Việt Nam sở hữu trữ lượng đất hiếm thuộc nhóm hàng đầu thế giới

Trong phiên thảo luận tại hội trường ngày 1/12 về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản, nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm đến nội dung quản lý và khai thác nguồn tài nguyên đất hiếm.

Giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho biết đất hiếm của Việt Nam phân bố tại 21 tỉnh, thành phố, với trữ lượng lớn và tiềm năng phát triển mạnh mẽ. Bộ NNMT đang chủ trì xây dựng chiến lược quốc gia về đất hiếm, dự kiến trình cấp có thẩm quyền phê duyệt vào đầu năm 2026. Ông cho biết các khu vực mỏ cơ bản đã được khoanh định đầy đủ và quản lý chặt chẽ; nhiệm vụ quan trọng hiện nay là đẩy mạnh khai thác và chế biến sâu, nhằm gia tăng giá trị và mang lại lợi ích thiết thực cho đất nước.

Bộ trưởng nhấn mạnh, đất hiếm sẽ trở thành nguồn tài nguyên chiến lược trong thời gian tới và cần được khai thác theo hướng hình thành chuỗi giá trị khép kín, hạn chế tối đa việc xuất khẩu nguyên liệu thô để tránh thất thoát nguồn lợi.

Liên quan đến cơ chế cấp phép khai thác khoáng sản phục vụ công trình công cộng và các dự án trọng điểm, một số đại biểu đề nghị xem xét kỹ phạm vi và đối tượng áp dụng, tránh mở rộng quá mức dẫn đến sơ hở, tạo điều kiện cho trục lợi. Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho biết việc cho phép mở rộng khai thác xuống sâu chỉ áp dụng đối với các mỏ đang hoạt động, không yêu cầu bổ sung quy hoạch.

Về tiêu chí khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản, Bộ trưởng cho biết dự thảo luật đã quy định cụ thể nguyên tắc và tiêu chí, nhằm bảo đảm nguồn nguyên liệu ổn định cho các công trình cấp bách và các dự án chế biến khoáng sản có tính đặc thù, vốn lớn và tác động mạnh đến phát triển kinh tế - xã hội. Ông dẫn ví dụ các dự án xi măng: khi nhà máy đã được cấp phép đầu tư thì mỏ nguyên liệu đi kèm không thể đưa ra đấu giá, bởi điều này không phù hợp thực tiễn.

Chính phủ cũng sẽ được giao quy định chi tiết điều kiện và trình tự khoanh định khu vực không đấu giá, trên cơ sở đánh giá toàn diện nhu cầu thị trường, hiệu quả sử dụng tài nguyên, năng lực chủ đầu tư, tác động môi trường và sinh kế của người dân, nhằm bảo đảm định hướng phát triển chuỗi chế biến sâu trong nước.

Bộ trưởng nhấn mạnh việc thiết kế cơ chế này nhằm kiểm soát rủi ro ngay từ đầu, hạn chế tối đa việc lợi dụng chính sách chỉ định, đặc biệt với các khoáng sản chiến lược.

Liên quan đến quy hoạch dự trữ khoáng sản, Bộ trưởng cho biết thời hạn dự trữ là 50 năm. Trong phạm vi khu vực dự trữ, chỉ các công trình cấp I không được phép xây dựng, còn các công trình từ cấp II trở xuống vẫn được triển khai bình thường.