Bài toán dân số đe dọa triển vọng tăng trưởng của Hàn Quốc

Giai đoạn 1960 - 1996, GDP thực của quốc gia này tăng gấp 25 lần, chủ yếu nhờ chiến lược xuất khẩu, tạo nên “kỳ tích sông Hán”. Theo số liệu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), thu nhập bình quân đầu người tại Hàn Quốc hiện đạt 34.640 USD, tương đương nhiều quốc gia châu Âu.

Tuy nhiên, những thành tựu đó nay đứng trước nguy cơ bị thách thức nghiêm trọng bởi khủng hoảng nhân khẩu học. Năm 2024, tỷ lệ sinh tại Hàn Quốc đạt 0,748 - tăng nhẹ so với mức 0,721 của năm 2023 nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với trung bình 1,43 của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD). Mức sinh thay thế để duy trì dân số ổn định là 2,1. Điều này đồng nghĩa, cứ 100 người dân chỉ sinh 36 trẻ em, dẫn đến lực lượng lao động thu hẹp nhanh chóng, kéo theo tăng trưởng và năng suất suy giảm.

Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc dự báo tỷ lệ sinh chạm đáy sẽ là một trong những nguyên nhân chính khiến nền kinh tế rơi vào suy giảm kéo dài từ nay đến năm 2040.

Viện Phát triển Hàn Quốc thậm chí cảnh báo tốc độ tăng trưởng có thể giảm về gần 0% vào thời điểm đó. Trong kịch bản bi quan, quy mô kinh tế có thể bắt đầu co lại sớm nhất từ năm 2041. Thực tế cho thấy, quý II năm nay GDP Hàn Quốc chỉ tăng 0,5% so với cùng kỳ, trong khi quý trước đó gần như không tăng trưởng.

Trong hơn một thập kỷ qua, Chính phủ Hàn Quốc đã triển khai hàng loạt chính sách khuyến sinh, từ trợ cấp tiền mặt, thưởng sinh con cho tới đề xuất miễn nghĩa vụ quân sự đối với nam giới có từ ba con trở lên trước 30 tuổi.

Theo một nghiên cứu năm 2024, tổng chi phí cho các biện pháp khuyến sinh trong 16 năm đã vượt 270 tỷ USD. Dù vậy, kết quả vẫn hạn chế, tỷ lệ sinh không cải thiện đáng kể. Nhiều chuyên gia nhận định khó có chính sách dân số nào có thể giúp nâng tỷ lệ sinh lên mức ổn định trong ngắn hạn.

Tỷ lệ sinh thấp không chỉ tác động đến tăng trưởng mà còn tạo áp lực lớn lên hệ thống hưu trí. Tháng 3/2025, Hàn Quốc đã thông qua kế hoạch cải tổ quỹ hưu trí lần đầu sau 18 năm, kéo dài thời điểm cạn kiệt quỹ hưu trí quốc gia thêm 15 năm, đến 2071. Tuy nhiên, các cải cách này đồng nghĩa thế hệ trẻ sẽ phải đóng góp nhiều hơn trong khi nhận quyền lợi thấp hơn, gây ra nhiều tranh luận trong xã hội.

Mặc dù triển vọng kinh tế ngắn hạn còn ảm đạm, giới phân tích cho rằng Hàn Quốc không hoàn toàn rơi vào bế tắc. Các chuyên gia nhận định quốc gia này có thể ứng phó bằng nhiều giải pháp như đổi mới công nghệ, nâng cao năng suất lao động, mở rộng chính sách nhập cư hoặc tái cấu trúc nền kinh tế.

“Con người có khả năng thích ứng đặc biệt. Đây là một thách thức mới, nhưng nhìn lại quá khứ, Hàn Quốc đã từng vượt qua nghịch cảnh lớn để tạo nên kỳ tích phát triển”, chuyên gia Nicholas Eberstadt thuộc Viện Doanh nghiệp Mỹ nhận định.

Khủng hoảng dân số là thách thức chưa từng có tiền lệ đối với Hàn Quốc. Tuy nhiên, cùng với sự thay đổi chính sách và khả năng sáng tạo, quốc gia này vẫn được kỳ vọng tìm ra con đường để duy trì đà tăng trưởng, tiếp tục khẳng định vị thế là nền kinh tế lớn thứ tư châu Á.