Bóng ma lạm phát đe dọa nền kinh tế thế giới

Tại Hoa Kỳ, từ các nhà sản xuất nệm, sản xuất ô tô đến sản xuất giấy nhôm đang mua nhiều nguyên vật liệu hơn mức cần thiết nhằm ứng phó với nhu cầu mua sắm hàng hóa đang tăng với tốc độ chóng mặt. Hoạt động mua và tích trữ của doanh nghiệp (DN) đang đẩy chuỗi cung ứng toàn cầu đến mức căng thẳng cực độ với tình trạng thiếu hụt hàng, tắc nghẽn tàu và cảng bốc dỡ container và giá cả tăng vọt trong giai đoạn gần đây, làm dấy lên lo ngại rằng nền kinh tế toàn cầu sẽ đối mặt với lạm phát khi phục hồi.

Các chuyên gia dự báo, cuộc khủng hoảng này không có dấu hiệu sẽ kết thúc sớm. DN dù lớn hay nhỏ, dù ở đâu trên thế giới vẫn khó thoát khỏi ảnh hưởng.

Thiếu hụt nguồn cung, năng lực vận chuyển

Tom Linebarger, Giám đốc điều hành của Cummins Inc., nói với Bloomberg cả thế giới đang thiếu hụt từ đồng, quặng sắt và thép, cho đến ngô, cà phê, lúa mì và đậu nành, gỗ xẻ, chất bán dẫn, nhựa và bìa cứng để đóng gói. 

Khách hàng đang “cố gắng có được mọi thứ có thể vì họ nhận thấy nhu cầu tăng cao, và họ nghĩ tình trạng này sẽ kéo dài sang năm sau", chủ tịch của Cummins, Jennifer Rumsey, cho biết.

Giá cả các loại nguyên liệu đầu vào đã chạm mức cao nhất kể từ 2011

Theo Bloomberg, đội xe tải lớn nhất thị trường châu Âu (EU), Girteka Logistics đang phải vật lộn để đáp ứng đủ nhu cầu vận chuyển, trong khi Monster Beverage Corp ở Corona (California) đang đối phó với tình trạng khan hiếm lon nhôm. Công tyCông nghệ MOMAX của Hồng Kông thì đang trì hoãn việc sản xuất một sản phẩm mới do khan hiếm chip bán dẫn.

Ông Dennis Wolkin, người đứng đầu công ty gia đình ba thế hệ chuyên sản xuất nệm và cũi cho trẻ sơ sinh, cho biết kinh tế tăng trưởng trở lại là tín hiệu tốt cho việc bán giường và cũi trẻ em. Nhưng nhu cầu tăng thêm lại làm trầm trọng thêm vấn đề thiếu hụt thành phần chính là: đệm mút. Đã có một cuộc chạy đua về loại bọt polyurethane mà Wolkin sử dụng để làm đệm mút - một phần do tình trạng đóng băng sâu trên khắp miền Nam Hoa Kỳ vào tháng 2/2021 và do “các công ty đặt hàng quá mức và cố gắng tích trữ những gì họ có thể. Chúng tôi chưa bao giờ thấy tình trạng như thế này trong lịch sử công ty". Mặc dù bọt polyurethane đắt hơn 50% so với trước đại dịch Covid-19, nhưng Wolkin sẽ mua gấp đôi số lượng cần thiết và tìm kiếm nhà kho thay thế và từ chối đơn đặt hàng từ khách mới. 

Ngay cả các công ty đa quốc gia với hệ thống quản lý cung ứng kỹ thuật số, tình hình cũng không khả quan hơn. Giám đốc điều hành của Whirlpool Corp., Marc Bitzer, nói với Bloomberg Television hồi đầu tháng này rằng chuỗi cung ứng của họ đang "đảo lộn khá nhiều". Nhà sản xuất thiết bị điện gia dụng này đang tăng giá theo từng giai đoạn. Thông thường Whirlpool và các nhà sản xuất lớn khác sản xuất hàng hóa dựa trên các đơn đặt hàng sắp có và dự báo về doanh số bán các mặt hàng đó. Nhưng hiện tại, họ sản xuất dựa trên những bộ phận hay linh kiện có sẵn.

