Giải pháp truyền thông minh bạch để ngành thực phẩm TP.HCM phát triển bền vững

Sự kiện mang đến những góc nhìn chuyên sâu và giải pháp thiết thực cho ngành thực phẩm Thành phố trong bối cảnh ngành này đang đối mặt với những khủng hoảng truyền thông nghiêm trọng như lan truyền thông tin sai lệch, quảng cáo không trung thực, hàng giả tràn lan và sự xói mòn lòng tin của người tiêu dùng.

Hội thảo có sự tham dự của ông Trần Trọng Dũng - Phó Chủ tịch Hội Nhà Báo Việt Nam; ông Nguyễn Minh Nhựt - Phó trưởng Ban Văn hóa Xã hội, HĐND TP.HCM; PGS-TS Phạm Khánh Phong Lan - Giám đốc Sở An toàn Thực phẩm TP.HCM; ông Tăng Hữu Phong - Phó trưởng ban Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP.HCM; ông Nguyễn Ngọc Hồi - Phó giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM; ông Nguyễn Nguyên Phương - Phó giám đốc Sở Công Thương TP.HCM; bà Nguyễn Thị Hồng Minh - nguyên Thứ trưởng Bộ Thuỷ sản, Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm minh bạch.

Đại diện đơn vị tổ chức có ông Trần Hoàng - Tổng biên tập Tạp chí Doanh Nhân Sài Gòn, bà Lý Kim Chi - Chủ tịch Hội Lương thực - Thực phẩm TP.HCM (FFA); ông Nguyễn Thanh Đảo - Chủ tịch Hội Quảng cáo TP.HCM (HAA);

Sự kiện còn có sự tham gia của hơn 200 đại biểu là lãnh đạo các sở, ban, ngành TP.HCM, Hội Nhà báo Việt Nam và TP.HCM, chuyên gia pháp lý - truyền thông, đại diện doanh nghiệp F&B, đại diện doanh nghiệp truyền thông và các cơ quan báo chí trung ương, địa phương.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, bà Lý Kim Chi - Chủ tịch Hội Lương thực - Thực phẩm TP.HCM (FFA) cho biết, chưa bao giờ ngành thực phẩm lại phải đối mặt với áp lực truyền thông lớn như hiện nay. Khi có thông tin sai lệch có thể nhanh chóng thổi bùng thành “cơn bão truyền thông”, gây thiệt hại không chỉ cho doanh nghiệp (DN) mà còn làm gián đoạn cả chuỗi cung ứng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến người nông dân, nhà phân phối, người lao động và niềm tin của người tiêu dùng.

Bà Kim Chi dẫn chứng về các vụ việc như tin đồn “trứng gà giả”, kẹo Kera... cho thấy truyền thông nếu bị lạm dụng hoặc thiếu kiểm chứng có thể gây tác động tiêu cực, gây hoang mang dư luận và ảnh hưởng nghiêm trọng đến DN. Trong khi đó, nếu được sử dụng đúng cách, truyền thông lại là lực đẩy mạnh mẽ giúp khôi phục niềm tin người tiêu dùng và tạo lợi thế cạnh tranh bền vững.

“Trong một thị trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt, DN nào cũng muốn tạo dấu ấn, tiếp cận thị trường nhanh. Nhưng truyền thông hay quảng cáo dù sáng tạo đến đâu cũng phải dựa trên sự thật và tuyệt đối không được vượt quá giới hạn của pháp luật, đặc biệt là các quy định về an toàn thực phẩm. Không thể phủ nhận, truyền thông có sức mạnh rất lớn trong việc định hướng nhận thức và hành vi tiêu dùng. Vì thế, truyền thông không chỉ là công cụ hỗ trợ, mà còn là trách nhiệm chung của doanh nghiệp, báo chí, cơ quan quản lý và cả xã hội”, bà Kim Chi nhấn mạnh.

