Khuyến khích chăn nuôi bò sữa nội địa, siết chặt sữa nhập khẩu

Tại hội thảo, nhiều số liệu và phân tích đã cho thấy thực trạng đáng lo ngại: Đàn bò sữa trong nước từng tăng trưởng mạnh, đạt mức 15,4%/năm giai đoạn 2010-2015, nhưng sau đó tốc độ tăng chậm lại và bắt đầu suy giảm. Sản lượng sữa tươi nguyên liệu cũng giảm đáng kể, từ mức tăng 17,7%/năm xuống còn 6,7%/năm giai đoạn 2015-2020 và chỉ 3,3%/năm giai đoạn 2020-2024.

Nguyên nhân chính là sự phụ thuộc lớn vào sữa bột nhập khẩu hoàn nguyên. Năm 2009, có tới 92% sữa nước trên thị trường được chế biến từ sữa bột, chỉ 8% từ sữa tươi nguyên liệu. Sau khi cơ quan quản lý ban hành một số quy chuẩn kỹ thuật, tỷ lệ này được cải thiện phần nào, nhưng hiện nay nguồn sữa tươi trong nước mới đáp ứng được khoảng 40% nhu cầu tiêu thụ, còn lại 60% phải nhập khẩu. Đáng chú ý, đàn bò sữa trong dân đã giảm mạnh, chủ yếu tập trung ở các trang trại quy mô lớn của doanh nghiệp như Vinamilk, TH.

Ông Nguyễn Xuân Dương - Chủ tịch Hội Chăn nuôi cho biết, TP.HCM từng là địa phương có đàn bò sữa lớn nhất cả nước, nhưng hiện đã gần như biến mất. Nguyên nhân là tốc độ đô thị hóa, vấn đề ô nhiễm môi trường và đặc biệt là thiếu chính sách khuyến khích lâu dài. Giá thành sản xuất sữa tươi nội địa cao hơn so với sữa nhập khẩu, nhưng nếu giảm được chi phí không cần thiết và cải thiện chuỗi sản xuất, sữa Việt vẫn có thể cạnh tranh.

Quan trọng hơn, cần thay đổi nhận thức của người tiêu dùng: sữa không chỉ dành cho trẻ em, người già hay người bệnh, mà là thực phẩm thiết yếu hằng ngày, giống như ở các nước phát triển, nơi sữa rẻ và phổ biến như nước uống.

Theo Hiệp hội Sữa Việt Nam, mức tiêu thụ sữa bình quân đầu người ở Việt Nam hiện chỉ 26-28 lít/năm, thấp hơn nhiều so với Thái Lan (35 lít), Singapore (45 lít) và châu Âu (80-100 lít). Ông Tống Xuân Chinh - Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi, phân tích rằng Thái Lan đã triển khai chương trình sữa học đường từ năm 1992, giúp duy trì nhu cầu ổn định và thúc đẩy ngành chăn nuôi bò sữa phát triển. Hiện đàn bò sữa của họ đạt 500.000 con, sản lượng gấp đôi Việt Nam. Vì vậy, việc tái khởi động chương trình sữa học đường sẽ là “đòn bẩy” kích thích đàn bò sữa, bảo đảm nguồn nguyên liệu trong nước.

PGS-TS. Trần Quang Trung - Chủ tịch Hiệp hội Sữa Việt Nam cho biết cả nước hiện có hơn 1.700 trại nuôi bò sữa, quy mô trung bình 37,4 con/trại, cùng nhiều trang trại lớn từ 2.000 đến vài chục ngàn con. Ngoài doanh nghiệp, còn 28.700 hộ chăn nuôi, tổng đàn ước khoảng 300.000 con. Để gia tăng nguyên liệu, cần hỗ trợ vốn, đất, khuyến khích trang trại ứng dụng mô hình nông nghiệp bền vững, kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp tái tạo, sử dụng năng lượng xanh - sạch.

Đại diện các doanh nghiệp như Vinamilk, TH Milk đề xuất ưu đãi thuế VAT 0% cho sữa tươi tiêu thụ nội địa, trợ giá đầu tư công nghệ cao, hỗ trợ lãi suất vay, khuyến khích tích tụ ruộng đất để hình thành vùng chăn nuôi tập trung. Đây sẽ là nền tảng để tăng sản lượng sữa tươi và giảm phụ thuộc nhập khẩu.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Trương Thanh Hoài khẳng định ngoài khuyến khích sản xuất trong nước, cơ quan quản lý sẽ siết chặt nhập khẩu sữa, áp dụng kiểm soát thời hạn sử dụng, truy vết toàn bộ quá trình từ khi nhập khẩu đến khi tiêu thụ. Đồng thời, sẽ tăng cường kiểm tra chất lượng, ghi nhãn, quảng cáo sản phẩm; chống hàng giả, hàng kém chất lượng; triển khai hiệu quả cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” và đưa sữa tươi vào chương trình bữa ăn học đường.

Theo dự thảo Chiến lược phát triển ngành sữa đến năm 2030, tầm nhìn 2045, Chính phủ sẽ ban hành quy chuẩn chất lượng nghiêm ngặt với nguyên liệu nhập khẩu, yêu cầu còn thời hạn sử dụng nhất định mới được thông quan. Các loại nguyên liệu, phụ gia sẽ bị giám sát chặt chẽ trong suốt quá trình sản xuất. Mục tiêu cuối cùng là xây dựng hình ảnh sữa Việt chất lượng cao, an toàn, giá cả cạnh tranh, đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng và phát triển thể chất người dân, đồng thời tạo nền tảng vững chắc cho ngành sữa nội địa tự chủ và bền vững.