Với công ty đóng gói DS Smith Plc có trụ sở tại London, thách thức đến từ nhiều phía. Trong thời gian đại dịch, khách hàng đổ xô mua hàng trực tuyến, nhu cầu đối với hộp ePack và các vật liệu vận chuyển khác tăng lên đến 700%. Sau đó, chi phí cung ứng tăng gấp đôi lên 200 euro (243 USD) cho một tấn sợi tái chế dùng để sản xuất các sản phẩm.

Miles Roberts, giám đốc điều hành DS Smith, cho biết: “Đó là một chi phí đáng kể đối với một công ty mua từ 4 đến 5 triệu tấn chất xơ đã qua sử dụng hàng năm như chúng tôi. Công ty không coi nhu cầu mua hàng trên web tăng do đại dịch là tạm thời, mà cho rằng "thương mại điện tử đã tăng lên và xu hướng này vẫn sẽ tiếp tục."

Trên khắp các trung tâm sản xuất ở Đông Á, việc thiếu hụt nguồn cung đặc biệt nghiêm trọng, nhất là tình trạng khan hiếm chip bán dẫn đã lan rộng từ lĩnh vực ô tô sang các chuỗi cung ứng điện thoại thông minh.

Theo Vincent Tsui của Gavekal Research, thay cho những dấu hiệu ban đầu cho thấy đây là một sự gián đoạn ngắn hạn, cuộc khủng hoảng chip bán dẫn đang đe dọa lĩnh vực điện tử rộng lớn hơn và có thể bắt đầu bóp chết các nền kinh tế xuất khẩu của châu Á. Tsui cho Bloomberg hay rằng “đây không chỉ đơn giản là kết quả của một vài trục trặc tạm thời mà về bản chất nó là cuộc khủng hoảng mang tính cấu trúc và sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ các ngành công nghiệp”.

Mức độ nghiêm trọng của cuộc khủng hoảng chip đã khiến Hàn Quốc công bố kế hoạch chi khoảng 450 tỷ USD để xây dựng cơ sở sản xuất chip lớn nhất thế giới trong thập kỷ tới.

Giá cả vận chuyển, hàng hóa đồng loạt tăng

Lý do lớn nhất cho sự tăng giá ồ ạt là nền kinh tế Hoa Kỳ đang trên đà phục hồi với hàng chục tàu container đang lênh đênh ngoài khơi California trong khi chờ dỡ hàng tại các cảng từ Oakland đến Los Angeles. Hầu hết hàng hóa đến từ Trung Quốc, nơi mà số liệu của chính phủ tuần trước cho thấy giá sản xuất vào tháng 5 đã có mức tăng cao nhất kể từ năm 2017.

Chỉ số sản xuất của Trung Quốc tiếp tục tăng mạnh, vượt dự báo (màu xanh là thực tế so với màu đen là dự báo) khi chu kỳ kinh tế toàn cầu phục hồi làm gia tăng nhu cầu với hàng hóa Trung Quốc, cộng với chi phí đầu vào sản xuất tiếp tục gia tăng

Trong khi đó, chi phí logistics tiếp tục tăng. Các tàu container đang hoạt động hết công suất, đẩy giá cước vận tải biển lên mức cao kỷ lục và làm tắc nghẽn các cảng. Nhiều đến mức các lô hàng của Columbia Sportswear Co. đã bị trì hoãn trong ba tuần và nhà bán lẻ dự kiến những lô hàng phục vụ mùa Thu-Đông của họ sẽ cập cảng muộn.

Các giám đốc điều hành của A.P. Moller-Maersk A / S, hãng vận tải container số 1 thế giới, cho biết họ chỉ thấy khả năng giá cước vận tải đường biển giảm dần trong những tháng từ giữa đến cuối năm. Và ngay cả khi đó, họ cũng không kỳ vọng giá cả vận chuyển hàng hóa bằng đường biển sẽ ở mức thấp như đã từng ở thập kỷ trước. Công suất vận chuyển khó lòng tăng nhanh vì phải đợi hai hoặc ba năm để đóng các tàu mới.

Nhà kinh tế thương mại của HSBC - Shanella Rajanayagam - ước tính rằng giá container tăng trong năm qua có thể làm tăng giá sản xuất trong khu vực EU lên tới 2%.