Với TP.HCM - trung tâm tiêu dùng, chế biến và xuất khẩu thực phẩm lớn nhất cả nước (trong đó, ngành thực phẩm không chỉ đóng góp tỉ trọng đáng kể vào GRDP, mà còn là trụ cột quan trọng trong việc bảo đảm an sinh xã hội của Thành phố) thì việc truyền thông càng có ý nghĩa hơn nữa.

“Chúng tôi tin, một ngành thực phẩm mạnh không chỉ là ngành sản xuất giỏi, mà còn cần truyền thông minh bạch, hành xử có trách nhiệm và sẵn sàng đối thoại với người tiêu dùng”, bà Lý Kim Chi chia sẻ.

Đại diện Ban tổ chức, Chủ tịch FFA cũng khẳng định Hội thảo là diễn đàn cởi mở để các nhà quản lý, DN, chuyên gia và giới truyền thông cùng ngồi lại phân tích những khủng hoảng truyền thông đã xảy ra, nhìn thẳng vào nguyên nhân và chia sẻ những giải pháp thiết thực. Từ đó, xây dựng một hệ sinh thái truyền thông minh bạch, phản ứng nhanh, có trách nhiệm và nhân văn.

Chia sẻ tại Hội thảo, ông Trần Trọng Dũng - Phó chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam cho rằng, truyền thông không chỉ là phương tiện thông tin, mà còn là công cụ định hướng dư luận, xây dựng và củng cố niềm tin xã hội, nhất là trong lĩnh vực thực phẩm - gắn liền với sức khỏe và đời sống hằng ngày của người dân. Trong thời đại số, khi mạng xã hội và các nền tảng kỹ thuật số phát triển nhanh, thông tin được lan truyền với tốc độ chưa từng có, đồng thời cũng kéo theo nguy cơ nhiễu loạn, tin sai sự thật, quảng cáo gian dối và lợi dụng truyền thông để trục lợi.

Trước tình hình đó, ông Trần Trọng Dũng nhận định vai trò của người làm báo càng trở nên quan trọng và đòi hỏi cao hơn bao giờ hết. Đó là sự trung thực, khách quan, kiểm chứng và trách nhiệm trong từng dòng tin, từng bài viết. Đồng thời, báo chí phải không ngừng đổi mới công nghệ, nâng cao kỹ năng, hiểu biết chuyên sâu và giữ vững đạo đức nghề nghiệp để đối mặt với thách thức từ thông tin độc hại, tin giả và những thủ đoạn thao túng truyền thông tinh vi.

Ông Dũng thông tin thêm, hiện TP.HCM là trung tâm kinh tế năng động, đầu tàu cả nước với hơn 1.000 doanh nghiệp sản xuất và chế biến thực phẩm, giữ vai trò trọng yếu trong chuỗi cung ứng quốc gia và xuất khẩu. Tuy nhiên, Thành phố cũng đang chịu áp lực lớn từ các làn sóng thông tin sai lệch, quảng cáo không đúng sự thật, sự bùng phát của thực phẩm giả, kém chất lượng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến niềm tin của người tiêu dùng và uy tín thương hiệu quốc gia.

“Trong bối cảnh này, báo chí cần giữ vai trò tiên phong trong công tác giám sát xã hội, phản ánh trung thực, khách quan những tồn tại và bất cập trong ngành thực phẩm, đồng thời làm cầu nối giữa cơ quan quản lý - doanh nghiệp - người tiêu dùng. Không chỉ phản biện, báo chí cũng cần đồng hành và hỗ trợ các DN chân chính, lan tỏa những sản phẩm an toàn, chất lượng, xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và nhân văn”, ông Dũng nhấn mạnh.

Ông Dũng cho biết, Hội Nhà báo Việt Nam cam kết đồng hành sâu sát cùng đội ngũ những người làm báo trong công cuộc nâng cao chất lượng tác phẩm, tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp và kỹ năng truyền thông chuyên ngành, đặc biệt là truyền thông về an toàn thực phẩm - lĩnh vực có tác động lớn đến sức khỏe cộng đồng.

