Ngành thực phẩm phía Nam trước cơ hội hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo toàn diện

Chiều 14/10, tại TP.HCM, Trung tâm Phát triển Dịch vụ và Khai thác Hạ tầng Khoa học và Công nghệ (CSID) thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp cùng các đơn vị liên quan tổ chức hội thảo chuyên đề “Xây dựng hệ sinh thái khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo mạnh mẽ: Cơ hội và thách thức cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo tại khu vực phía Nam trong lĩnh vực thực phẩm”.

Sự kiện thu hút sự tham gia của đại diện Hội Sáng chế Việt Nam, các đơn vị trực thuộc Bộ KH&CN, viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp khoa học - công nghệ, cùng nhiều tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo. Hội thảo được xem là diễn đàn quan trọng nhằm kết nối nhà quản lý - chuyên gia - nhà đầu tư - doanh nghiệp, tạo cầu nối chuyển giao công nghệ, thương mại hóa sản phẩm và nâng cao hiệu quả ứng dụng khoa học trong ngành thực phẩm.

Phát biểu tại sự kiện, ông Huỳnh Văn Tùng, Giám đốc Trung tâm CSID, nhấn mạnh rằng đổi mới sáng tạo đang trở thành động lực trung tâm của nền kinh tế tri thức, giúp doanh nghiệp gia tăng năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh.

“Với ngành thực phẩm, việc ứng dụng công nghệ trong sản xuất, chế biến và phân phối không chỉ đảm bảo an toàn và tính bền vững, mà còn giúp doanh nghiệp Việt chinh phục các thị trường quốc tế khó tính”, ông Tùng nói.

Tại hội thảo, các chuyên gia tập trung thảo luận các giải pháp tháo gỡ điểm nghẽn hạ tầng khoa học - công nghệ nhằm hỗ trợ đổi mới sáng tạo trong ngành thực phẩm. Ông Huỳnh Văn Tùng đề xuất xây dựng bản đồ hạ tầng khoa học - công nghệ vùng, tích hợp dữ liệu về thiết bị, nhân lực và năng lực vận hành, nhằm tối ưu hóa khai thác và tránh trùng lặp đầu tư.

Theo ông, cần quy hoạch các cụm hạ tầng chuyên ngành tại các địa phương trọng điểm: công nghệ sinh học và nông nghiệp ở Cần Thơ, Đồng Tháp, Tây Ninh; công nghệ số và trí tuệ nhân tạo tại TP.HCM, Đồng Nai; vật liệu mới và năng lượng sạch ở Lâm Đồng và Bình Dương. Đồng thời, nên thành lập Trung tâm điều phối khai thác hạ tầng vùng, có thể trực thuộc Bộ KH&CN hoặc vận hành theo mô hình đối tác công - tư (PPP).

Bên cạnh đó, ông đề xuất xây dựng Quỹ bảo trì và phát triển hạ tầng khoa học - công nghệ vùng, trích 10-15% doanh thu dịch vụ, cùng các chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng và hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo trong lĩnh vực thực phẩm.

Việc áp dụng các quy định mới trong Nghị định 180/2025/NĐ-CP và Nghị quyết 193/2025/QH15 sẽ là nền tảng pháp lý quan trọng để hiện thực hóa các mô hình hợp tác công - tư trong phát triển hạ tầng khoa học - công nghệ.

Một trong những chủ đề trọng tâm tại hội thảo là việc ứng dụng công nghệ mới trong chuỗi giá trị thực phẩm. Bà Phạm Thị Hồng Phượng - cố vấn cao cấp Trung tâm Đổi mới sáng tạo (Trường Đại học Công nghiệp TP.HCM), Trưởng cộng đồng Ecotech - Techfest Việt Nam, cho rằng công nghệ truy xuất nguồn gốc là yếu tố cốt lõi để xây dựng niềm tin của người tiêu dùng và nâng cao giá trị thương hiệu.

Theo bà Phượng, việc tăng cường truy xuất nguồn gốc không chỉ giúp minh bạch hóa quá trình sản xuất - phân phối, mà còn tạo lợi thế cho doanh nghiệp Việt Nam khi tham gia các chuỗi cung ứng toàn cầu. Bà kiến nghị thành lập trung tâm ươm tạo chuyên ngành thực phẩm - công nghệ, kết nối chặt chẽ giữa doanh nghiệp và viện nghiên cứu, hỗ trợ chuyển giao công nghệ, tư vấn kỹ thuật và đào tạo nhân lực cho doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Bên cạnh đó, bà đề xuất đưa đổi mới sáng tạo và truy xuất nguồn gốc trở thành tiêu chí đánh giá năng lực doanh nghiệp, giúp tạo động lực cho các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm thất thoát và tối ưu hóa sản xuất.

Trong phần tọa đàm, các chuyên gia đầu ngành như TS. Nguyễn Thị Hồng Minh - Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm Minh bạch (AFT) và ông Nguyễn Mạnh Cường - Phó Tổng Thư ký Hội Tự động hóa Việt Nam, đã phân tích những rào cản của doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo trong việc tiếp cận vốn, bảo hộ sở hữu trí tuệ và tiêu chuẩn chất lượng.

Các chuyên gia thống nhất rằng việc phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực thực phẩm cần sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước - viện - trường - doanh nghiệp - nhà đầu tư. Cơ chế chính sách cần linh hoạt, minh bạch, khuyến khích hợp tác đa ngành và tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp thương mại hóa kết quả nghiên cứu.

Theo ông Cường, “Một hệ sinh thái sáng tạo bền vững phải có sự đồng hành của cả khu vực công và tư, trong đó Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, định hướng và bảo đảm môi trường pháp lý thuận lợi, còn doanh nghiệp là trung tâm sáng tạo và đổi mới sản phẩm”.

Hội thảo khép lại với thông điệp thống nhất: đổi mới sáng tạo phải trở thành nền tảng phát triển bền vững của ngành thực phẩm Việt Nam. Việc ứng dụng công nghệ mới trong sản xuất, quản lý và thương mại hóa sẽ giúp nâng cao giá trị gia tăng, bảo đảm an toàn thực phẩm và mở rộng thị trường xuất khẩu.

Các đại biểu cho rằng, khi hệ sinh thái đổi mới sáng tạo được hình thành toàn diện, liên kết chặt chẽ giữa nhà quản lý - nhà khoa học - doanh nghiệp - nhà đầu tư, khu vực phía Nam hoàn toàn có thể trở thành trung tâm công nghệ thực phẩm và đổi mới sáng tạo của cả nước, đóng góp quan trọng vào chiến lược nâng tầm thương hiệu nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.