Chi phí vận chuyển của ngành đường sắt và đường bộ cũng tăng. Chỉ số Cass Freight Index đo lường các khoản giá đã đạt mức kỷ lục vào tháng 4 - lần thứ 4 trong vòng 5 tháng. Todd Fowler, nhà phân tích của KeyBanc Capital Markets, cho biết giá dịch vụ xe tải đang trên đà tăng 70% trong quý II so với một năm trước đó và dự kiến sẽ tăng khoảng 30% trong năm 2021 so với 2020. 

Giá vận tải, kho bãi và trữ hàng đang tiếp tục tăng

Sản lượng nguyên liệu thô toàn cầu đang không đủ đáp ứng, và tình trạng này vẫn sẽ kéo dài do việc tăng năng suất không thể một sớm một chiều. Giá gỗ xẻ, đồng, quặng sắt và thép đều tăng trong những tháng gần đây do nguồn cung hạn chế và nhu cầu mạnh hơn từ Hoa Kỳ và Trung Quốc - hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Dầu thô cũng đang tăng, giá nguyên liệu công nghiệp từ nhựa đến cao su và hóa chất cũng tăng theo. Sự gia tăng này đã được phản ánh vào giá cả hàng hóa. Reynolds Consumer Products Inc., nhà sản xuất giấy nhôm cùng tên và túi đựng rác Hefty, đang lên kế hoạch tăng giá lần thứ ba trong năm nay.

Chi phí thực phẩm cũng đang tăng cao. Dầu ăn đã tăng giá hơn 135%, mức giá kỷ lục trong năm qua. Đậu nành lần đầu tiên đạt mức 0,64 cent/kg kể từ năm 2012. Ngô và lúa mì cũng không ngoại lệ.

Theo Liên hợp quốc (UN) chi phí lương thực thế giới đã tăng liên tục trong 11 tháng qua. Đây là mức tăng kỷ lục kéo dài trong suốt một thập kỷ gần đây khi các biến động về thời tiết và làn sóng thu mua cây trồng ở Trung Quốc đang thắt chặt nguồn cung, đe dọa mức lạm phát tăng nhanh hơn.

Đầu tháng này, Chỉ số giá hàng hóa giao ngay Bloomberg (BCOMSP: IND) đã chạm mức cao nhất kể từ năm 2011.

Làm trầm trọng thêm tình hình là các vụ tai nạn hay thiên tai bất thường như: vụ kẹt tàu container ở kênh đào Suez hồi tháng 3/2021 hay đợt lạnh kỷ lục khiến hoạt động khai thác, sản xuất năng lượng và hóa dầu trên khắp miền trung Hoa Kỳ bị tê liệt vào tháng 2/2021. Cách đây chưa đầy hai tuần, tin tặc đã đánh sập đường ống dẫn nhiên liệu lớn nhất ở Mỹ, khiến giá xăng lần đầu tiên lên trên 3 USD /gallon (3,8 lít) kể từ năm 2014. Giờ đây, đợt bùng phát Covid-19 lớn của Ấn Độ đang đe dọa các cảng lớn nhất của nước này.

Chỉ số lạm phát lõi và lạm phát theo tháng đều tăng vượt dự đoán vào tháng 4/2021

Ngày càng có nhiều nhà quan sát cảnh báo rằng lạm phát chắc chắn sẽ tăng nhanh. Mối đe dọa đã đủ để gây chấn động đến dòng vốn, ngân hàng trung ương, nhà máy và các siêu thị trên thế giới. Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ (FED) đang phải đối mặt với những câu hỏi về việc khi nào họ sẽ tăng lãi suất để ngăn chặn lạm phát và rủi ro chính trị đã đe dọa làm đảo lộn các kế hoạch chi tiêu của Tổng thống Joe Biden.

Tuy nhiên, các nhà hoạch định chính sách đã đưa ra một số lý do khiến họ không mong đợi áp lực lạm phát vượt khỏi tầm kiểm soát. Một số cho rằng, các đợt tăng giá lớn gần đây là do so sánh sai lệch với mức giảm mạnh của một năm trước. Nhiều công ty đã giữ bí mật về ý định tăng giá trong nhiều năm. Hơn nữa, doanh số bán lẻ của Hoa Kỳ đã đứng im trong tháng 4 sau khi tăng mạnh trong tháng trước và giá hàng hóa gần đây đã rơi khỏi mức cao nhất trong nhiều năm.