Là cơ quan quản lý về an toàn thực phẩm tại Thành phố, bà Phạm Khánh Phong Lan - Giám đốc Sở An toàn Thực phẩm TP.HCM khẳng định vai trò then chốt của truyền thông trong công tác đảm bảo an toàn thực phẩm, đặc biệt tại một đô thị đặc thù như TP.HCM. Đây là địa phương duy nhất trên cả nước có một cơ quan chuyên trách, trực thuộc UBND Thành phố, đảm nhận nhiệm vụ quản lý toàn diện lĩnh vực thực phẩm từ sản xuất đến tiêu dùng. Với vị thế là trung tâm kinh tế - xã hội của cả nước, mọi chuyển động dù nhỏ tại TP.HCM trong lĩnh vực thực phẩm đều có sức lan tỏa mạnh mẽ, nhanh chóng xuất hiện trên các phương tiện truyền thông, mạng xã hội và tạo hiệu ứng sâu rộng trong dư luận.

Bà Lan nhấn mạnh, trong bối cảnh người dân có quá nhiều lựa chọn thông tin, truyền thông không chỉ là công cụ phản ánh mà còn giữ vai trò định hướng nhận thức xã hội. Đặc biệt, sự phát triển nhanh chóng của mạng xã hội và các nền tảng công nghệ mới trong phân phối, kinh doanh thực phẩm đã khiến môi trường truyền thông trở nên phức tạp hơn rất nhiều. Người dân vừa là đối tượng được tiếp cận thông tin đa chiều, nhưng cũng dễ bị tác động, dẫn dắt bởi các luồng tin thiếu kiểm chứng. Vì vậy, việc quản lý ngành an toàn thực phẩm không thể tách rời nhiệm vụ truyền thông. Một bài viết đúng, đủ, kịp thời có thể làm thay đổi hiệu quả quản lý, giúp cơ quan chức năng kiểm soát tình hình tốt hơn, và quan trọng hơn cả, người dân và doanh nghiệp chính là những đối tượng thụ hưởng lớn nhất.

Tuy nhiên, bà Lan cũng cho rằng làm truyền thông trong lĩnh vực này cần sự tỉnh táo và trách nhiệm. Cách đưa thông tin phải hài hòa giữa phản ánh những bất cập, sai phạm - tức là “chống”, và ghi nhận, cổ vũ cho những nỗ lực cải thiện, phát triển tích cực - tức là “xây”. Việc đưa thông tin cần đúng quy trình, có kiểm chứng đầy đủ. Bà khẳng định: “Chúng tôi không bao giờ giấu thông tin, nhưng phải tôn trọng quá trình điều tra, đánh giá cụ thể trước khi công bố. Tránh việc vì nóng vội hay vì hiệu ứng truyền thông mà đưa tin một chiều, chưa có kết luận chính thức, khiến doanh nghiệp bị tổn hại, người tiêu dùng hoang mang, còn xã hội thì thêm rối ren”.

Bà Lan dẫn chứng thực tế đã có nhiều vụ việc, chỉ vì một thông tin chưa được xác thực lan truyền trên mạng xã hội, dẫn đến làn sóng tẩy chay, gây thiệt hại cho DN. Dù sau đó có minh oan, thì đã gây hậu quả và rất khó khắc phục. Truyền thông sai lệch không chỉ làm tổn hại uy tín một đơn vị, mà còn ảnh hưởng đến cả chuỗi sản xuất - cung ứng, làm lung lay niềm tin xã hội vào ngành thực phẩm. Do đó, trong khi ngành chức năng nỗ lực cung cấp thông tin minh bạch, nhanh chóng và chính xác, thì phía báo chí, truyền thông cũng cần có sự hợp tác, thận trọng trong cách tiếp cận và xử lý thông tin.

