Bí ẩn tòa thành tỉnh đạo Hòa Bình

HẢI DƯƠNG| 05/09/2013 00:59

Những mảng tường bằng đá ong cùng với chiếc cổng thành ở phía Tây còn sót lại đã minh chứng đây là một công trình kiến trúc độc đáo thời xưa. Nhưng tòa thành rộng 4ha này còn chứa đựng rất nhiều chuyện bí ẩn...

Bí ẩn tòa thành tỉnh đạo Hòa Bình

Những mảng tường bằng đá ong cùng với chiếc cổng thành ở phía Tây còn sót lại đã minh chứng đây là một công trình kiến trúc độc đáo thời xưa. Nhưng tòa thành rộng 4ha này còn chứa đựng rất nhiều chuyện bí ẩn...

Đọc E-paper

Cổng thành phía Tây được xây bằng gạch cổ có kích thước khác nhau

Dấu tích vùi trong cây cỏ

Đã có khá nhiều cái tên được người ta đặt cho tòa thành này, như thành Nhà Mạc, hành Lãnh binh, thành cổ Cao Thắng, thành cổ Hòa Bình... Sau khi được các cụ cao niên ở đây cho biết và một số ý kiến của cơ quan chức năng, đồng thời nó lại nằm ở tỉnh Hòa Bình, nên chúng tôi tạm gọi đây là "thành tỉnh đạo Hòa Bình".

Thành tỉnh đạo Hòa Bình thuộc địa phận thôn Bá Lam 2, xã Cao Thắng, huyện Lương Sơn, đang trong tình trạng hoang tàn và đổ nát. Phía Nam và Tây của tòa thành có đầm sen bao bọc.

Băng qua con đường mòn cỏ mọc um tùm, chúng tôi tìm được một chiếc cổng thành còn khá nguyên vẹn, mái vòm, cao gần 7m, được xây bằng gạch có kích thước và hình dạng rất khác nhau, có những viên dày đến 8-10cm, dài 30cm, rộng 25-30cm, nhưng cũng có nhiều viên chỉ dày 3cm và dài khoảng 15cm.

Trên tường cổng thành này có gắn những khối đá đã đục lỗ đối xứng nhau, chắc là để đút cây gỗ lớn vào làm chốt cửa thành, hai bên là hai bức tường đá ong đã bị cỏ cây vùi lấp. Bức tường đá ong này khi còn nguyên vẹn cao đến tận mái cổng thành, khoảng 4-5m. Bên trong bức tường đá ong còn sót lại một bờ đất chạy dài theo chân thành.

Bờ đất được người xưa đắp cao và giờ đây vẫn còn dấu tích dễ nhận ra. Cổng phía Nam của thành tỉnh đạo Hòa Bình tuy không còn nguyên vẹn như phía Tây, nhưng dấu tích còn rõ. Cấu trúc và chất liệu để xây lên cổng phía Nam cũng tương tự như cổng Tây của thành.

Để có được cái nhìn tổng quan về một tòa thành đầy bí ẩn, chúng tôi tìm gặp ông Trần Văn Sản. Ông Sản năm nay 75 tuổi, quê ở Nam Định, đã sống hơn 50 năm ở Bá Lam 2, cho biết: "Tòa thành này chính xác là hình vuông với chiều dài, chiều rộng đều 200m, tức diện tích 40.000m2. Xung quang thành là ao đầm, kế đến là lũy tre; kế đến nữa là tường thành đá ong, đê quanh thành để binh lính đi tuần".

Trong hơn 20 năm nay, thành tỉnh đạo Hòa Bình gần như bỏ hoang, ngoài hai chiếc cổng thành, đoạn tường đá ong và chân đê ra thì những dấu tích khác đã bị vùi dưới cây cỏ, chìm vào quên lãng.

Hơn 10 năm trước có một "đại gia" tên Thái ở Hà Nội về địa phương thuê đất trong tòa thành này để xây dựng "nhà sinh thái", nhưng không hiểu sao sau khi xây xong lại bỏ hoang. Căn nhà "sinh thái" của ông ta đã trở thành "nhà ma" như dân ở đây thường gọi, với rất nhiều đồ đạc bỏ lại, cùng hàng cau cảnh chơ vơ.

Căn nhà ma trong thành tỉnh đạo Hòa Bình

Gom nhặt các câu chuyện

Đã có nhiều đôi trai gái yêu nhau tìm về tòa thành cổ này để chụp ảnh kỷ niệm, nhiều đôi còn đến đây để ghi lại những tấm hình cưới. Khung cảnh thơ mộng của ao sen, của cổng thành rêu phong, và thậm chí là cả căn nhà hoang vắng trong thành đều là những điều thú vị đối với nhiều bạn trẻ.

Chúng tôi càng tò mò hơn họ, và thực lòng muốn biết lai lịch của tòa thành này ra sao. Ông Trần Văn Sản kể cho chúng tôi nghe sự tích ra đời của tòa thành này: "Tôi được nghe các cụ kể lại, áng chừng 300 năm trước, vào thời nhà Lê Trung Hưng có một anh học trò nghèo ở làng Dừa (giờ gọi là thôn Cao Đăng, xã Cao Dương, huyện Lương Sơn) học giỏi nhưng không có tiền đi thi.

