Tổng đàn bò sữa giảm mạnh, nguy cơ cho ngành chăn nuôi

Ông Nguyễn Xuân Dương - Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Namcho biết, giai đoạn 2010-2015, đàn bò sữa của Việt Nam tăng trưởng trung bình 15,4%/năm, sản lượng sữa tăng tới 17,1%. Tuy nhiên, sang giai đoạn 2020-2024, mức tăng này chỉ còn 0,4% đối với đàn bò và 3,3% đối với sản lượng. Năm 2025, tổng đàn bò sữa cả nước dự kiến chỉ đạt khoảng 330.000 con, bằng 65% so với kế hoạch, đe dọa không hoàn thành mục tiêu 650.000-670.000 con vào năm 2030.

Không chỉ quy mô đàn sụt giảm, sản lượng sữa tươi nguyên liệu cũng chững lại, không đáp ứng đủ nhu cầu chế biến và tiêu dùng trong nước. Điều này khiến Việt Nam phải gia tăng nhập khẩu, với tốc độ trung bình 8-12% mỗi năm, thậm chí có năm lên tới 20%. Sự phụ thuộc lớn vào nguồn sữa nhập khẩu gây áp lực lên cả người chăn nuôi và doanh nghiệp chế biến.

Theo Hội Chăn nuôi, sự bùng nổ quá nhanh của thị trường với nhiều thương hiệu, sản phẩm đa dạng cùng sự cạnh tranh gay gắt từ sữa nhập khẩu khiến nhiều hộ chăn nuôi trong nước thua lỗ, buộc phải giảm đàn hoặc bỏ nghề. Đặc biệt, tại các vùng chăn nuôi truyền thống như TP.HCM, Ba Vì (Hà Nội)... đàn bò đã sụt giảm nghiêm trọng, riêng TP.HCM giảm hơn 50% chỉ trong vài năm.

Một số doanh nghiệp và địa phương đã nỗ lực tăng năng suất sữa trên đàn bò hiện có. Tuy nhiên, mức năng suất cao vẫn không đủ bù đắp sự sụt giảm về số lượng đàn bò, nhất là trong khu vực nông hộ vốn từng chiếm tỉ trọng lớn trong sản xuất sữa cả nước.

Để bảo đảm an ninh dinh dưỡng quốc gia và duy trì sự phát triển bền vững của ngành, Hội Chăn nuôi Việt Nam kiến nghị Chính phủ và các bộ ngành sớm ban hành chính sách khuyến khích các doanh nghiệp sử dụng tối thiểu 5-20% sữa tươi nội địa trong chế biến. Đồng thời, cần hoàn thiện quy chuẩn kỹ thuật nhằm phân biệt rõ sữa tươi và sữa hoàn nguyên, triển khai chương trình sữa học đường sử dụng nguồn sữa nội để vừa cải thiện dinh dưỡng cho trẻ em, vừa hỗ trợ người chăn nuôi.

Hội cũng đề xuất phát triển đàn bò sữa theo hai hướng song song: (i) nuôi tập trung, thâm canh quy mô lớn tại các tập đoàn, doanh nghiệp; (ii) phát triển chăn nuôi nông hộ chuyên nghiệp với quy mô 20-100 con/hộ, tận dụng lao động nông thôn và nguồn phụ phẩm nông nghiệp.

Số liệu quốc tế cho thấy quy mô đàn bò sữa Việt Nam hiện ở mức rất thấp. Năm 2024, trung bình 1.000 dân mới có 3,3 con bò sữa, chỉ bằng 1/3 so với Thái Lan và Nhật Bản, bằng 1/2 so với Hàn Quốc và chưa bằng 1/12 Israel; trong khi Hà Lan đạt tới 85,3 con/1.000 dân. Hội nhận định với điều kiện tự nhiên, lao động và thị trường, Việt Nam hoàn toàn có thể nâng quy mô đàn lên 1,3-1,5 triệu con vào năm 2030, sản lượng đạt 4,3-5 triệu tấn, đáp ứng khoảng 60% nhu cầu chế biến. Xa hơn, mục tiêu hướng tới năm 2045 là đạt mức tiêu thụ 100kg sữa/người/năm, tiệm cận các nước phát triển.

Hội Chăn nuôi Việt Nam nhấn mạnh, nếu không có chính sách điều chỉnh kịp thời, ngành sữa nội địa sẽ ngày càng phụ thuộc nhập khẩu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh kế của hàng triệu nông dân và an ninh dinh dưỡng quốc gia. Ngược lại, nếu tận dụng tốt lợi thế và có chiến lược phù hợp, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng một ngành công nghiệp sữa phát triển nhanh, bền vững và có vị thế trong khu vực.