Bên cạnh đó, bà Phạm Khánh Phong Lan cho rằng cần có cái nhìn công bằng, khách quan đối với ngành thực phẩm hiện nay. Ngành đang từng bước cải thiện, tiến bộ qua từng năm, với nhiều DN chủ động nâng cao chất lượng, áp dụng các tiêu chuẩn sản xuất an toàn. Việc đánh giá cần dựa trên số liệu, phân tích rủi ro cụ thể chứ không thể dùng cảm tính hay nhìn nhận phiến diện từ một vài sự cố cá biệt.

Bà cũng chia sẻ rằng ngành thanh tra, kiểm tra an toàn thực phẩm hiện đang gặp không ít khó khăn trong thực tế. Việc lấy mẫu, kiểm tra đột xuất tại DN vẫn còn nhiều hạn chế do vướng mắc về pháp lý và điều kiện tổ chức thực thi. Do đó, Sở An toàn Thực phẩm TP.HCM đang kiến nghị bổ sung, sửa đổi một số quy định trong Luật Thanh tra để có thể nâng cao hiệu quả kiểm soát, xử lý trong thời gian tới. Theo bà, nếu không có công cụ pháp lý đủ mạnh và cơ chế vận hành linh hoạt, thì dù có nỗ lực đến đâu, việc kiểm tra, giám sát cũng khó đạt được hiệu quả như mong đợi.

“Tôi kêu gọi sự hợp tác chặt chẽ, thấu hiểu lẫn nhau giữa cơ quan quản lý, báo chí và doanh nghiệp - những mắt xích không thể tách rời trong hệ sinh thái an toàn thực phẩm. Sự phối hợp hiệu quả giữa truyền thông và quản lý không chỉ giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát, mà còn góp phần xây dựng niềm tin vững chắc cho xã hội về một ngành thực phẩm minh bạch, an toàn và phát triển bền vững”, bà Phạm Khánh Phong Lan nói.

Tham dự và phát biểu tại Hội thảo, ông Nguyễn Ngọc Hồi - Phó giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM khẳng định vai trò, vị thế chiến lược của ngành thực phẩm. Tuy nhiên, theo ông Hồi, ngành thực phẩm Việt Nam nói chung và TP.HCM nói riêng đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt trên phương diện truyền thông và niềm tin xã hội.

Trong bối cảnh đó, báo chí và truyền thông giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Không chỉ đơn thuần là kênh truyền tải thông tin, truyền thông còn là cầu nối giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng, góp phần xây dựng niềm tin xã hội, bảo vệ những sản phẩm chân chính và đấu tranh với các hành vi gian lận thương mại.

“Các vụ việc liên tiếp về quảng cáo sai sự thật trên mạng xã hội, sự tham gia thiếu kiểm soát của KOLs, KOCs, cùng với sự tràn lan của thực phẩm giả, thực phẩm kém chất lượng đã gây ra những dư chấn truyền thông nghiêm trọng, làm suy giảm niềm tin tiêu dùng, vốn được gây dựng qua nhiều năm tháng. Đây là thách thức trực tiếp đối với sự phát triển bền vững của toàn ngành”, ông Hồi khẳng định và cho biết, Sở sẽ tiếp tục tăng cường phối hợp liên ngành, đẩy mạnh công tác quản lý truyền thông, hỗ trợ các hoạt động tuyên truyền về văn hóa kinh doanh chân chính, nâng cao ý thức trách nhiệm xã hội trong ngành thực phẩm, đặc biệt là đồng hành với báo chí trong việc lan tỏa những giá trị tích cực.

Cụ thể, Sở đang xây dựng danh sách “trắng” và “đen” (white-list và black-list) gồm các KOLs, KOCs và các đơn vị có hoạt động truyền thông trong lĩnh vực thực phẩm để hỗ trợ DN và người tiêu dùng nhận diện đúng nguồn thông tin. Danh sách này sẽ được cập nhật và công bố công khai, giúp làm rõ ai là người truyền thông có trách nhiệm, đáng tin cậy cũng như những cá nhân, tổ chức cần được cảnh giác khi đưa tin hay quảng bá sản phẩm.

Đặc biệt, ông Hồi thông tin thêm, UBND TP.HCM vừa thành lập Tổ công tác đặc biệt do Chủ tịch UBND Thành phố làm Tổ trưởng, chỉ đạo toàn diện công tác phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Đây là bước đi thể hiện quyết tâm mạnh mẽ, đồng bộ của chính quyền thành phố trong việc bảo vệ người tiêu dùng và giữ gìn uy tín thị trường.

“Với trí tuệ, tâm huyết của các chuyên gia, DN, nhà quản lý và các cơ quan báo chí, Hội thảo hôm nay sẽ đưa ra những kiến nghị, giải pháp đồng bộ - sáng tạo - khả thi, góp phần xây dựng một ngành thực phẩm phát triển minh bạch, an toàn và bền vững, nâng cao chất lượng cuộc sống và vị thế của TP.HCM trong nước và quốc tế”, ông Hồi khẳng định.

Đại diện doanh nghiệp trong ngành lương thực - thực phẩm, ông Phạm Trung Thành - Trưởng ban Đối ngoại Công ty CP Acecook Việt Nam cho rằng, hầu hết các cuộc khủng hoảng truyền thông trong ngành thực phẩm không khởi phát từ báo chí mà đến từ các clip lan truyền trên mạng xã hội, thậm chí những thông tin cũ bị đăng lại sau nhiều năm với tiêu đề giật gân, hình ảnh cắt cúp, nội dung mập mờ.

Ông Thành cho biết, Acecook cũng từng trải qua không ít khó khăn do ảnh hưởng từ các khủng hoảng truyền thông, đặc biệt là trong bối cảnh tốc độ lan truyền thông tin trên mạng xã hội rất nhanh và khó kiểm soát. Tuy nhiên, nhờ kinh nghiệm thực tiễn và nguyên tắc đặt lợi ích người tiêu dùng lên hàng đầu, DN luôn chủ động phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng và báo chí để kịp thời xử lý các tình huống phát sinh. Chính sự minh bạch, ứng xử trách nhiệm và kiên định với giá trị cốt lõi đã giúp Acecook bảo vệ được thương hiệu, từng bước củng cố và gia tăng niềm tin từ phía người tiêu dùng.

Ngoài ra, ông Phạm Trung Thành khuyến nghị những nguyên tắc xử lý khủng hoảng truyền thông trong ngành thực phẩm như DN không nên né tránh trách nhiệm, không im lặng, và tuyệt đối không phản ứng theo cảm tính. Thay vào đó, cần nhanh chóng xác minh, minh bạch thông tin sớm, đảm bảo các phát ngôn đều dựa trên căn cứ khoa học đầy đủ và đáng tin cậy. Việc phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng, các chuyên gia độc lập hoặc bên thứ ba có uy tín cũng là yếu tố then chốt giúp xử lý sự việc khách quan và hiệu quả. Trong mọi tình huống, dù DN chưa xác định rõ có sai sót hay không, vẫn cần đặt sự an toàn và niềm tin của người tiêu dùng lên hàng đầu.

Song song đó, DN cần chủ động công khai thông tin qua báo chí, website, fanpage chính thức, tránh để tin đồn thất thiệt chiếm ưu thế. Một nguyên tắc quan trọng khác là duy trì sự hiện diện truyền thông tích cực ngay cả trong khủng hoảng, nhằm khẳng định giá trị cốt lõi của sản phẩm. Cuối cùng, ông Thành nhấn mạnh, yếu tố quyết định để đứng vững khi có khủng hoảng chính là xây dựng niềm tin của xã hội thông qua văn hóa minh bạch, trách nhiệm và sự nhất quán trong thông điệp thương hiệu.

Tạp chí Doanh Nhân Sài Gòn sẽ tiếp tục cập nhật những nội dung của Hội thảo trong những bài viết sau.