“Cơ hội vàng” để Việt Nam phát triển công nghệ giải mã gen

Bùng nổ thị trường giải mã gen

Công nghệ giải mã gen đang thay đổi cách con người tiếp cận y học và sinh học. Việt Nam, với tiềm năng dân số lớn và nhu cầu gia tăng trong lĩnh vực y học chính xác, đang chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của ngành này.

Theo TS. Nguyễn Thị Xuân Mai - Quản lý cấp cao của DKSH Việt Nam, thị trường giải mã gen trong nước được định giá khoảng 163,2 triệu USD vào năm 2023 và dự kiến đạt 482,1 triệu USD vào năm 2030. Sự tăng trưởng này phản ánh xu hướng chung trên thế giới, nơi các công nghệ giải mã gen ngày càng trở thành tiêu chuẩn trong nghiên cứu di truyền và chăm sóc sức khỏe.

Tốc độ phát triển mạnh mẽ này phản ánh sự quan tâm ngày càng lớn đối với y học chính xác, nơi mà công nghệ giải trình tự gen không chỉ giúp xác định nguyên nhân gây bệnh mà còn mở ra những hướng đi mới cho y học dự phòng và cá nhân hóa điều trị.

Ứng dụng của công nghệ giải mã gen tại Việt Nam ngày càng mở rộng, từ nghiên cứu di truyền, y học chính xác đến công nghệ sinh học và thực phẩm. Một trong những lĩnh vực có nhiều tiến bộ là chẩn đoán và điều trị bệnh di truyền. Các nghiên cứu hợp tác giữa KTest và Bệnh viện Tim Tâm Đức đã giúp phát hiện các đột biến gen liên quan đến bệnh cơ tim phì đại di truyền, qua đó giúp bác sĩ đưa ra phương pháp điều trị sớm và hiệu quả hơn.

Ngoài ra, công nghệ giải trình tự đoạn ngắn SBB (Sequencing By Binding) cũng đang đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán ung thư bằng sinh thiết lỏng, giúp bác sĩ theo dõi hiệu quả điều trị với độ chính xác cao.

Không chỉ trong y học, giải mã gen còn mở ra nhiều cơ hội trong lĩnh vực nông nghiệp và thực phẩm. Các nghiên cứu gần đây về hệ vi sinh vật trong nước mắm Nam Ô (Đà Nẵng) hay mô hình nuôi tôm kết hợp trồng lúa tại Cà Mau đã cho thấy tác động tích cực của công nghệ này trong việc hỗ trợ ngành thực phẩm đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế và tối ưu hóa chất lượng sản phẩm.

Trong lĩnh vực dược phẩm, giải mã gen cũng giúp các công ty xác định các đặc điểm sinh học của người Việt, từ đó phát triển những loại thuốc phù hợp hơn với đặc điểm di truyền của người dân trong nước.

Những tiến bộ về công nghệ đang giúp thúc đẩy thị trường này phát triển. PacBio - một trong những công ty hàng đầu thế giới về giải trình tự gen, đã ra mắt công nghệ HiFi giúp tăng độ chính xác trong phân tích hệ gen. Bà Jennifer Hsu - Phó giám đốc kinh doanh của PacBio khu vực Bắc Á, Nam Á và Đông Nam Á, cho biết: “Năm 2023, công nghệ giải trình tự PacBio đã được Nature Methods vinh danh là ‘Phương pháp của năm’, ghi nhận đóng góp của chúng tôi trong việc hoàn thiện bộ gen người và thúc đẩy sự phát triển của y học chính xác”.

Thách thức cần vượt qua

Dù tiềm năng rất lớn, ngành giải mã gen tại Việt Nam vẫn đối diện nhiều rào cản. Một trong những vấn đề lớn nhất là chi phí. Theo PGS - TS. Hồ Huỳnh Thùy Dương - nhà sáng lập KTest, giá thành giải trình tự gen tại Việt Nam vẫn chưa thực sự phù hợp với đa số người dân và các cơ sở nghiên cứu trong nước. “Chi phí giải mã gen còn cao, trong khi dịch vụ này chưa nằm trong danh mục bảo hiểm y tế chi trả. Điều đó khiến nhiều bệnh nhân không thể tiếp cận công nghệ tiên tiến để chẩn đoán và điều trị sớm”.

Ngoài chi phí, hạ tầng nghiên cứu tại Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế. Dù đã có một số phòng thí nghiệm được đầu tư bài bản, phần lớn vẫn chưa đạt chuẩn quốc tế. Việc thiếu chuyên gia tin sinh học và hệ thống phân tích dữ liệu tiên tiến cũng là rào cản lớn, ảnh hưởng đến hiệu quả nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn. Điều này đặt ra bài toán cần nhanh chóng giải quyết nếu Việt Nam muốn cạnh tranh với các nước trong khu vực.

Một thách thức khác là quản lý dữ liệu gen. Hiện tại, Việt Nam vẫn chưa có khung pháp lý cụ thể về bảo mật thông tin di truyền cá nhân, dẫn đến lo ngại về quyền riêng tư và an toàn dữ liệu. Việc thiếu quy định rõ ràng cũng làm chậm việc ứng dụng giải mã gen vào y học chính xác và nghiên cứu di truyền học.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, nếu có chiến lược phù hợp, Việt Nam hoàn toàn có thể vượt qua những rào cản này để vươn lên trở thành trung tâm nghiên cứu và ứng dụng giải mã gen trong khu vực. TS. Raquel Magalhaes - quản lý cấp cao của DKSH, nhận định: “Chúng tôi cam kết đưa những công nghệ tiên tiến nhất đến Việt Nam, giúp các đơn vị nghiên cứu và doanh nghiệp tiếp cận các giải pháp đột phá, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế”.

Việt Nam có nhiều lợi thế để phát triển thị trường giải mã gen, đặc biệt là với sự quan tâm của các tập đoàn công nghệ sinh học lớn và Chính phủ. Nếu có các chính sách hỗ trợ nghiên cứu, đưa giải mã gen vào danh mục bảo hiểm y tế và đầu tư mạnh vào đào tạo nhân lực, ngành này có thể đạt được những bước tiến lớn trong thời gian tới.

Ngoài ra, việc phổ biến công nghệ đến doanh nghiệp và cá nhân cũng là một chiến lược quan trọng. PGS - TS. Hồ Huỳnh Thùy Dương tin rằng thị trường sẽ mở rộng nhanh chóng nếu tập trung vào các dịch vụ cá nhân hóa như xét nghiệm dinh dưỡng, sức khỏe di truyền và thể chất, giúp khách hàng hiểu rõ hơn về hệ gen của mình.

Thị trường giải mã gen tại Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển mạnh mẽ trong những năm tới. Với tốc độ tăng trưởng gần 17% mỗi năm, lĩnh vực này có thể trở thành ngành công nghệ sinh học mũi nhọn của Việt Nam. PGS - TS. Hồ Huỳnh Thùy Dương nhấn mạnh: “Việt Nam đang sở hữu cơ hội vàng để phát triển công nghệ giải mã gen. Quan trọng là chúng ta có thể tận dụng cơ hội này như thế nào”.