Luật Chuyển đổi số phải tạo hành lang pháp lý vững chắc cho kinh tế số phát triển

Theo đại biểu Lê Thu Hà (Đoàn Lào Cai), dự thảo Luật hiện nay có phạm vi điều chỉnh quá rộng, bao gồm cả chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Cách tiếp cận này tuy toàn diện nhưng dễ dẫn đến chồng chéo với các luật chuyên ngành như Luật Dữ liệu, Luật Giao dịch điện tử và Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Đại biểu đề nghị thu hẹp trọng tâm của Luật vào khu vực công - cụ thể là chuyển đổi số trong quản trị nhà nước, cung cấp dịch vụ công và tương tác giữa Nhà nước với người dân, doanh nghiệp. Đối với khu vực kinh tế và xã hội số, cần được điều chỉnh dần thông qua các chính sách mở, linh hoạt và các đạo luật chuyên ngành khác.

Bà Hà cũng chỉ ra rằng cơ chế đầu tư công và đấu thầu hiện hành chưa phù hợp với tính linh hoạt mà chuyển đổi số đòi hỏi. Vì vậy, bà kiến nghị bổ sung một chương riêng về cơ chế đặc thù, cho phép thuê dịch vụ công nghệ thông tin, triển khai hợp tác công – tư (PPP) và thực hiện sandbox (thử nghiệm chính sách công nghệ số) để khuyến khích đổi mới sáng tạo.

Ngoài ra, đại biểu đề xuất thành lập Quỹ Phát triển Hạ tầng số quốc gia để hỗ trợ các địa phương khó khăn, thu hẹp khoảng cách số giữa các vùng miền. “Cơ chế này sẽ đảm bảo tính công bằng và tạo điều kiện cho mọi địa phương cùng tham gia vào quá trình chuyển đổi số”, bà nhấn mạnh.

Theo đại biểu Lê Thu Hà, hiện nay các khái niệm trong lĩnh vực chuyển đổi số như “nền tảng số”, “môi trường số”, “nhân lực số” đang được hiểu theo nhiều cách khác nhau, gây khó khăn trong áp dụng và giám sát. Bà cho rằng, cần chuẩn hóa các khái niệm này trong luật để tạo sự thống nhất.

Đặc biệt, đại biểu nhấn mạnh chuyển đổi số không chỉ là quá trình số hóa dữ liệu, mà là sự tái cấu trúc toàn diện hoạt động của cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp dựa trên dữ liệu và công nghệ số. Việc đưa định nghĩa này vào luật sẽ giúp xác lập chuẩn khái niệm thống nhất, làm cơ sở cho các văn bản pháp luật khác điều chỉnh lĩnh vực số.

Một nội dung quan trọng được đại biểu Lê Thu Hà đề cập là quản trị quyền lực số - vấn đề đang ngày càng trở nên cấp thiết trong kỷ nguyên công nghệ. Đại biểu đặt câu hỏi: “Ai sẽ chịu trách nhiệm khi nền tảng số thao túng dữ liệu, tạo thuật toán thiên lệch hoặc làm sai lệch nhận thức xã hội”.

Theo đó, bà kiến nghị bổ sung quy định về các hành vi bị cấm như lợi dụng nền tảng số, thuật toán hoặc trí tuệ nhân tạo để thao túng dữ liệu, gây tổn hại đến lợi ích cộng đồng, hoặc không tuân thủ yêu cầu gỡ bỏ nội dung vi phạm từ cơ quan có thẩm quyền.

Bên cạnh đó, Luật cần quy định trách nhiệm minh bạch thuật toán đối với các nền tảng lớn, cùng cơ chế cung cấp dữ liệu khi có yêu cầu hợp pháp. Đặc biệt, cần thể chế hóa quyền công dân số, bao gồm quyền được bảo vệ dữ liệu cá nhân, quyền truy cập thông tin và quyền tham gia, giám sát hoạt động chính quyền số.

“Lòng tin của người dân trong không gian số chính là thước đo thành công của chuyển đổi số quốc gia”, bà Hà khẳng định.

Đại biểu Hà Hồng Hạnh (Đoàn Khánh Hòa) cho rằng, nhiều người dân vẫn ngần ngại sử dụng dịch vụ công trực tuyến do lo ngại rò rỉ hoặc mua bán trái phép thông tin cá nhân. Bà nhấn mạnh, việc bảo vệ dữ liệu cá nhân phải được xem là một phần cốt lõi của bảo vệ quyền con người trong không gian số.

Theo đại biểu, dự thảo Luật cần quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp trong việc thu thập, xử lý, chia sẻ dữ liệu cá nhân; đồng thời xây dựng cơ chế giám sát độc lập, minh bạch để người dân có thể kiểm tra, chỉnh sửa hoặc yêu cầu xóa thông tin của mình.

Đặc biệt, bà đề xuất ban hành chế tài đủ mạnh, tương đương chuẩn mực quốc tế để xử lý nghiêm các hành vi mua bán, tiết lộ hoặc sử dụng trái phép dữ liệu cá nhân, qua đó củng cố niềm tin của người dân và doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi số.

Đại biểu Phan Xuân Dũng (Đoàn Khánh Hòa) đánh giá cao tiến trình chuyển đổi số của Việt Nam, song cũng cảnh báo về mặt trái của công nghệ cao, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI). Ông cho rằng việc lạm dụng AI trong sáng tạo và học tập có thể khiến “con người trở nên phụ thuộc, giảm khả năng tư duy độc lập”.

Vì vậy, ông kiến nghị xây dựng hành lang pháp lý an toàn cho AI và dữ liệu số, đảm bảo công nghệ phát triển gắn liền với giá trị nhân văn và phát triển bền vững.