Một hôm, anh học trò nghèo này ngồi bên vệ đường, đang buồn chán thì có một vị chánh lãnh binh trong vùng đi qua, biết được hoàn cảnh, đã cho vài quan tiền. Khoa thi năm đó diễn ra nơi kinh kỳ và anh học trò nghèo đất Cao Đăng đã đỗ cao, rồi làm tuần phủ vùng Hà Đông xưa.

Để đền đáp ân nhân đã giúp mình, vị quan tuần phủ này đã thực hiện nguyện ước của người lãnh binh là xây dựng ở quê nhà một tòa thành quân sự nhằm phòng vệ giặc giả. Hàng trăm dân binh được tuyển từ vùng Nghệ An, Thanh Hóa để xây thành".

Câu chuyện mà ông Sản kể chỉ là truyền miệng, chưa có chứng cứ lịch sử để khẳng định sự ra đời của tòa thành. Có một ông lão ở Bá Lam 2, là hậu duệ của vị phó chánh lãnh binh từng đóng quân trong thành tỉnh đạo Hòa Bình thì lại cho rằng tòa thành này được xây vào đời vua Gia Long cách đây khoảng 200 năm.

Cụ bà Nguyễn Thị Hình, 78 tuổi đã sống ở mảnh đất Bá Lam 2 từ bé, cho biết: "Hồi còn nhỏ chúng tôi hay vào thành này chơi, nghe các cụ gọi là thành nhà Mạc nên cứ gọi theo. Chị em chúng tôi ngày bé hay vào đấy cắt cỏ, hái rau, bẻ củi. Ngày đó ở Bá Lam 2 chỉ có vài nóc nhà sàn thôi, không đông đúc như bây giờ".

Trước Cách mạng Tháng Tám, thành tỉnh đạo Hòa Bình đã bị bỏ hoang, sau đó thì quân Pháp biến thành đồn bốt. Trong chiến dịch Hòa Bình (tháng 12/1951 - tháng 2/1952) của Quân đội Nhân dân Việt Nam nhằm tiêu diệt sinh lực địch, đánh bại kế hoạch chiếm đóng Hoà Bình của Pháp, khu vực xã Cao Thắng là nơi diễn ra những trận đánh ác liệt. Khi đó, ban ngày thành do quân Pháp giữ, ban đêm thì thuộc về bộ đội và du kích.

Vào thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, thành tỉnh đạo Hòa Bình được quân đội dùng làm nơi chứa xăng dầu, chủ yếu để phục vụ Khu K9 (vùng Ba Vì hiện nay). Vào cuối thập niên 1980, kho xăng dầu T8 ở đây đã được chuyển đi và khu thành tỉnh đạo lại trở về cảnh hoang tàn.

Chỉ còn cổng thành phía Tây và phía Nam là khá nguyên vẹn

Những hé mở ban đầu

Theo chúng tôi được biết, mấy năm trước, đoàn khảo cổ của Bảo tàng Hòa Bình đã về đây xem xét nhưng cũng chưa đưa ra được nhận định gì cụ thể ngoài việc đo kích thước của những viên gạch, viên đá ong dùng để xây thành Hòa Bình.

Gần đây hơn, tiến sĩ khảo cổ học Vũ Thế Long đã đến tìm hiểu về tòa thành này, bước đầu đưa ra những nhận định đây là tòa thành được xây với mục đích quân sự. Ông cho chúng tôi biết: "Thành được xây bằng gạch đất nung bẹt, tường bao bằng gạch đá ong, vữa được làm từ mật mía trộn với cát.

Tuy nhiên, hiện nay vết tích của đoạn tường thành cổ còn lưu lại chỉ là những vệt vôi vữa giữa những mảnh ruộng mà người dân đang canh tác. Hào nước bao thành vẫn còn gần như nguyên vẹn song đã được sử dụng để tưới tiêu".

Ông Long đưa ra nhận định về một số hũ mật chôn trong khu vực thành mà người dân phát hiện vài năm trước, đó có thể là vật liệu để pha trộn tạo thành vữa dùng vào việc xây dựng các công trình kiến trúc trong thành.

Với những chân cột đá phát hiện được, tiến sĩ Long cho biết, trong thành chắc chắn có nhiều công trình như nhà ở, nhà kho. Nhưng do chân cột đá tìm thấy không có hoa văn nên rất khó xác định nó thuộc triều đại nào.

Nếu cho tiến hành khai quật thì sẽ sớm tìm ra được câu trả lời chính xác, bởi dưới lòng đất ở khu tòa thành này chắc chắn vẫn chứa nhiều hiện vật.

Bảo tàng Hòa Bình cho biết đã có kế hoạch khai quật tổng thể khu thành tỉnh đạo Hòa Bình trong thời gian sớm nhất. Chuyện về tòa thành có tuổi đời hơn 400 năm (nếu gọi là thành nhà Mạc, thuộc thế kỷ XVI), hoặc 300 năm (vào thời Lê Trung Hưng), hay 200 năm (thời nhà Nguyễn) như hậu duệ của vị phó chánh lãnh binh xưa kể lại, thì đâu là cái mốc lịch sử chính xác?

Và những giá trị về kiến trúc, nghệ thuật, mục đích chính xác của việc xây lên tòa thành tỉnh đạo này, tất cả đang rất cần những nhà khoa học, cơ quan chức năng và chính quyền địa phương phối hợp làm rõ.

Đoạn tường đá ong hiếm hoi còn sót lại
(0) Bình luận
Nổi bật
Đọc nhiều
Bí ẩn tòa thành tỉnh đạo Hòa Bình
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO