Mỹ: Xe điện tiếp tục "thất sủng"

Những năm gần đây, các doanh nghiệp sản xuất xe có tiếng của Mỹ đã triển khai rất nhiều kế hoạch và tiêu tốn hàng tỷ USD cho sản xuất xe điện. Đây từng được xem là chiến lược đúng đắn, đặc biệt khi Washington tung các gói viện trợ khuyến khích xe điện. Mục tiêu của nền kinh tế số một thế giới là giúp xe điện chiếm 50% tổng lượng ô tô bán ra tính đến năm 2023.

Tuy nhiên, động thái mới nhất của các nhà sản xuất xe hàng đầu nước Mỹ dường như không còn thuận theo con đường này, khi cả GM, Ford và Tesla, đều tuyên bố hoãn các khoản đầu tư vào những mẫu xe điện lẫn các nhà máy.

Lý do bao gồm nhu cầu đáng thất vọng, doanh thu bán hàng chậm hơn dự kiến và nguy cơ tài chính khi các kế hoạch sản xuất đều tiêu tốn rất nhiều tiền. Theo đó, nhiều nhà sản xuất đã phải đánh giá lại một số kế hoạch đầy tham vọng của mình.

Cụ thể, vào tháng 10/2023, Ford cho biết sẽ trì hoãn khoản đầu tư 12 tỷ USD vào xe điện. Họ cho rằng các khách hàng vẫn đang chần chừ khi mua xe. GM cũng từ bỏ một số mục tiêu về xe điện và đã hoãn lại 1 năm kế hoạch chi 4 tỷ USD để chuyển một nhà máy hiện có thành nơi sản xuất xe bán tải điện. Thay vào đó, công ty này sẽ chi 10 tỷ USD để mua lại cổ phần vào năm sau.

Còn Tesla - nơi chiếm một nửa tổng doanh thu xe điện của Mỹ, có thể sẽ hoãn việc xây dựng nhà máy 1 tỷ USD tại Mexico. Theo các thông tin ghi nhận, dù đã giảm giá nhưng doanh thu quý III của Tesla vẫn giảm so với quý trước.

Không chỉ vậy, cả các đối tác sản xuất pin cũng trở nên thận trọng hơn. Vào tháng 9 qua, SK Battery đã sa thải hơn 100 nhân viên và giảm lượng sản xuất tại một nhà máy ở Georgia. Đến tháng 11, tới lượt công ty Hàn Quốc LG Energy Solution thông báo đang sa thải 170 công nhân ở Michigan.

Cuộc cách mạng bị đình trệ

Tất cả động thái từ những hãng xe lớn nói trên phần nào cho thấy trở ngại trên con đường chuyển đổi năng lượng và cách mạng điện khí hóa ô tô tại Mỹ. Trên thực tế, trong thời gian tới, năng lực khắc phục trở ngại của ngành công nghiệp ô tô sẽ phần lớn quyết định số phận của tiến trình chuyển đổi năng lượng ở nước này.

Về bức tranh toàn cảnh, trong quý trước, doanh thu xe điện tại Mỹ đã tăng 50% so với năm ngoái, tăng nhanh hơn mọi loại xe khác như xe xăng, xe hybrid, chiếm 8% tổng xe mới được bán ra. Dù vậy, con số này chưa đủ để đáp ứng nhà đầu tư - những người kỳ vọng về một kết quả lớn hơn để chắc chắn rằng số tiền bỏ ra cho xe điện là khoản làm ăn có lời.

Sự thật là doanh thu xe điện đang dần hạ nhiệt, bất chấp việc các hãng xe hạ giá và liên bang cung cấp các khoản ưu đãi mua xe điện. Theo một cuộc thăm dò mới đây được Trung tâm Nghiên cứu Pew công bố, xe điện tiếp tục "thất sủng" tại Mỹ, khi chưa đến 2/5 người dân nghĩ đến việc mua một chiếc, và số xe điện tồn kho tại đây của một số hãng lớn hiện tương đương với 3 tháng bán hàng liên tục. Mặc dù mạng lưới sạc đã được mở rộng và có thêm nhiều mẫu xe để lựa chọn nhưng tỷ lệ này vẫn thấp hơn một chút so với năm trước.

Đến thời điểm hiện tại của năm nay, chưa đến 1 triệu chiếc xe điện (không tính xe hybrid) được bán ở Mỹ, hơn một nửa số lượng ở châu Âu. Từ tháng 7 đến 9/2023, GM đã bán 20.000 chiếc tại thị trường nội địa, so với hơn 600.000 chiếc chạy bằng nhiên liệu hóa thạch. Toàn bộ xe điện tương đương với 92 ngày tồn kho đang đậu trên sân của các đại lý, so với 54 ngày tồn kho của xe xăng. Bên ngoài California, Florida và Texas - những nơi chiếm hơn một nửa số đăng ký xe điện của người Mỹ, xe điện hầu như vẫn là một điều gây tò mò

Một điều đáng chú ý là cho đến nay ở Mỹ chỉ mình Tesla là nơi sản xuất và kinh doanh xe điện có lời. Trong quý trước, họ đã giảm giá 25% và lợi nhuận cũng bị giảm 44%. Hiện, tình hình đang rơi vào tiến thoái lưỡng nan và cuộc cách mạng điện khí hóa đang đình trệ. Với các doanh nghiệp sản xuất, việc giảm giá liên tục có thể khiến ván cược của họ sụp đổ. Còn với người mua, giá xe điện (và lãi suất cho vay) vẫn quá cao, dù chính phủ có trợ giá. Giá trung bình một chiếc xe điện ở Mỹ (tính trong tháng 10) là 51.000 USD.

