Việc xây dựng đề án thu phí nêu trên dựa trên kinh nghiệm, mô hình đang thực hiện tại Hải Phòng - nơi triển khai đầu tiên việc thu phí hạ tầng cảng biển trong cả nước. Theo Sở GTVT TP.HCM thì TP.HCM có vị trí địa lý cảng biển và sản lượng hàng hóa thông qua cảng biển tương đồng với Hải Phòng.
Theo quy hoạch chi tiết nhóm cảng biển Đông Nam bộ giai đoạn đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, TP.HCM có 4 khu bến chính, gồm khu bến cảng Cát Lái (7 bến cảng), khu bến cảng trên sông Sài Gòn (12 bến cảng), khu bến cảng Hiệp Phước (12 bến cảng), khu bến cảng Nhà Bè (11 bến cảng). Những bến cảng này nằm dọc các dòng sông từ phía Đông xuống phía Nam, kết nối với nhiều trục đường chính. Với đặc thù như vậy, phần lớn cảng biển và hạ tầng kết nối cảng biển nằm trong đô thị TP.HCM.
Trong khi đó, theo Sở GTVT TP.HCM, sản lượng hàng hóa qua cảng biển tại Thành phố đã vượt mức dự báo của Bộ GTVT. Hệ thống đường bộ kết nối cảng biển của Thành phố hiện đóng vai trò quan trọng trong hoạt động vận chuyển hàng hóa. Với tốc độ tăng trưởng hàng hóa bình quân 5%/năm, sản lượng hàng hóa thông qua cảng biển chủ yếu bằng đường bộ nên xe chở hàng ra vào cụm cảng rất lớn, dẫn đến sự quá tải ở nhiều tuyến đường.
Vì vậy, để có nguồn vốn hoàn thiện hạ tầng kết nối cảng biển, giảm ùn tắc, tai nạn, thời gian vận chuyển... trong điều kiện nguồn ngân sách hạn hẹp, Sở GTVT TP.HCM đánh giá việc thu phí sử dụng công trình, kết cấu hạ tầng, công trình dịch vụ, tiện ích công cộng trong khu vực cửa khẩu cảng biển phù hợp về mặt địa lý và cơ sở pháp lý.
Về nguyên tắc xây dựng mức phí, Sở GTVT TP.HCM cho biết sẽ sử dụng phương pháp so sánh mức phí các địa phương có điều kiện tương tự như Hải Phòng, Quảng Ninh... để lựa chọn mức phí phù hợp. Sau khi thu phí, dự kiến sẽ trích lại tối đa không quá 10% số thu để phục vụ công tác thu phí như Hải Phòng đang làm.
Dự kiến, đề án thu phí sử dụng hạ tầng cảng biển tại TP.HCM sẽ được trình UBND TP.HCM xem xét, thông qua vào tháng 8/2020 để thực hiện các thủ tục, ban hành quy định cụ thể. Sau đó, UBND TP.HCM trình HĐND TP.HCM thông qua để trong năm 2020 có thể tổ chức thu phí.