TP.HCM đề xuất cấm xe máy xăng chạy dịch vụ công nghệ từ cuối năm 2029

Mục tiêu tổng thể của đề án là đến hết năm 2029, toàn bộ 400.000 xe máy xăng đang hoạt động trên địa bàn trong lĩnh vực này sẽ được thay thế hoàn toàn bằng xe điện.

Đây là một phần trong chương trình kiểm soát khí thải đô thị do Sở Xây dựng chủ trì, nhằm giảm thiểu ô nhiễm từ phương tiện giao thông và hướng tới hệ sinh thái giao thông bền vững.

Theo đề án, lộ trình chuyển đổi sẽ được triển khai theo bốn giai đoạn, tương ứng với tỷ lệ phương tiện được thay thế qua từng năm.

Cụ thể, đến tháng 12/2026, TP.HCM kỳ vọng đạt tỷ lệ chuyển đổi 30%, tương đương khoảng 120.000 xe. Bước sang năm 2027, tỷ lệ này sẽ tăng lên 50% với khoảng 200.000 xe đã chuyển sang điện.

Trong năm tiếp theo, TP.HCM đặt mục tiêu đạt mức chuyển đổi 80%, tương ứng khoảng 320.000 xe. Và đến cuối tháng 12/2029, toàn bộ 100% xe máy xăng phục vụ dịch vụ công nghệ sẽ được thay thế hoàn toàn bằng xe điện.

Điểm đáng chú ý trong đề án là các cột mốc chính sách cụ thể nhằm kiểm soát và điều tiết quá trình chuyển đổi. Từ tháng 1/2026, các nền tảng công nghệ gọi xe sẽ chỉ được phép ký hợp đồng mới với phương tiện chạy điện.

Xe máy xăng vẫn được phép hoạt động, nhưng chỉ nếu đã đăng ký trước thời điểm này. Bắt đầu từ tháng 1/2027, xe xăng sẽ bị hạn chế hoạt động vào các khung giờ cao điểm trong khu vực phát thải thấp. Tới năm 2028, các biện pháp kiểm soát khí thải sẽ được siết chặt hơn, bao gồm việc cấm hoàn toàn xe xăng hoạt động tại các vùng thí điểm như Cần Giờ và Côn Đảo.

Và đến tháng 12/2029, TP.HCM sẽ chính thức áp dụng lệnh cấm toàn diện đối với xe máy xăng trong các hoạt động dịch vụ gọi xe công nghệ.

HIDS nhấn mạnh rằng việc chuyển đổi phương tiện ở quy mô lớn không chỉ là vấn đề kỹ thuật hay tài chính, mà còn là thách thức pháp lý và tổ chức.

Do đó, đề án được thiết kế trên cơ sở kết hợp giữa các quy định bắt buộc về kỹ thuật và hệ thống chính sách hỗ trợ về tài chính, tín dụng và hành chính để bảo đảm tính khả thi.

Thành phố dự kiến áp dụng nhiều chính sách ưu đãi nhằm giảm gánh nặng chi phí ban đầu cho tài xế. Trong giai đoạn từ 2026 đến 2029, các tài xế công nghệ mua xe điện mới sẽ được miễn hoàn toàn phí trước bạ, thuế giá trị gia tăng và lệ phí đăng ký biển số.

Đồng thời, họ sẽ được tiếp cận các khoản vay ưu đãi mua xe và pin với lãi suất thấp hơn thị trường, thời hạn vay linh hoạt từ 24 đến 30 tháng, cùng quy trình xét duyệt được số hóa để tăng tốc độ xử lý.

Ngoài ra, thành phố cũng sẽ thiết lập cơ chế bảo lãnh tín dụng thông qua chính quyền địa phương, các hội đoàn hoặc nghiệp đoàn tài xế công nghệ, giúp giảm thiểu rủi ro cho ngân hàng và tạo điều kiện thuận lợi cho nhóm tài xế không đủ điều kiện vay thương mại.

Hình thức trích nợ tự động theo ngày hoặc tuần cũng được đề xuất để đơn giản hóa việc hoàn trả và tăng khả năng tiếp cận tín dụng. Các chính sách khuyến khích bổ sung như ưu đãi bảo hành pin, hỗ trợ thu nhập tạm thời, phiếu giảm giá và chương trình tích điểm cũng nằm trong kế hoạch triển khai.

TP.HCM cũng đặc biệt chú trọng hỗ trợ nhóm tài xế khó khăn, cận nghèo, theo nguyên tắc "chuyển đổi sớm - hưởng lợi nhiều", với các gói hỗ trợ trực tiếp và ưu tiên tiếp cận các chương trình khuyến khích.

Về mặt hiệu quả kinh tế và môi trường, HIDS đánh giá việc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện có thể giúp TP.HCM giảm hơn 750 tấn khí CO₂ trong vòng 5 năm. Từ góc độ tài chính, chi phí vận hành xe điện thấp hơn đáng kể.

Trung bình, một lần sạc xe điện chỉ tiêu tốn từ 3.000 đến 5.000 đồng, đủ để di chuyển quãng đường từ 50 đến 80 km, thấp hơn nhiều so với chi phí nhiên liệu truyền thống. Cấu trúc kỹ thuật đơn giản cũng giúp giảm chi phí bảo trì.

Theo ước tính, mỗi tài xế có thể tiết kiệm từ 300.000 đến 400.000 đồng/tháng, tương đương gần 5 triệu đồng mỗi năm. Với sự phát triển nhanh của công nghệ pin lithium-ion, tuổi thọ pin đang được cải thiện, nâng cao tính hiệu quả và độ bền cho xe điện trong dài hạn.

Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi không tránh khỏi những thách thức, điển hình là chi phí đầu tư ban đầu cao, hệ thống trạm sạc còn hạn chế và thời gian sạc lâu hơn so với đổ xăng.

Để vượt qua các rào cản này, TP.HCM kêu gọi sự tham gia tích cực từ khối doanh nghiệp, đặc biệt là các nền tảng gọi xe công nghệ như Grab, Be... Các doanh nghiệp được khuyến khích tham gia hỗ trợ truyền thông lợi ích xe điện đến tài xế và người dùng, triển khai chương trình thưởng thêm từ 500 đến 1.000 đồng cho mỗi chuyến xe điện, đồng thời tích cực khuyến khích khách hàng lựa chọn dịch vụ thân thiện với môi trường.

Một điểm quan trọng trong đề án là việc mở rộng quyền chủ động cho các địa phương trong thành phố. Những khu vực đạt tỷ lệ điện hóa giao thông trên 90% sẽ được phép triển khai “làn xanh” ưu tiên cho xe điện, hoặc ban hành các nghị quyết địa phương để tiến tới phủ xanh toàn bộ hệ thống giao thông.

Tổng thể, đề án chuyển đổi phương tiện hai bánh sang xe điện của TP.HCM là một bước đi chiến lược nhằm hướng đến đô thị xanh, thông minh và phát triển bền vững.

Không chỉ mang lại lợi ích môi trường rõ rệt, kế hoạch còn tạo ra cơ hội nâng cao thu nhập, giảm chi phí vận hành cho tài xế và mở ra không gian hợp tác giữa chính quyền và doanh nghiệp trong việc định hình tương lai giao thông đô thị. Đây được xem là mô hình mẫu để các đô thị lớn khác trên cả nước nghiên cứu và áp dụng trong giai đoạn chuyển đổi xanh sắp tới.