Trở ngại lớn nhất là giá cả

Trở ngại lớn nhất khiến xe điện “thất sủng” là giá cả. Ngay tại những quốc gia có giá xe rẻ như Trung Quốc, đa số người tiêu dùng vẫn khó tiếp cận với xe điện. Vào lúc này, có lẽ bất cứ người nào có định mua xe điện đều hiểu rằng, mức giá của chúng vẫn cao hơn đáng kể so với xe xăng, nhất là những mẫu có khoảng cách vận hành 500 km/lần sạc.

Công ty tư vấn Cox Automotive cho biết xe điện trung bình ở Mỹ được bán với giá 52.000 USD. Nếu so với mức 48.000 USD mà người Mỹ thường trả cho một chiếc xe xăng thì không quá chênh lệch, nhưng tổng chi phí sở hữu, gồm giá bán và phí vận hành trong 5 năm, lại khác nhau rất nhiều. Với mức giá 65.000 USD, một chiếc xe điện thông thường đắt hơn 9.000 USD so với một chiếc xe xăng (do các yếu tố như bộ sạc gia dụng đắt tiền, bảo hiểm đắt hơn và giá xăng rẻ, nếu so với châu Âu và Trung Quốc).

Theo Economist, trong lần báo cáo thu nhập mới nhất của Ford, các giám đốc điều hành đều càu nhàu rằng người Mỹ “cứng đầu không muốn trả phí bảo hiểm” cho xe điện. Không chỉ phí bảo hiểm hằng năm của xe điện đắt hơn xe xăng, việc công nghệ thay đổi quá nhanh khiến người mua khó có thể biết giá trị chiếc xe mình đang sử dụng sẽ mất giá thế nào cũng yếu khiến một số người ngừng mua.

Về phần chính sách, khoản hỗ trợ mới lên tới 7.500 USD cho các giao dịch mua xe điện sẽ bù đắp một số bất lợi về chi phí này, song nó chỉ áp dụng cho những xe tuân thủ quy định nghiêm ngặt về xuất xứ linh kiện. Và, khoản tiền cũng khó được nhận khi người mua phải nộp biểu mẫu cùng tờ khai thuế thu nhập liên bang của bản thân

Thế nên, nếu có thể sản xuất xe điện giá rẻ tại Mỹ, trở ngại trong cuộc cách mạng điện khí hóa có thể sẽ được đẩy lui. Tuy nhiên, ở Mỹ khó có thể tìm được một chiếc xe nào có giá dưới 30.000 USD. Lý do là các nhà sản xuất nước này đã theo chân Tesla trong việc tập trung vào các mẫu xe cao cấp có tỷ suất lợi nhuận cao hơn thay vì các mẫu hướng tới số đông. Trong khi đó, các mẫu xe điện giá rẻ của Trung Quốc lại bị loại khỏi Mỹ do hàng rào thuế quan cao và các rào cản khác.

Trong bối cảnh này, một số hãng xe đang hy vọng có thể thoát khỏi vòng luẩn quẩn này. Việc người tiêu dùng không muốn vung tiền cho những chiếc xe điện đắt tiền, buộc các nhà sản xuất phải đưa ra giải pháp phù hợp. Nhiều thông tin cho biết, trong 1 hoặc 2 năm tới, một số công ty sẽ ra mắt xe điện giá rẻ. Tesla hiện có kế hoạch đưa mẫu xe điện trị giá 27.000 USD vào dây chuyền sản xuất trong năm tới và phát triển nhanh chóng một số công nghệ giúp giá xe giảm mạnh. Tại châu u, các hãng như Renault, Citroen hay Fiat đã lên kế hoạch xuất xưởng xe điện có giá bán trong 24.500 - 27.000 USD vào các năm 2025 và 2026.

Đến nay, bộ phận đắt nhất của xe điện vẫn là pin và giá pin tăng vọt, đã ảnh hưởng nặng nề đến các nhà sản xuất. Tuy nhiên, xu hướng dài hạn sẽ hướng tới những bộ pin rẻ hơn. Dẫn đầu xu hướng giảm chi phí xe điện là sự phát triển của các loại pin mới, gồm pin thể rắn bền vững và tiết kiệm hơn pin lithium. Thời gian tới, nhiều công ty sẽ trình làng các “nền tảng” điện khí hóa chuyên dụng, được biết đến là xương sống cấu trúc của ô tô điện, thay vì dồn pin vào các khung xe chạy bằng xăng như hiện nay. Khi dây chuyền sản xuất hoàn thiện, vấn đề về chất lượng của xe điện sẽ được giải quyết. Tập đoàn tài chính Goldman Sachs vừa đưa ra dự báo, giá pin sẽ giảm thêm 40% vào năm 2025. Khi đưa được chi phí pin về mặt bằng giá 80 USD/kWh thì xe điện sẽ giảm giá mạnh.