Tổng Bí thư: Phát triển năng lượng nguyên tử phải là chiến lược lâu dài

Tại buổi làm việc với Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam (Bộ Khoa học và Công nghệ), Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh tinh thần hành động khẩn trương, nhất quán và toàn diện trong phát triển năng lượng nguyên tử vì mục tiêu bền vững của đất nước.

Cùng dự buổi làm việc có các lãnh đạo Đảng, Chính phủ, Quốc hội, các bộ, ngành Trung ương cùng đông đảo các nhà khoa học, chuyên gia và cán bộ Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam qua các thời kỳ.

Thành lập từ năm 1979, tiền thân là Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt (1976), Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam hiện có 12 đơn vị trực thuộc với gần 800 cán bộ, trong đó hơn 350 người có trình độ sau đại học. Viện đang quản lý hai thiết bị nghiên cứu trọng yếu: Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt và máy gia tốc điện tử tại Hà Nội - những hạ tầng khoa học quan trọng bậc nhất trong cả nước.

Viện trưởng Trần Chí Thành cho biết, Viện đã có những đóng góp đáng kể trong nhiều lĩnh vực, từ y học hạt nhân, nông nghiệp, công nghiệp đến bảo vệ môi trường. Năng lượng hạt nhân, với đặc trưng là nguồn năng lượng sạch, ổn định và an toàn, đang quay trở lại mạnh mẽ trên toàn cầu, trở thành giải pháp chiến lược cho bài toán an ninh năng lượng và biến đổi khí hậu.

Ở Việt Nam, cùng với điện gió, điện mặt trời, điện hạt nhân được đánh giá là trụ cột mới cần thiết trong giai đoạn tăng trưởng cao, hướng đến trung hòa carbon vào năm 2050. Viện cũng định hướng trở thành trung tâm nghiên cứu và phát triển hàng đầu khu vực ASEAN về công nghệ hạt nhân.

Phát biểu chỉ đạo, Tổng Bí thư Tô Lâm đánh giá cao các đóng góp thầm lặng nhưng bền bỉ của Viện suốt gần 50 năm qua, khẳng định: "Điện hạt nhân không chỉ là một lựa chọn, mà là một yêu cầu khách quan, cấp thiết để bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia và phát triển đất nước hiện đại".

Tổng Bí thư nhấn mạnh, phát triển năng lượng nguyên tử phải được xác định là chiến lược dài hạn, với cách tiếp cận toàn diện từ thể chế, hạ tầng, công nghệ đến con người. “Tuyệt đối không đánh đổi an toàn lấy tiến độ hay quy mô”, ông nói, đồng thời nhấn mạnh văn hóa an toàn phải là nền tảng cốt lõi xuyên suốt mọi khâu triển khai.

Tổng Bí thư yêu cầu phát triển năng lực nội sinh để làm chủ từng cấu phần then chốt, kết hợp chặt chẽ với hợp tác quốc tế trên nguyên tắc “đồng thiết kế, đồng chế tạo, đồng vận hành, đồng quản lý”.

Tổng Bí thư chỉ đạo ngành năng lượng nguyên tử cần bám sát ba trụ cột chiến lược:

Thứ nhất, hoàn thiện thể chế: Xây dựng các cơ chế chính sách đặc thù, tạo hành lang pháp lý minh bạch và thuận lợi để phát triển năng lượng nguyên tử trong tình hình mới. Triển khai chương trình quốc gia về công nghệ và an toàn hạt nhân; đảm bảo an ninh - an toàn hạt nhân theo tiêu chuẩn quốc tế.

Thứ hai, làm chủ công nghệ: Tập trung đầu tư hạ tầng nghiên cứu thử nghiệm quốc gia; đẩy nhanh tiến độ các dự án, công trình trọng điểm; phát triển năng lực khoa học - công nghệ cốt lõi cho ngành điện hạt nhân, từ đó hỗ trợ các ngành như công nghiệp đất hiếm, vật liệu chiến lược, chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo (AI)...

Thứ ba, phát triển nguồn nhân lực: Chú trọng đào tạo, thu hút và đãi ngộ xứng đáng cho các chuyên gia đầu ngành. Xây dựng cơ chế lương, phụ cấp phù hợp với đặc thù ngành nghề. Đẩy mạnh chuyển giao thế hệ, chuẩn hóa trình độ kỹ thuật, đào tạo nhân lực chất lượng cao, sẵn sàng tiếp cận và làm chủ công nghệ mới.

Tổng Bí thư lưu ý Viện cần đi đầu trong chuyển đổi số ngành năng lượng nguyên tử. Cụ thể: Số hóa toàn bộ dữ liệu, thiết bị, mạng quan trắc bức xạ; tích hợp AI để đánh giá rủi ro bức xạ theo vùng; công bố minh bạch dữ liệu môi trường phóng xạ, tăng niềm tin xã hội.

Đồng thời, Viện cần đẩy mạnh hợp tác quốc tế, học hỏi công nghệ tiên tiến từ các quốc gia phát triển, từng bước nội địa hóa công nghệ chiến lược, bảo đảm chủ động, tự chủ trong nghiên cứu, vận hành và xử lý sự cố.

Tổng Bí thư giao nhiệm vụ cho Viện tiếp tục giữ vai trò nòng cốt trong nghiên cứu, hỗ trợ kỹ thuật, cung cấp dữ liệu khoa học, xử lý sự cố và đào tạo nhân lực cho ngành năng lượng nguyên tử. Đề nghị các bộ, ngành liên quan cụ thể hóa từng nhiệm vụ bằng kế hoạch hành động rõ ràng, kiểm tra - giám sát thường xuyên, kịp thời tháo gỡ khó khăn vướng mắc.

“Phát triển năng lượng nguyên tử là hành trình dài hơi, nhưng phải bắt đầu ngay và đi từng bước vững chắc, minh bạch, an toàn tuyệt đối vì lợi ích nhân dân, vì tương lai phát triển bền vững của đất nước”, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh.