dành riêng cho giao thương Halal. Cùng với các chương trình kết nối của MATRADE và sự kiện thương mại như MIHAS, DN Việt sẽ có thêm nhiều cơ hội tiếp cận trực tiếp các nhà nhập khẩu và nhà phân phối quốc tế. Đặc biệt, công cụ tài trợ thương mại như thư tín dụng (LC) giúp DN giảm thiểu rủi ro khi thâm nhập vào thị trường xa lạ.

Việc học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia đi trước cũng rất cần thiết. Malaysia hiện đang dẫn đầu thế giới về hệ sinh thái Halal đồng bộ, từ cơ quan quản lý, chứng nhận đến đào tạo, truyền thông và hỗ trợ DN. Indonesia triển khai chứng nhận bắt buộc theo Luật Sản phẩm Halal, còn Thái Lan đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu và kiểm định Halal dù không phải là quốc gia Hồi giáo. Những mô hình thành công này là bài học quý giá để Việt Nam xây dựng chiến lược phát triển Halal bền vững, khoa học và có bản sắc riêng.